Giải bài toán tài chính cho dự án điện gió gần bờ

 

Cái khó bó... khả thi

Ngoài những khó khăn về vận chuyển, thi công dự án, thì điện gió gần bờ (nearshore) còn gặp hai cản trở lớn về tài chính để thực hiện như giá turbine cao và chi phí xây lắp đắt đỏ.

Từ thực tế cho thấy, hiện nay đa số các dự án điện gió trên biển Việt Nam đều đang thực hiện ở độ sâu < 20m và được định nghĩa là dự án điện gió gần bờ (nearshore) theo Dự thảo quy hoạch điện VIII. Chủ đầu tư nhà máy điện gió là nhà đầu tư trong nước, với khả năng tài chính hạn hẹp, trong quá trình thực hiện dự án nếu không huy động được nguồn vốn tín dụng sẽ khiến nhiều chủ đầu tư, doanh nghiệp lâm vào cảnh lao đao, thậm chí phá sản vì sự chậm trễ, thiếu hụt của dòng tiền.

Chia sẻ rõ hơn với Diễn đàn Doanh nghiệp, ông Nguyễn Hoàng Hải, nguyên Giám đốc Dự án nhà máy điện gió Sóc Trăng cho biết về tín dụng vay, lãi suất ngân hàng trong nước không hấp dẫn, chưa thể hiện được chính sách ưu đãi thực sự dành cho mục tiêu phát triển lĩnh vực năng lượng sạch.

Trong khi đó, chi phí thực hiện dự án là đắt đỏ, giá turbine thường chiếm khoảng 36% tổng chi phí thực hiện dự án. Chẳng hạn như một số hãng lớn chào giá khoảng 3,15 triệu USD/ turbine tương đương khoảng 0,75 triệu USD/MW (chưa gồm VAT). Chưa kể yêu cầu của một số hãng bắt buộc chủ đầu tư phải thực hiện móng trụ theo quy cách của họ, ví dụ móng bê tông multiplies thay vì móng đơn monopole thì mới đáp ứng đủ điều kiện.

"Thậm chí, một số đối tác nước ngoài còn yêu cầu cần xây dựng cầu dẫn (link bridge) để tạo thuận lợi cho việc bảo trì thường xuyên và giảm ảnh hưởng đến tuổi thọ của cáp, chi phí này thường khá lớn. Ngoài ra còn chi phí khảo sát và chi phí bảo trì O&M hàng năm cũng rất tốn kém"-  ông Hải nói.

Về giá xây lắp, được biết chi phí cũng chiếm khoảng 53% tổng dự toán. Điều này là cơ sở đặt ra bài toán lớn nhất cho dự án điện gió gần bờ là phải tiết kiệm hết mức mới mong có hiệu quả trong bối cảnh chi phí turbine khan hiếm, khó đàm phán do nhà cung cấp đang rơi vào tình cảnh đứt gẫy chuỗi cung ứng vì dịch bệnh.

Bên cạnh những khó khăn về tài chính thì thời tiết cũng là nguyên nhân khiến dự án điện gió gần bờ lâm vào cảnh chậm trễ, khi tình trạng mùa biển động từ tháng 10 đến tháng 3 hàng năm khiến nhiều doanh nghiệp không dám nhận tiến độ. Trong khi, ngày vận hành thương mại (COD) là như nhau nhưng dự án gần bờ (nearshore) gặp nhiều bất lợi hơn so với dự án ở trên bờ...

Ngoài ra khi thực hiện dự án, việc chấp nhận đối tác nước ngoài mà chủ yếu là Trung Quốc là giải pháp bắt buộc của nhiều dự án vì doanh nghiệp Việt Nam chưa đủ năng lực khiến chủ đầu tư lâm vào tình trạng tiến thoái lưỡng nam trong nhiều tình huống.

"Khó khăn chồng chất khó khăn, đây chính là nguyên nhân thiết yếu dẫn đến thực trạng các chủ đầu tư thường chọn phương án tìm nhà đầu tư nước ngoài để bán cổ phần nhằm hưởng chênh lệch công phát triển dự án và chỉ số ít doanh nghiệp giữ lại số cổ phần nhỏ cho riêng mình. Các nhà đầu tư nước ngoài có kinh nghiệm triển khai dự án năng lượng tái tạo ở các nước, cũng như huy động nguồn vốn được dễ dàng hơn "- đại diện một doanh nghiệp cho biết.

Chính sách nào phù hợp

Đưa ra kiến nghị tháo gỡ khó khăn cho nhà đầu tư, nguyên Giám đốc Dự án nhà máy điện gió Sóc Trăng cho biết, để thu hút các doanh nghiệp đầu tư phát triển vào lĩnh vực năng lượng sạch thứ nhất, Chính phủ cần có cơ chế kéo dài thời gian thực hiện giá FIT đối với dự án điện gió gần bờ.

Thứ hai, Nhà nước cần tạo điều kiện hỗ trợ về thuế nhập khẩu hoặc đóng mới trang thiết bị phục vụ dự án điện gió gần bờ. Vì hiện trang thiết bị chuyên dụng (tàu, cẩu) có khả năng thi công điện gió trên biển tại Việt Nam hết sức hạn chế, phương tiện thuê của nước ngoài cũng không dễ được cấp phép, khiến chi phí bị đẩy lên cao.

Thứ ba, quá nhiều doanh nghiệp đang phản ánh việc gặp khó khăn về khả năng hoàn thuế VAT theo luật ưu đãi các dự án năng lượng tái tạo khi Tổng cục thuế không chấp nhận hoàn thuế trong thời gian dự án thi công. Lý do là "dự án không nằm trong ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện chưa được cấp giấy phép hoạt động điện lực thì chưa được hoàn thuế".

Trong khi đó, theo Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, Luật thuế giá trị gia tăng quy định dự án đầu tư ngành điện là dự án đầu tư kinh doanh có điều kiện và chỉ được hoàn thiện giá trị gia tăng khi được cấp giấy phép hoạt động điện lực. Tuy nhiên, theo thông tư 21 của Bộ Công thương thì giấy phép này chỉ được cấp khi dự án đầu tư đã hoàn thành đầu tư và được nghiệm thu.

"Qua đó cho thấy văn bản Nhà nước mâu thuẫn như vậy, thì đối tượng chịu thiệt thòi nhất chính là doanh nghiệp" - đại diện một doanh nghiệp cho biết.

Trong khi đó, các nước trên thế giới đều có chính sách vô cùng ưu đãi dành cho mục tiêu phát triển năng lượng tái tạo. Bởi trong bối cảnh năng lượng hạt nhân hiện đang được đóng cửa, năng lượng hóa thạch gây ô nhiễm môi trường và thủy điện có ảnh hưởng nhất định tới môi trường, cũng như phụ thuộc quá nhiều vào khí hậu từng năm...thì năng lượng tái tạo được xem là ưu tiên lúc này.  Trước thực trạng trên, đại diện các doanh nghiệp cho rằng, Việt Nam cần có những chính sách phù hợp, sát thực tế để phát triển lĩnh vực năng lượng tái tạo.