Giải pháp chống gian lận hồ sơ dự thầu

Theo đó, sau khoảng gần 10 năm Luật Đấu thầu năm 2013 đi vào cuộc sống đã phát sinh một số vấn đề bất cập, điển hình trong đó là xảy ra tình trạng làm giả hồ sơ để trúng thầu, cố tình cung cấp thông tin, hồ sơ dự thầu không có thực.

>>Đấu thầu mua sắm công: Khe hở nào cho “hoa hồng”?

“Mông má” hồ sơ để trúng thầu

Điển hình như tháng 7/2021, Viện Khoa học và Công nghệ quân sự (Bộ Quốc phòng) đã cấm Công ty CP PoliLand tham gia đấu thầu 3 năm tại các gói thầu do Viện và các đơn vị trực thuộc tổ chức mời thầu.

Nguyên nhân là bởi Công ty CP PoliLand đã có hành vi gian lận, cố tình cung cấp tài liệu dự thầu không có thực khi tham dự gói thầu số 8 "Thi công xây dựng hạ tầng kỹ thuật" thuộc dự án “Nâng cấp hệ thống sân, đường bê tông nhựa, hệ thống phòng cháy chữa cháy”. Điều này đã vi phạm quy định tại điểm c Khoản 4 Điều 89 của Luật Đấu thầu số 43/2013/QH13.

Đánh giá về hành vi trên, một số chuyên gia nhận định, việc nhà thầu cố ý trình bày sai, làm sai lệch thông tin, hồ sơ, tài liệu nhằm thu được lợi ích, trốn tránh nghĩa vụ hoặc cố ý cung cấp các thông tin không trung thực trong hồ sơ dự thầu làm sai lệch kết quả lựa chọn nhà thầu, đều bị coi là gian lận trong đấu thầu theo quy định tại Khoản 4 Điều 89 Luật Đấu thầu. Căn cứ Khoản 1 Điều 122 Nghị định số 63/2014/NĐ-CP, nhà thầu có các hành vi gian lận này bị cấm tham gia hoạt động đấu thầu từ 3 đến 5 năm.

Về trình tự xử lý vi phạm, theo quy định tại Điểm a Khoản 3 Điều 90 Luật Đấu thầu, người có thẩm quyền ban hành quyết định cấm tham gia hoạt động đấu thầu đối với các dự án, dự toán mua sắm trong phạm vi quản lý của mình. Trường hợp vi phạm nghiêm trọng, đề nghị Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, Chủ tịch UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ban hành quyết định cấm tham gia hoạt động đấu thầu trong phạm vi quản lý của bộ, ngành, địa phương hoặc đề nghị Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư ban hành quyết định cấm tham gia hoạt động đấu thầu trên phạm vi cả nước.

Thực tế cho thấy, việc kê khai thông tin không trung thực, “làm đẹp”, “mông má” hồ sơ dự thầu không phải là xa lạ đối với nhiều nhà thầu, việc rủi ro về mặt pháp lý của những việc này cũng rất rõ ràng. Vậy nhưng không hiểu sao nhiều nhà thầu vẫn bất chấp quy định để thực hiện hành vi vi phạm?

Năm 2021, Diễn đàn Doanh nghiệp đã khởi đăng loạt bài phản ánh những vi phạm của Công ty TNHH Xây dựng Thịnh Phong tại Gói thầu Xây dựng + Thiết bị, công trình mở rộng trụ sở làm việc Agribank chi nhánh huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn. Những hành vi gian dối trong hồ sơ dự  thầu của đơn vị này đã làm sai lệch kết quả lựa chọn nhà thầu.

Cuối cùng công ty TNHH Xây dựng Thịnh Phong bị cấm tham gia hoạt động đấu thầu đối với các dự án, dự toán mua sắm do Agribank chi nhánh tỉnh Bắc Kạn làm chủ đầu tư trong vòng 3 năm kể từ ngày 8/7/2021.

Hay như mới đây nhất, tháng 6/2022, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng quận Ba Đình, TP. Hà Nội (Chủ đầu tư) phê duyệt quyết định hủy thầu đối với Gói thầu Thi công xây dựng thuộc Dự án Đầu tư cải tạo hè phố Láng Hạ - Giảng Võ. Nguyên nhân là do Công ty TNHH Tư vấn và Xây dựng Single (nhà thầu được phê duyệt trúng thầu) gian lận khi kê khai thông tin về doanh thu.

Cụ thể, qua kiểm tra, rà soát, đơn vị tư vấn phát hiện có sự không thống nhất giữa số liệu tài chính kê khai trong hồ sơ dự thầu so với số liệu trong tài liệu gốc mà Nhà thầu cung cấp để Chủ đầu tư đối chiếu.

>>Đấu thầu mua sắm công: Chi “hoa hồng” đã là “luật bất thành văn”

Nhà thầu “hết cửa” gian lận

Trao đổi với báo chí xung quanh việc để hạn chế tình trạng gian lận nêu trên, bà Nguyễn Thị Thúy Hằng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, một giải pháp được đề xuất là nhà thầu không phải kê khai các thông tin tài chính được Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia tự động trích xuất từ Hệ thống kê khai thuế điện tử. Theo đó, nhà thầu kê khai thuế bao nhiêu thì doanh thu tương ứng bấy nhiêu. Nếu nhà thầu khai thuế thấp thì doanh thu thấp, không thể tham gia những gói thầu quy mô lớn.

“Dự thảo Luật Đấu thầu (sửa đổi) cũng bổ sung quy định về bảo lãnh dự thầu điện tử; hình thành cơ sở dữ liệu, hợp đồng công khai đối với nhà thầu”, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu nói.

Đồng quan điểm, đồng thời đánh giá cao giải pháp đề xuất chống hành vi gian lận hồ sơ dự thầu, ông Lê Trung Hưng, Tổng giám đốc Công ty CP Tư vấn đô thị Việt Nam - Vinacity cho rằng, khi các thông tin về tài chính doanh nghiệp được Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia trích xuất từ Hệ thống kê khai thuế điện tử sẽ rất tốt cho các nhà thầu làm ăn chân chính, ngược lại những nhà thầu gian dối sẽ không còn cơ hội tham gia đấu thầu.

“Hiện cơ quan thuế quản lý khá chặt việc kê khai thuế điện tử, do đó, khi Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia trích xuất thông tin từ Hệ thống kê khai thuế điện tử sẽ đảm bảo sự minh bạch, rõ ràng, giảm thiểu thủ tục cho các nhà thầu”, ông Hưng chia sẻ.

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp liên quan đến vấn đề này, luật sư Nguyễn Trọng Hiệp – Giám đốc Công ty Luật HPVN nhận định, giải pháp đề xuất giúp nhà thầu tiết kiệm chi phí do giảm thủ tục giấy tờ, công sức đi lại… Khi liên thông dữ liệu như vậy, doanh nghiệp làm ăn đàng hoàng có thêm cơ hội trúng thầu, qua đó giảm thiểu, thậm chí chấm dứt tình trạng “mông má” năng lực tài chính để trúng thầu.

Theo luật sư Hiệp, việc luật hóa quy định minh bạch các thông tin về tài chính như trên sẽ góp phần bảo đảm tính trung thực của nhà thầu trong việc kê khai năng lực tài chính.

“Khi kết nối Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia với Hệ thống kê khai thuế điện tử sẽ giúp các chủ đầu tư/bên mời thầu yên tâm, tiết kiệm thời gian thẩm định số liệu tài chính, góp phần lựa chọn được nhà thầu có năng lực”, luật sư Nguyễn Trọng Hiệp nói.