Gửi bình luận
Tăng mức giảm trừ gia cảnh là cần thiết, nhưng chọn theo chỉ số nào, ở mức nào và có nên phân vùng hay không vẫn là bài toán chưa có đáp số trọn vẹn…
Trong dự thảo sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) đang được đưa ra lấy ý kiến, Bộ Tài chính đề xuất hai phương án điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh, một trong những ngưỡng quyết định người dân có phải nộp thuế hay không.
Cụ thể, phương án thứ nhất căn cứ vào mức tăng của chỉ số giá tiêu dùng (CPI) kể từ năm 2020 đến nay, theo đó nâng mức giảm trừ với người nộp thuế từ 11 triệu lên 13,3 triệu đồng/tháng; người phụ thuộc từ 4,4 triệu lên 5,3 triệu đồng/tháng. Phương án thứ hai bám theo tốc độ tăng trưởng thu nhập bình quân đầu người và GDP/người, trong đó đề xuất mức giảm trừ tương ứng là 15,5 triệu và 6,2 triệu đồng.
Bộ Tài chính cho biết đa số các ý kiến góp ý nghiêng về phương án thứ hai với mức cao hơn, phản ánh sát với sự thay đổi của đời sống và chi phí tiêu dùng. Mặt khác, việc nâng mức giảm trừ được đánh giá là có thể tác động tích cực đến tiêu dùng xã hội, bù đắp gián tiếp qua tăng thu ngân sách từ thuế GTGT và tiêu thụ nội địa.
Một vấn đề gây nhiều tranh cãi hơn là việc có nên điều chỉnh mức giảm trừ theo vùng miền, đặc biệt với các đô thị lớn như Hà Nội, TP HCM, nơi chi phí sinh hoạt cao hơn nhiều lần so với vùng nông thôn. Tuy nhiên, Bộ Tài chính khẳng định không ủng hộ phương án này, với lý do khó xác định ranh giới hành chính hợp lý, chênh lệch nội vùng rất lớn, tốn kém trong khâu quản lý thuế và dễ bị trục lợi.
“Ngay trong một địa phương cũng có nhiều mức sống khác nhau. Nếu chia theo vùng sẽ phát sinh phức tạp trong xác định nơi cư trú, gây khó cho cơ quan thuế và có thể dẫn đến thiếu minh bạch”, đại diện Bộ Tài chính giải thích.
Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp dưới góc nhìn pháp lý – quản trị, luật sư Tạ Anh Tuấn - Giám đốc Công ty Luật Emme Law cho rằng, việc giữ một mức giảm trừ thống nhất toàn quốc là phương án khả thi, ổn định và dễ vận hành. Tuy nhiên, ông cũng chỉ ra nhiều bất cập nếu không tính đến yếu tố vùng miền.
“Chi phí sống giữa một gia đình tại Hà Nội hay TPHCM và một gia đình tại vùng nông thôn là hoàn toàn khác biệt. Áp dụng chung một mức giảm trừ sẽ khiến nhóm dân cư tại đô thị lớn thiệt thòi hơn, đặc biệt là tầng lớp trung lưu”, luật sư Tạ Anh Tuấn nhận định.
Theo luật sư Tuấn, thay vì cố gắng áp dụng công thức chia theo vùng hành chính, vốn phức tạp và tiềm ẩn gian lận có thể sử dụng các chỉ báo kinh tế trung gian như lương tối thiểu vùng để xác định hệ số điều chỉnh hợp lý cho giảm trừ gia cảnh.
“Không cần chia chi tiết đến từng quận, huyện. Có thể chia theo 3 hoặc 4 vùng như hiện nay đang áp dụng trong quy định về lương tối thiểu. Hoặc thậm chí thiết kế một hệ số điều chỉnh linh hoạt theo chi phí sinh hoạt địa phương, như cách xây dựng định mức đầu tư công”, ông Tuấn đề xuất.
Luật sư Tuấn cũng nhấn mạnh yêu cầu đi kèm, cần tăng cường giám sát và hậu kiểm, để tránh việc khai báo gian dối nơi cư trú nhằm trục lợi thuế.
“Nếu để khoảng cách mức giảm trừ giữa các vùng chênh quá cao mà không có công cụ kiểm soát, rất dễ phát sinh tình trạng “đổi hộ khẩu vì thuế” hoặc tạm trú “giả”. Quản lý thuế cần phối hợp chặt với dữ liệu dân cư, dữ liệu tiêu dùng và giao dịch điện tử để bảo đảm công bằng và minh bạch”, luật sư Tạ Anh Tuấn phân tích.
Trong khi đó, luật sư Nguyễn Thành Luân – Giám đốc Công ty Luật TNHH Hà Việt cũng đồng tình với phương án của Bộ Tài chính trong việc giữ một mức thống nhất trên toàn quốc tại thời điểm hiện nay. Tuy nhiên, ông cho rằng điều quan trọng hơn là xây dựng cơ chế cập nhật định kỳ và tự động hóa chính sách giảm trừ gia cảnh.
“Từ năm 2013 đến 2020, mức giảm trừ gia cảnh đứng yên suốt 7 năm. Đến nay lại một lần nữa chậm thay đổi, dù CPI và chi phí sống đã tăng mạnh. Chính sách thuế không nên chạy sau đời sống thực tế”, luật sư Nguyễn Thành Luân nói.
Luật sư Luân đề xuất cần thiết lập cơ chế điều chỉnh mỗi 3 năm hoặc khi CPI vượt ngưỡng 10%, thay vì chờ tới 20% mới xét điều chỉnh như hiện nay. Ông cho rằng cách làm này không chỉ tạo sự linh hoạt, mà còn nâng cao tính dự báo và chủ động cho người nộp thuế.
“Nếu Chính phủ và Quốc hội chưa sẵn sàng sửa Luật Thuế TNCN để phân vùng giảm trừ, thì ít nhất cũng nên quy định rõ chu kỳ cập nhật mức giảm trừ. Điều này có thể thực hiện qua nghị định hoặc một phụ lục kèm theo luật”, vị luật sư kiến nghị.
Về lâu dài, luật sư Luân đề nghị nên nghiên cứu tích hợp các yếu tố thực tế như số người phụ thuộc thực sự, chi phí giáo dục – y tế bắt buộc, hoặc các khoản bảo hiểm bổ sung vào công thức tính giảm trừ, như nhiều quốc gia đang thực hiện.
