Bí ẩn đằng sau cuộc thanh trừng mới với Jack Ma

>> Vì sao Jack Ma thất sủng?

Tháng 10/2020, tại một Hội nghị về tài chính ở Thượng Hải, tỷ phú Jack Ma , nhà sáng lập Alibaba, đã phát biểu rằng: “hệ thống ngân hàng Trung Quốc không khác gì tiệm cầm đồ” nhằm chỉ trích cung cách làm ăn chỉ biết nhận thế chấp tài sản. Đồng thời, Jack Ma chỉ trích chính quyền Trung Quốc chậm ứng dụng công nghệ phần mềm trong điều hành dịch vụ hàng không.

Nhiều ý kiến cho rằng, những phát ngôn ấy của Jack Ma là vạ miệng dẫn đến kết cục bị thanh trừng. Tuy nhiên, sự việc không giản đơn như vậy, một lớp người quá thành đạt như ông chủ Alibaba, đang cố vươn vượt ra ngoài tầm kiểm soát của Đảng cộng sản Trung Quốc. Với cách thức phát triển quá "thần tốc", Alibaba đã trở thành thách thức cố gắng kiểm soát quyền lực của giới tinh hoa chính trị nước này.

Có đến 34 công ty công nghệ rất thành công tại đại lục như Tencent, JD.com, Meitoan, Bytedance, Pinduoduo,… cũng bị triệu tập đến nghe cảnh báo “hãy coi Alibaba là một bài học cho quý vị”

Những người khởi nghiệp sau năm 1980 như Jack Ma từng được hỗ trợ hết mình, phù hợp với quan điểm lãnh đạo của đảng cộng sản Trung Quốc lúc bấy giờ, đó là mở cửa kinh tế tư nhân. Ông Đặng Tiểu Bình rất thành công với lối mở táo bạo này.

Nhưng hãy xem, nền kinh tế Trung Quốc từ khi bùng nổ tăng trưởng- giống như một nền kinh tế tư bản bên trong vỏ bọc xã hội chủ nghĩa. Kinh tế tư nhân ngày càng phát triển, tỷ phú khởi nghiệp ngày càng đông đảo, trong khi đó các doanh nghiệp nhà nước phá sản đồng loạt.

Điều khiến ông Tập Cận Bình lo ngại là Đảng cộng sản Trung Quốc mất quyền lãnh đạo toàn diện và triệt để khi khu vực công lép vế trước khu vực tư. Nhà nước XHCN điều tiết kinh tế, xã hội thông qua quyền lực cốt lõi là sức mạnh của các tập đoàn, tổng công ty nhà nước. Nếu không nắm kinh tế thì mệnh lệnh hành chính không đủ sức “điều khiển” các ông chủ giàu có, đậm chất nhà tư bản.

Ông Tập Cận Bình sắp bước vào nhiệm kỳ thứ 3, xây dựng sự nghiệp vĩ đại không kém ông Mao Trạch Đông và ông Đặng Tiểu Bình. Mới đây, ông cho ban hành Nghị quyết lịch sử lần thứ 3, rất giàu mục tiêu, tham vọng, nhưng có xu hướng thắt chặt quyền lực triệt để và toàn diện hơn cả hai vị tiền nhiệm nói trên.

Những công ty công nghệ đã không còn phù hợp với khuôn khổ mới do Đảng cộng sản Trung Quốc đặt ra. Theo giải thích của các chuyên gia kinh tế Trung Quốc, các công ty này “không thuộc lĩnh vực sáng tạo, chế tạo” để giúp đất nước tự chủ về mặt công nghệ.

Alibaba có 800 triệu khách hàng thường xuyên ở Trung Quốc, móc nối giữa người mua và người bán. Tập đoàn này được ví như “một tay cò vĩ đại”, cung cấp cho người dân dịch vụ giải trí, nói chuyện phiếm, nhưng đã thu thập kho dữ liệu khổng lồ. Mới ra đời 24 năm nhưng mức độ kiểm soát người dân của Alibaba còn lớn hơn những gì Đảng cộng sản Trung Quốc cố gắng thực hiện gần 1 thế kỷ qua!

Giới chức Trung Quốc có lý khi hành động như vậy. Hãy xem Huawei, được xem là niềm tự hào của ngành công nghiệp trí tuệ tại Trung Quốc, song hiện nguyên hình chỉ là “con hổ giấy” khi bị Mỹ cấm vận công nghệ nguồn.

Những gì quan trọng nhất với công nghệ hiện đại nhất thì Trung Quốc chưa làm được, đó là thực tế khá phũ phàng với nền kinh tế đã được xác định giàu hơn Mỹ xét về giá trị tài sản ròng. Trung Quốc chẳng thể vượt Mỹ cho đến khi họ tự chủ sản xuất được con chip dưới trình 5nm!

Tất nhiên, Trung Quốc không “đập chết” Alibaba mà chỉ thanh trừng những người có xu hướng “bất trị” như Jack Ma. Ai tuân theo luật chơi mới thì tồn tại, khung khổ của luật này gói gọn trong 4 từ “trách nhiệm chính trị” của kinh tế tư nhân.