Đông Nam Á đối mặt với thách thức dân số

>>  Đông Nam Á thúc đẩy mạnh mẽ chuyển đổi sang năng lượng sạch

Với việc nhân khẩu học ngày càng suy giảm, nhiều quốc gia ở Đông Nam Á đã phải chịu áp lực củng cố mạng lưới an sinh xã hội để đảm bảo phúc lợi cho người già.

Tại Việt Nam, vào tháng 1/2024, chính quyền thành phố Hồ Chí Minh cho biết thành phố này sẽ thiếu tới 320.000 lao động trong năm 2024. Lực lượng lao động giảm sút có thể sẽ tác động sâu rộng đến các hoạt động kinh tế quan trọng. Nhiều lãnh đạo doanh nghiệp đã lo ngại về khó khăn trong việc tuyển dụng kỹ sư cho các dự án trị giá hàng tỷ USD.

Tình trạng thiếu lao động ở Đông Nam Á mang tính chất cơ cấu, do đó tình trạng này có thể kéo dài. Theo ước tính của Liên hợp quốc, tỷ lệ người trong độ tuổi lao động ở 11 quốc gia trong khu vực đạt đỉnh 68% vào năm 2023. Trong đó, tỷ lệ này đã đạt đỉnh ở Thái Lan vào năm 2013 và Việt Nam vào năm 2014. Tại Indonesia, quốc gia có dân số 270 triệu người, lớn nhất Đông Nam Á và lớn thứ tư thế giới, tỷ lệ này dự kiến sẽ đạt đỉnh vào năm 2030, chấm dứt thời kỳ dân số vàng.

Năm 2019, tỷ lệ người từ 65 tuổi trở lên trong khu vực đạt 7%, ngưỡng được coi là “xã hội già hóa”. Tỷ lệ này dự kiến sẽ đạt 14% vào năm 2043. Tuy nhiên, tốc độ già hóa dân số giữa các quốc gia có sự khác nhau. 

Trong khi tình trạng già hóa dân số dường như không thể tránh khỏi thì nhiều quốc gia Đông Nam Á lại chưa có sự chuẩn bị tốt. Tại Indonesia và Việt Nam, chưa đến 30% dân số trong độ tuổi lao động được hưởng lương hưu từ chính phủ, theo dữ liệu do Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế OECD tổng hợp năm 2021. Ngay cả ở Singapore, tỷ lệ này cũng dưới 60%, thấp hơn mức trung bình của OECD là 87%. Ngoài ra, nhiều quốc gia ở Đông Nam Á có độ tuổi nghỉ hưu sớm - ví dụ ở Thái Lan và Malaysia, độ tuổi nghỉ hưu đối với người lao động bình thường là 55.

 

>>  Hướng đi mới cho doanh nghiệp khởi nghiệp Đông Nam Á

Theo chuyên gia Shotaro Kumagai thuộc Viện Nghiên cứu Nhật Bản: “Các nước Đông Nam Á cũng chậm triển khai bảo hiểm chăm sóc sức khoẻ và các chương trình phúc lợi khác cho người già. Họ có thể đối mặt với gánh nặng tài chính đối với chính phủ và các hộ gia đình tăng mạnh trong tương lai."

Tại Nhật Bản, chi tiêu an sinh xã hội, vốn chiếm 11% tổng sản phẩm quốc nội vào năm 1992 và đã tăng lên 25% trong 30 năm sau đó. Những khoản chi tiêu như vậy chưa chiếm đến 10% GDP ở các nền kinh tế Đông Nam Á. Mặc dù vậy, ông Kumagai cho rằng con số này chắc chắn sẽ tăng lên trong các năm tới.

Những thay đổi về nhân khẩu học ở Đông Nam Á có thể có tác động sâu sắc với các nước khác. Tính đến tháng 10 năm 2023 có khoảng 520.000 người Việt Nam làm việc tại Nhật Bản, trong khi Philippines có khoảng 230.000 người làm việc tại Nhật Bản. Nếu tình trạng già hoá dân số ở một số quốc gia Đông Nam Á tiến triển nhanh như dự báo, thì Nhật Bản cũng sẽ đối mặt với tình trạng thiếu hụt lao động.

Ông Hisakazu Kato, Giáo sư kinh tế và Phó chủ tịch Đại học Meiji, cho biết Nhật Bản và các quốc gia khác có thể chịu tác động nếu các nước Đông Nam Á phải đối mặt với tình trạng thiếu lao động. "Nếu tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia Đông Nam Á bị cản trở bởi lực lượng lao động giảm sút, có rất ít hy vọng rằng khu vực này sẽ dẫn đầu thế giới cùng với Trung Quốc và Ấn Độ", ông nhận định.