AI sẽ nâng tầm hay "cuốn trôi" ngành báo chí?

TRƯỜNG ĐẶNG• 16/03/2024 04:00

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang kéo theo cả cơ hội và nguy cơ cho ngành báo chí thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng.

Làn sóng AI sẽ tác động tích cực tới nghề báo, nhưng cũng tiềm ẩn không ít rủi ro

>>Tranh cãi pháp lý của Open AI "làm nóng" cuộc đua AI

Những tiến bộ công nghệ - như Internet, smartphone, hay mạng xã hội - đang thay đổi liên tục bộ mặt của ngành truyền thông báo chí hàng thập kỷ qua. Thế nhưng, một cơn sóng công nghệ khác đang tới, hứa hẹn sẽ còn tạo ra tác động đa chiều và mạnh mẽ hơn, đó là AI.

“Trong khoảnh khắc như thế này, rõ ràng có nhiều ý kiến nhận xét nghiêm túc về tương lai của nghề báo. Một số người coi AI giống như một con sư tử đang đuổi theo chúng ta và chỉ những người nhanh nhất, hay có đôi giày tốt nhất mới có thể sống sót”, nhà báo Francesco Guarascio - Trưởng Đại diện Hãng tin Reuters tại Việt Nam, ví von tại Hội thảo chuyên đề “Tương lai của Báo chí và Trí tuệ nhân tạo” tổ chức ngày 13/3 vừa qua.

Quả thật, không chỉ tại Việt Nam, ngành công nghiệp báo chí trên toàn cầu vẫn đang tranh cãi nhiều vấn đề xung quanh sự nổi lên của AI. Câu hỏi đặt ra: AI sẽ cướp đi công ăn việc làm của nhà báo, hay sẽ trở thành trợ thủ đắc lực của họ?

AI và lợi ích không chối cãi

Cũng như mọi tiến bộ công nghệ khác, AI đã góp phần tăng năng suất làm việc của nhà báo lên đáng kể. Nghiên cứu về tác động AI đối với báo chí của công ty Greentarget năm 2023 cho thấy nhiều nhà báo thế hệ mới đã khai thác sức mạnh của nền tảng AI để hỗ trợ việc đưa tin, như 52% sử dụng công cụ AI để dịch thuật, 43% sử dụng AI để viết và 39% cho nghiên cứu.

Tại sự kiện do Global PR Hub cùng Hội Nhà báo Việt Nam, hãng tin Reuters và MGID phối hợp tổ chức, nhà báo Lê Quốc Minh, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, Tổng Biên tập báo Nhân dân, cho biết có tới 80% cơ quan báo chí cho rằng đầu tư vào AI là điều rất quan trọng trong những năm tới, bên cạnh phân tích dữ liệu, video hay podcast.

Không chỉ hỗ trợ cho nhà báo, ngày càng nhiều nền tảng báo chí ứng dụng AI. Những tờ báo lớn trên thế giới trong vài năm qua đã áp dụng AI để cải thiện hiệu quả sản xuất nội dung, tiếp cận tới nhiều độc giả hơn. Gần đây hơn, AI còn được áp dụng vào phân tích dữ liệu người đọc, sản xuất, xử lý ảnh và video với tốc độ mà người bình thường khó làm được.

Tại Việt Nam, nhiều tờ báo được cho đang bắt đầu bước chân vào ngưỡng cửa AI, theo Phó Tổng Biên tập VietnamPlus, ông Nguyễn Hoàng Nhật. Dù còn nhiều nghi ngại, nhưng một số tờ báo lớn đã sớm nhận thấy những tác động mà AI mang lại, như tự động hóa một số khâu sản xuất tin tức; tóm tắt bình luận của độc giả; thậm chí tham gia vào sản xuất podcast, video và ảnh minh họa.

Thế nhưng, những lợi ích đó dường như khó khỏa lấp được những lo ngại về nguy cơ tiềm tàng của AI đặt ra với báo chí thế giới và Việt Nam.

