Trung Quốc vừa đưa vào vận hành Quỹ mạo hiểm quốc gia hàng chục tỷ USD để dẫn dắt startup công nghệ, gợi mở cách Việt Nam dùng vốn Nhà nước thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
Trung Quốc vừa chính thức đưa vào vận hành Quỹ Hướng dẫn Đầu tư Khởi nghiệp Quốc gia cùng ba quỹ đầu tư mạo hiểm quy mô lớn ở cấp vùng, đánh dấu bước đi mới trong chiến lược sử dụng vốn Nhà nước để thúc đẩy hệ sinh thái công nghệ và khởi nghiệp.
Động thái này diễn ra trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ toàn cầu ngày càng gay gắt và nguồn lực tài khóa của Bắc Kinh chịu nhiều ràng buộc hơn so với giai đoạn trước.
Theo Tân Hoa Xã, Quỹ Hướng dẫn Đầu tư Khởi nghiệp Quốc gia đã bắt đầu hoạt động từ ngày 26/12/2025, cùng với ba quỹ khu vực phụ trách các trung tâm kinh tế trọng điểm gồm Bắc Kinh – Thiên Tân – Hà Bắc, Đồng bằng sông Dương Tử và Vùng Vịnh Lớn. Các quỹ này được thiết kế nhằm hỗ trợ hình thành những “nhà vô địch công nghệ nội địa”, đồng thời nâng cao hiệu quả phân bổ vốn đầu tư công.
Quỹ cấp quốc gia được Bộ Tài chính Trung Quốc hậu thuẫn với quy mô ban đầu 100 tỷ nhân dân tệ, tương đương khoảng 14,3 tỷ USD. Nguồn vốn này được huy động thông qua phát hành trái phiếu chính phủ đặc biệt kỳ hạn siêu dài, cho thấy nỗ lực kéo giãn thời gian hoàn vốn và chấp nhận đầu tư dài hạn của Nhà nước.
Ba quỹ khu vực được hình thành thông qua việc quỹ quốc gia góp vốn cổ phần vào các cấu trúc đối tác hữu hạn và dự kiến mỗi quỹ sẽ mở rộng quy mô lên trên 50 tỷ nhân dân tệ trong các giai đoạn tiếp theo.
Giới chức Trung Quốc cho biết việc thiết kế mô hình “quỹ dẫn dắt” nhằm thu hút thêm vốn từ chính quyền địa phương và khu vực tư nhân.
Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia Trung Quốc (NDRC) ước tính cơ chế này có thể tạo hiệu ứng lan tỏa, kéo theo khoảng 1.000 tỷ nhân dân tệ vốn đầu tư xã hội vào các lĩnh vực công nghệ chiến lược.
Trong bối cảnh dư địa chi tiêu ngân sách bị thu hẹp do rủi ro nợ công và tăng trưởng thu ngân sách chậm lại, việc sử dụng vốn Nhà nước như một “đòn bẩy” thay vì nguồn tài trợ trực tiếp trở thành ưu tiên chính sách.
Một điểm đáng chú ý là cách tiếp cận của Trung Quốc đối với khái niệm “vốn kiên nhẫn”. Theo ông Bai Jingyu, quan chức NDRC, các ngành công nghiệp mới nổi và tương lai vẫn đang thiếu hụt đầu tư và các yếu tố đổi mới sáng tạo.
Quỹ đầu tư Nhà nước được xác định có sứ mệnh lấp đầy khoảng trống này, song vẫn vận hành theo nguyên tắc thị trường, với các nhà quản lý chuyên nghiệp chịu trách nhiệm ra quyết định đầu tư, thay vì can thiệp hành chính trực tiếp.
Về cấu trúc, quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia có vòng đời 20 năm, trong đó 10 năm đầu dành cho đầu tư và 10 năm tiếp theo cho thoái vốn. Ít nhất 70% danh mục được phân bổ cho các doanh nghiệp ở giai đoạn hạt giống và khởi nghiệp, với mức định giá không vượt quá 500 triệu nhân dân tệ.
Mỗi khoản đầu tư riêng lẻ bị giới hạn ở mức 50 triệu nhân dân tệ, cho thấy định hướng tập trung vào số lượng doanh nghiệp và giai đoạn sớm, thay vì các thương vụ quy mô lớn.
Các lĩnh vực ưu tiên bao gồm mạch tích hợp, công nghệ lượng tử, y sinh, giao diện não – máy và hàng không vũ trụ.
Cách tiếp cận này được đặt trong bối cảnh Trung Quốc đang đẩy mạnh tự chủ công nghệ, đặc biệt khi cạnh tranh với Mỹ trong các ngành bán dẫn và trí tuệ nhân tạo ngày càng gay gắt.
Sự nổi lên của startup AI DeepSeek trong năm 2025 được giới chức Trung Quốc coi là minh chứng cho vai trò của vốn tư nhân, đồng thời củng cố lập luận rằng vốn Nhà nước cần đóng vai trò dẫn dắt, chứ không thay thế thị trường.
Trong khi đó, tại Việt Nam, việc hình thành Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia cũng đang được đặt lên bàn nghị sự. Tại Diễn đàn chính sách quốc gia về hợp tác quốc tế trong đầu tư cho khởi nghiệp sáng tạo diễn ra ngày 13/12/2025 ở Hà Nội, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Hoàng Minh cho biết Việt Nam đang nghiên cứu thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm cấp quốc gia, đồng thời xem xét xây dựng một sàn giao dịch chứng khoán chuyên biệt cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo.
Theo lãnh đạo Bộ KH&CN, hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam đã có những bước phát triển rõ rệt, với hơn 4.000 startup, hơn 200 tổ chức trung gian hỗ trợ và hai kỳ lân công nghệ. Tuy nhiên, dòng vốn đầu tư mạo hiểm toàn cầu đang suy giảm mạnh so với giai đoạn đỉnh cao năm 2021, và Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng đó khi quy mô vốn rót vào startup giảm từ khoảng 1,5 tỷ USD xuống còn gần 500 triệu USD trong những năm gần đây.
Bài học từ Trung Quốc không nằm ở quy mô tuyệt đối của nguồn vốn, mà ở thiết kế thể chế và vai trò của Nhà nước. Việc Nhà nước chấp nhận đầu tư dài hạn, chia sẻ rủi ro với khu vực tư nhân và tập trung vào giai đoạn sớm của vòng đời doanh nghiệp là những yếu tố quan trọng và mới mẻ. Đồng thời, việc nhấn mạnh nguyên tắc thị trường và giao quyền quyết định cho các nhà quản lý chuyên nghiệp cũng cho thấy nỗ lực hạn chế rủi ro can thiệp hành chính vào hoạt động đầu tư.
Đối với Việt Nam, nơi tinh thần chấp nhận rủi ro và quy mô vốn còn hạn chế, một quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia nếu được thiết kế phù hợp có thể đóng vai trò tín hiệu chính sách, khẳng định cam kết đồng hành của Nhà nước với khởi nghiệp sáng tạo để thực sự biến đây trở thành động lực tăng trưởng tương lai.
