Xây dựng Luật Thương mại điện tử: Cần chính sách cân bằng lợi ích

Trong thời gian qua, thương mại điện tử (TMĐT) đã trở thành một trong những động lực tăng trưởng quan trọng của nền kinh tế Việt Nam. Theo thống kê, đến cuối năm 2024, quy mô thị trường thương mại điện tử Việt Nam ước đạt trên 25 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng ấn tượng từ 18 - 25% mỗi năm.

Luật Thương mại điện tử được xây dựng nhằm mục đích tăng cường quản lý thuế, hạn chế thất thu trong hoạt động thương mại điện tử. Ngăn chặn hàng giả, hàng nhái, bảo vệ môi trường kinh doanh lành mạnh…

Theo đó, Dự thảo Luật được đưa ra lấy ý kiến gồm 8 Chương, 50 Điều, trong đó đề cập đến nhiều vấn đề đang rất nóng hiện nay như: Giao kết hợp đồng trong TMĐT; các loại hình và trách nhiệm của chủ thể trong hoạt động TMĐT; hoạt động TMĐT có yếu tố nước ngoài; trách nhiệm của các tổ chức cung cấp dịch vụ hỗ trợ TMĐT; phát triển TMĐT; ứng dụng công nghệ trong quản lý hoạt động TMĐT; giải quyết tranh chấp, kiểm tra và xử lý vi phạm trong hoạt động TMĐT.

Đáng nói, về các loại hình và trách nhiệm của chủ thể trong hoạt động TMĐT, đại diện Ban soạn thảo cho biết, Dự thảo quy định 2 loại hình: Nền tàng TMĐT và hoạt động livestream bán hàng và tiếp thị liên kết, trong đó quy định trách nhiệm của tổ chức cung cấp dịch vụ tiếp thị liên kết trong livestream bán hàng.

Nhìn nhận về nội dung Dự thảo, một số ý kiến cho rằng, Dự thảo Luật đã giải quyết tốt những thách thức trong ngắn hạn, đó là niềm tin trên thị trường (hàng giả, hàng lậu, bom hàng…) và câu chuyện thất thoát thuế. Tuy nhiên những thách thức dài hạn như: thiếu tính cạnh tranh, tồn tại độc quyền; hiệu quả phát triển lan tỏa từ sàn đến các chủ thể khác trong hệ sinh thái hạn chế; thiếu tính bao trùm... cần tiếp tục hoàn thiện.

Góp ý Dự thảo Luật, đại diện Viettel Post đề xuất, quy định về trách nhiệm bảo đảm người dùng được quyền lựa chọn dịch vụ hỗ trợ TMĐT quy định tại điểm d khoản 6 Điều 16 Dự thảo: Chủ quản nền tảng TMĐT trung gian là nền tảng số lớn “Không được áp đặt người bán, người mua phải sử dụng dịch vụ thanh toán của một nhà cung cấp hoặc sử dụng dịch vụ logistics của một nhà cung cấp mà không có lý do chính đáng”, cần sửa đổi thành: Chủ quản nền tảng TMĐT trung gian là nền tảng số lớn có trách nhiệm “Không được cản trở, hạn chế người dùng thực hiện quyền lựa chọn tổ chức cung cấp dịch vụ thanh toán và dịch vụ logistics hỗ trợ thương mại điện tử”.

Theo đại diện Viettel Post, bản chất nền tảng TMĐT trung gian chỉ là môi trường kết nối giữa người mua và người bán. Các nội dung thỏa thuận liên quan đến việc mua bán, bao gồm cả việc đóng gói, giao hàng, thanh toán thuộc quyền quyết định của người mua và người bán. Tuy nhiên, hiện nay, các nền tảng TMĐT trung gian đang không cho phép người dùng thỏa thuận, chủ động lựa chọn, kể cả khi người bán mong muốn tự vận chuyển cho người mua.

“Đối với nền tảng TMĐT trung gian lớn đã có sức ảnh hưởng đáng kể trên thị trường, người dùng phải chấp nhận sử dụng dịch vụ hỗ trợ do nền tảng chỉ định mà không có lựa chọn thay thế”, vị này chia sẻ.

Còn theo bà Trần Hoài Ly - đại diện Công ty Chợ Tốt, Dự thảo đang đặt ra quá nhiều trách nhiệm cho các sàn TMĐT.

Cụ thể, đối với sàn C2C (cá nhân với cá nhân) như Chợ Tốt, việc yêu cầu người bán cá nhân phải định danh, xác thực điện tử hay cung cấp giấy tờ liên quan đến hàng hóa sẽ rất khó khả thi. Ví dụ một người muốn bán lại chiếc điện thoại đã qua sử dụng sẽ không thể cung cấp đầy đủ giấy tờ theo quy định.

“Đối với những đối tượng không kinh doanh chuyên nghiệp, mà chỉ đơn thuần thanh lý tài sản tiêu dùng. Việc áp đặt quá nhiều nghĩa vụ sẽ gây khó khăn cho những tiểu thương, người bán hàng cá nhân trên các sàn”, vị này bày tỏ.

Đồng thời kiến nghị, cơ quan Nhà nước cần xem xét giảm bớt các trách nhiệm không cần thiết cho sàn, và cần có sự chung tay của nhiều cơ quan khác để bảo vệ người tiêu dùng.

Góp ý Dự thảo Luật, ông Phan Mạnh Hà - Giám đốc Đối ngoại Shopee Việt Nam bày tỏ sự đồng tình với mục tiêu của Luật là quản lý thị trường TMĐT lành mạnh hơn. Tuy nhiên, theo ông Mạnh Hà, khó khăn lớn nhất là việc tạo ra một sân chơi bình đẳng giữa các doanh nghiệp hoạt động hợp pháp tại Việt Nam và các sàn TMĐT xuyên biên giới. Luật hiện hành chưa làm tốt điều đó, dẫn đến nghĩa vụ tuân thủ của các doanh nghiệp trong nước nặng hơn rất nhiều.

Chia sẻ về Dự thảo Luật, ông Đậu Anh Tuấn – Phó tổng Thư ký, Trưởng ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) bày tỏ, hệ sinh thái TMĐT hiện nay rất đa dạng và phức tạp, từ các nền tảng công nghệ lớn, các thương hiệu uy tín đến hàng trăm nghìn hộ kinh doanh nhỏ lẻ; từ doanh nghiệp logistics, thanh toán, đến dịch vụ livestream, tiếp thị liên kết. Do đó, công tác xây dựng chính sách pháp luật đặt ra nhiều thách thức, bởi mỗi quy định ban hành không chỉ tác động tới một nhóm đối tượng, mà còn ảnh hưởng đến toàn bộ hệ sinh thái.

“Chính vì vậy, việc thiết kế chính sách cần phải hài hòa giữa mục tiêu quản lý Nhà nước, bảo vệ người tiêu dùng, bảo đảm hoạt động thuận lợi của doanh nghiệp, đồng thời khuyến khích đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững”, ông Tuấn bày tỏ.