Tự do kinh doanh của doanh nghiệp vẫn bị “trói buộc”

>>>VCCI và nỗ lực đảm bảo quyền tự do kinh doanh

Đề cập đến vai trò của tự do kinh doanh, ông Fred Mcmahon - Chủ trì nghiên cứu về tự do kinh tế tại Viện Fraser (Canada) cho biết, tự do kinh doanh góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia, trong đó có Việt Nam. Tự do kinh doanh gắn liền với việc thúc đẩy xã hội lành mạnh hơn, môi trường trong sạch hơn, GDP bình quân đầu người cao hơn, phát triển con người, dân chủ và xóa đói giảm nghèo.

Trong quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung bao cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, Việt Nam đã từng bước hình thành những điều kiện cần thiết để tiến tới một nền kinh tế thị trường đầy đủ hơn thông qua việc thừa nhận sở hữu tư nhân và tạo điều kiện cho kinh tế tư nhân phát triển. Cùng với đó là những nỗ lực hình thành đồng bộ các loại thị trường trong nền kinh tế và cải thiện quyền tự do giao dịch, lao động; tự do tiền tệ; tự do đầu tư; giao đất cho tổ chức, cá nhân sử dụng ổn định, lâu dài…

Theo TS. Nguyễn Minh Thảo - Trưởng ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh (Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương - CIEM), để thúc đẩy tự do kinh doanh, Chính phủ ban hành Nghị quyết hàng năm về cải cách cải thiện môi trường kinh doanh. Từ năm 2014 đến nay, với hai Nghị quyết số 19 và 02, Chính phủ đặc biệt chú trọng cải cách điều kiện kinh doanh với những động thái quyết liệt. Cụ thể, từ năm 2017 - 2019, Chính phủ đã ban hành 40 văn bản chỉ đạo về nội dung này với yêu cầu cắt giảm 50% điều kiện kinh doanh.

Tuy nhiên, theo nhận định của TS. Nguyễn Minh Thảo, những năm gần đây, do ảnh hưởng của dịch COVID-19, việc thực hiện cải cách, cắt giảm điều kiện kinh doanh dường như bị chững lại, không có nhiều cải cách được ghi nhận. Thậm chí, sự can thiệp của nhà nước vào môi trường kinh doanh còn có dấu hiệu tăng lên.

Để thúc đẩy tự do kinh doanh, TS. Nguyễn Minh Thảo cho biết, Chính phủ nhấn mạnh mục tiêu bảo vệ quyền tài sản nhưng trên thực tế, việc thực thi quyền tài sản chưa tạo ra kết quả và hầu hết các giải pháp thực hiện chưa đạt như mục tiêu đề ra. Đây là điểm nghẽn trong những năm qua.

Dẫn số liệu trong các bảng xếp hạng của một số tổ chức trên thế giới, ông Fred Mcmahon và TS. Nguyễn Minh Thảo đồng quan điểm: quyền tự do kinh doanh tại Việt Nam chưa xếp thứ hạng cao. Đồng nghĩa với đó là Việt Nam còn nhiều dư địa, không gian cải cách để cải thiện thứ hạng.

Cụ thể, tại xếp hạng của Diễn đàn Kinh tế thế giới, năng lực cạnh tranh của Việt Nam đứng thứ 67 nhưng trụ cột quan trọng là thể chế, Việt Nam lại đứng thứ 94. Những vấn đề như bảo vệ sở hữu trí tuệ, đất đai cần được cải thiện. Hay theo xếp hạng của tổ chức WIPO, dù xếp hạng chung của Việt Nam khá cao, đứng thứ 48 nhưng những yếu tố tác động đến quyền tự do kinh doanh, vai trò của thị trường, chỉ số chất lượng pháp luật lại ở vị trí thấp…

Nhìn từ trong nước, các chuyên gia kinh tế nhận định, những động thái quyết liệt của Chính phủ trong cải cách thúc đẩy tự do kinh doanh đã góp phần cải thiện chất lượng điều kiện kinh doanh ở một số lĩnh vực. Tuy nhiên, sức chống chịu của doanh nghiệp còn hạn chế.