Các chuyên gia trong ngành báo chí đã thảo luận những lợi ích và nguy cơ của AI đối với báo chí Việt Nam tại sự kiện ngày 13/3

Các chuyên gia trong ngành báo chí đã thảo luận những lợi ích và nguy cơ của AI đối với báo chí Việt Nam

Nhiều thách thức lớn hơn

Tin tức hay thông tin giả mạo đã gây đau đầu, nhưng các hình ảnh và video deepfakes được AI tạo ra còn nguy hại hơn, có thể xói mòn thêm niềm tin của người đọc vào báo chí và truyền thông, như một báo cáo của Havard Kenedy School công bố vào cuối năm ngoái nhận xét.

>>DMA - lời "tuyên chiến" của EU với Big Tech

Như chia sẻ của ông Lê Quốc Minh, một trang thông tin chuyên về công nghệ trên thế giới đã âm thầm sử dụng AI để tạo ra nội dung, nhưng đến 40% nội dung trong số đó là sai sự thật.

Ngoài tin giả, thách thức thứ hai liên quan tới vấn đề bản quyền, nơi AI có thể tổng hợp các thông tin hay hình ảnh để sử dụng chúng cho việc tái tạo các câu trả lời. Vấn đề này trở nên nghiêm trọng tới nỗi Getty Images đã phải cấm cửa OpenAI được tiếp cận kho ảnh của họ vào năm ngoái. Trong khi đó, ngày càng nhiều cơ quan báo chí lớn đòi tiền của các công ty huấn luyện AI để được phép truy cập vào thông tin của họ.

Vào tháng 7/2023, hãng tin Associated Press đã thỏa thuận với OpenAI, cấp phép kho lưu trữ tin tức của AP từ năm 1985 để đổi lấy quyền sử dụng sản phẩm và công nghệ của OpenAI. Cuối tháng đó, công ty này tài trợ 5 triệu USD cho Dự án Báo chí Hoa Kỳ để được sử dụng các nội dung cho hoạt động học máy.

Nguy cơ thu hẹp doanh thu từ quảng cáo cũng là vấn đề gây căng thẳng cho nhiều tờ báo trên toàn cầu. “Với xu hướng trải nghiệm tạo sinh tìm kiếm, người truy cập sẽ được tóm tắt và nhận câu trả lời luôn, thay vì các đường link. Vậy là người đọc cảm thấy hài lòng với những câu trả lời này và không nhấp vào được link nữa. Điều này dẫn tới nguy cơ các trang báo mất khoảng từ 30 đến 50% traffic”, nhà báo Lê Quốc Minh, chia sẻ.

Báo chí nên làm gì với AI?

Câu hỏi lớn này vẫn đang trong quá trình được giải đáp, kể cả với các tờ báo lơn trên thế giới, theo các chuyên gia. Nhà báo Francesco nhấn mạnh đây là thời điểm mà ngành báo chí toàn cầu đang thử nghiệm với AI, và điều quan trọng là mỗi tờ báo nên đặt ra các nguyên tắc để tiếp cận nó.

Với kinh nghiệm của Reuters, Trưởng đại diện hãng tin tại Việt Nam chỉ ra 3 nguyên tắc chính, trước hết là thái độ tiếp nhận AI như một điều không thể tránh khỏi. Thứ hai, nêu cao trách nhiệm giải trình – nơi con người vẫn phải chịu trách nhiệm về mọi thứ chúng ta sản xuất – cũng là một vấn đề quan trọng.

“Có một báo cáo nói rằng nhiều cửa hàng tự động xuất bản những gì do AI sản xuất. Đó chính xác là điều sẽ dẫn đến những vấn đề nghiêm trọng với AI”, ông chia sẻ.

Nguyên tắc cuối cùng đó là tính minh bạch, có nghĩa với bất cứ nội dung nào được tạo ra với sự trợ giúp của AI, các tờ báo nên làm rõ điều đó. Trong thời đại của ranh giới tin tức thật giả bị xóa nhòa, điều này sẽ giúp gia tăng uy tín của nhà báo và các tòa soạn.