Không nên chuyển hộ kinh doanh sang nhóm đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc

GIA NGUYỄN• 28/05/2024 00:30

Đánh giá cao những tiếp thu, chỉnh lý của cơ quan soạn thảo, thế nhưng, liên quan đến quy định về đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, nhiều ý kiến cho rằng, cần cân nhắc việc áp dụng với hộ kinh doanh…

>> Sửa Luật Bảo hiểm xã hội: Có nên mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc?

Theo đó Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) sau tiếp thu, chỉnh lý gồm 11 Chương và 147 Điều (tăng 1 Chương và tăng 11 Điều so với Dự thảo Luật do Chính phủ trình) cùng 15 điểm mới.

Tại phiên bản này, quy định về đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc nhận được sự quan tâm đặc biệt, trong đó, một số ý kiến cho rằng, không nên chuyển hộ kinh doanh sang nhóm đóng BHXH bắt buộc.

quy định về đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc nhận được sự quan tâm đặc biệt - Ảnh minh họa: ITN

Quy định về đối tượng tham gia BHXH bắt buộc nhận được sự quan tâm đặc biệt - Ảnh minh họa: ITN

Quan tâm đến quy định về đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đã bổ sung trường hợp được xác định là người lao động nhưng hai bên không giao kết hợp đồng lao động mà có nội dung thỏa thuận bằng tên gọi khác, có nội dung thể hiện bằng việc làm, có trả công, tiền lương và có sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên, quy định tại điểm a khoản 1 Điều 3 của Dự thảo luật.

Đại biểu Trần Kim Yến - Đoàn đại biểu Quốc hội TP. Hồ Chí Minh cho biết, nếu đánh giá về bản chất quy định này là phù hợp với quy định về hợp đồng lao động được quy định tại Bộ Luật Lao động (Điều 13), tuy nhiên, xét về hình thức, hợp đồng lao động phải được giao kết bằng văn bản đối với loại hợp đồng có thời hạn từ 1 tháng trở lên và đảm bảo các nội dung cơ bản theo quy định của Bộ Luật Lao động. Vì vậy, nếu đã xác định là tồn tại quan hệ lao động và hai bên chưa thực hiện đúng theo quy định của pháp luật lao động, phải có sự điều chỉnh kịp thời. Việc thực hiện các nghĩa vụ về bảo hiểm cần phải được xác định và căn cứ trên hợp đồng lao động hợp pháp. Có như vậy, công tác kiểm tra, giám sát mới có thể thực hiện tốt.

Theo đại biểu Yến, nhiều ý kiến đánh giá, quy định này sẽ mở đường và gián tiếp thừa nhận các loại hình hợp đồng có tên gọi khác này, tuy nhiên, trên thực tế cho thấy, rất nhiều doanh nghiệp đã sử dụng cách này để trốn tránh thực hiện nghĩa vụ theo quy định của pháp luật lao động. Vì vậy, nếu phát hiện ra loại hình hợp đồng lao động này cần thiết phải điều chỉnh về hình thức và nội dung, từ đó sẽ xác định rõ nghĩa vụ của các bên tham gia bảo hiểm.

>> Sửa Luật Bảo hiểm xã hội: Nên cho người lao động rút 50% tiền BHXH một lần?

Trong đó, nhiều ý kiến cho rằng, không nên chuyển hộ kinh doanh sang nhóm đóng BHXH bắt buộc - Ảnh minh họa: ITN

Ban soạn thảo cũng cần nghiên cứu đánh giá bổ sung một đối tượng cần được mở rộng trong quy định của Luật Bảo hiểm xã hội theo hướng lao động không chọn thời gian, ví dụ như là lao động xe công nghệ. Nếu chiếu theo Điều 13 của Bộ Luật Lao động, đối tượng này về bản chất là quan hệ lao động, nên cần bổ sung đây là đối tượng cần tham gia BHXH bắt buộc theo tinh thần của Nghị quyết 28-NQ/TW.

Bên cạnh đó, góp ý quy định bổ sung tại điểm m khoản 1 Điều 3 của Dự thảo “chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh thuộc diện phải đăng ký kinh doanh”. Đại biểu Yến cho rằng, bản chất nhóm đối tượng này khác với người lao động làm công ăn lương. Đây là nhóm đối tượng hoàn toàn có thể tự chủ về thu nhập thông qua hoạt động sản xuất kinh doanh và chủ động trong việc tìm kiếm các giải pháp về tài chính để đảm bảo cho cuộc sống gia đình. Vì vậy, không nên chuyển nhóm đối tượng này sang bảo hiểm xã hội bắt buộc mà vẫn giữ nhóm đối tượng này thuộc đối tượng bảo hiểm xã hội tự nguyện.

Liên quan đến vấn đề này, đại biểu Bùi Thị Quỳnh Thơ - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Tĩnh cũng cho rằng, Dự thảo Luật đã mở rộng thêm một số đối tượng tham gia BHXH bắt buộc bao gồm chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh, người quản lý doanh nghiệp, người điều hành hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã không hưởng lương,... quy định như trong Dự thảo Luật (sửa đổi) thì chủ hộ kinh doanh và người quản lý doanh nghiệp, quản lý điều hành hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã không hưởng lương sẽ phải gánh hai vai, vừa là người lao động, vừa là người sử dụng lao động và phải đóng tổng mức 25%.

Theo đại biểu, tác động tích cực là khi mở rộng các đối tượng trên sẽ gia tăng người tham gia đóng bảo hiểm xã hội, tăng quỹ bảo hiểm xã hội, tuy nhiên, đối với lợi ích của các đối tượng chịu tác động, báo cáo đánh giá tác động của Chính phủ chỉ đưa ra nhận định rất định tính, không có số liệu chứng minh nhóm đối tượng này có nhu cầu tham gia đóng BHXH bắt buộc.

Từ đó, đại biểu đề xuất, cơ quan soạn thảo cần tổ chức lấy ý kiến của các đối tượng chịu tác động bởi Dự thảo Luật để đảm bảo công bằng giữa những đối tượng này với các đối tượng đóng BHXH khác, không vì mục tiêu gia tăng số người nộp BHXH mà bỏ qua nhu cầu, nguyện vọng của các đối tượng.

Đồng thời, cần nghiên cứu, cân nhắc thêm các đối tượng trên nên tham gia đóng BHXH bắt buộc hay tự nguyện.

Còn theo đại biểu Phạm Văn Thịnh - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Giang, BHXH bắt buộc chỉ phát sinh khi có mối quan hệ giữa người sử dụng lao động và người lao động gắn với lương chi trả hàng tháng. Như vậy, các đối tượng đề xuất mở rộng gồm: chủ hộ kinh doanh và các cá nhân giữ chức vụ là thành viên Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc, thành viên Ban kiểm soát không hưởng lương của Hợp tác xã, không có 2 yếu tố này. Nếu đưa các đối tượng này vào đóng BHXH bắt buộc thì thực chất là tự mình nộp cho mình, khi đó, các chế tài đi theo như nợ đóng BHXH, trốn đóng BHXH cũng sẽ không còn ý nghĩa và cần được định nghĩa lại vì không ai bị kết tội trốn đóng BHXH cho chính bản thân mình.

“Thực tế hiện nay, nhiều thành viên quản trị của hợp tác xã ở cơ sở là nông dân hiện tham gia BHXH tự nguyện và được Nhà nước hỗ trợ. Nay vì tham gia là thành viên Ban kiểm soát của hợp tác xã dù không hưởng lương nhưng lại phải đóng BHXH bắt buộc là không hợp lý”, đại biểu Thịnh bày tỏ.