Chuyển đổi động cơ điện: Cơ hội trung gian trong tiến trình điện hóa giao thông Việt Nam

Một doanh nghiệp vừa đề xuất giải pháp cải tạo, chuyển đổi động cơ điện cho các mô tô, xe máy cũ chạy xăng đang lưu hành. Đề xuất này được gửi đến cơ quan quản lý với kỳ vọng giúp tiết kiệm chi phí mua sắm phương tiện mới, đồng thời góp phần giảm phát thải trong giao thông đô thị.

Theo thông tin từ cuộc họp do Sở Xây dựng chủ trì, doanh nghiệp đã thuyết trình về “Hệ thống chuyển đổi động cơ điện dành cho xe chạy xăng”, với sự tham dự của đại diện Cục Đăng kiểm Việt Nam, Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM), Hội Ô tô và Thiết bị động lực, cùng trung tâm đăng kiểm xe cơ giới. Tại đây, các bên đều ghi nhận tính sáng tạo và ý nghĩa thực tiễn của đề án, nhất là khi lượng xe máy cũ đang lưu hành trên cả nước vẫn chiếm tỷ trọng lớn, gây áp lực về khí thải và tiêu hao năng lượng.

Điểm đáng chú ý là hệ thống chuyển đổi được giới thiệu hoạt động tương tự nguyên lý của xe ô tô hybrid, tức sử dụng kết hợp giữa động cơ điện và xăng nhằm tiết kiệm nhiên liệu, giảm phát thải mà vẫn giữ nguyên khả năng vận hành của xe. Cách tiếp cận này được xem là hướng đi trung gian hợp lý: không cần thay đổi toàn bộ phương tiện, song vẫn đáp ứng lộ trình chuyển đổi năng lượng xanh. Đại diện các hiệp hội kỹ thuật và nhà sản xuất đều ủng hộ việc khuyến khích sáng kiến từ cá nhân, tổ chức trong lĩnh vực cơ khí - điện động, đồng thời cho rằng nếu được kiểm định và chứng nhận an toàn, mô hình này có thể mở ra hướng phát triển mới cho ngành công nghiệp xe máy.

Tuy vậy, đại diện Cục Đăng kiểm Việt Nam cho biết hiện chưa có quy định cụ thể cho việc cải tạo, hoán đổi động cơ điện đối với mô tô, xe gắn máy. Các hoạt động thử nghiệm, đánh giá chất lượng hay đăng kiểm sau khi chuyển đổi vẫn chưa có hành lang pháp lý rõ ràng để triển khai. Cơ quan chức năng vì thế đề xuất trong quá trình sửa đổi các thông tư liên quan, cần bổ sung tiêu chuẩn kỹ thuật, quy chuẩn an toàn và hướng dẫn cụ thể để doanh nghiệp có cơ sở thực hiện.

Từ góc nhìn rộng hơn, chuyển đổi động cơ điện cho xe máy xăng được đánh giá là ý tưởng phù hợp với xu thế phát triển giao thông xanh. Trong khi việc phổ cập xe điện toàn phần vẫn đối mặt với hạn chế về hạ tầng sạc và chi phí, mô hình “lai điện” có thể trở thành giải pháp quá độ hợp lý. Bằng cách tận dụng phương tiện hiện hữu, người dân vừa tiết kiệm được chi phí, vừa giảm được một phần phát thải mà không phải thay đổi thói quen sử dụng.

Tuy nhiên, để triển khai đại trà, cần xem xét kỹ tính khả thi và độ an toàn. Xe máy tại Việt Nam rất đa dạng về mẫu mã, công suất và chất lượng sử dụng; nếu không có quy chuẩn chung, việc hoán cải có thể gây rủi ro về kỹ thuật và môi trường. Ngoài ra, chi phí chuyển đổi cũng là yếu tố then chốt quyết định mức độ chấp nhận của người dân. Một bộ chuyển đổi có giá hợp lý, được kiểm định và bảo hành đầy đủ, mới có thể thuyết phục người dùng lựa chọn thay vì mua xe mới.

Về phía doanh nghiệp, nếu được tạo điều kiện thử nghiệm, đây có thể là cơ hội để hình thành ngành công nghiệp phụ trợ mới, sản xuất linh kiện, pin và bộ điều khiển trong nước. Nhưng điều đó chỉ khả thi khi có chính sách hỗ trợ và quy định thống nhất giữa các cơ quan quản lý, tránh tình trạng mạnh ai nấy làm, dẫn đến sản phẩm thiếu đồng bộ hoặc không đạt chuẩn.

Việc chuyển đổi động cơ điện cho xe máy xăng, xét cho cùng, là một nỗ lực đáng khích lệ trong quá trình chuyển đổi năng lượng của ngành giao thông. Dù còn nhiều thách thức, nhưng nếu được nghiên cứu và quản lý bài bản, sáng kiến này có thể trở thành bước đệm quan trọng cho lộ trình điện hóa phương tiện hai bánh - một lĩnh vực mà Việt Nam có cơ hội tiến nhanh nếu biết tận dụng đúng thời điểm.