Thông qua các gói đầu tư xanh quy mô lớn, Trung Quốc đang góp phần định hình lại cấu trúc kinh tế và năng lượng của châu Phi.
Trong bối cảnh nhiều nước châu Phi đánh giá các cơ chế tài chính xanh từ phương Tây là khắt khe, đi kèm nhiều điều kiện ràng buộc, các gói hợp tác của Trung Quốc bao gồm các khoản vay ưu đãi, trợ cấp trực tiếp và hỗ trợ kỹ thuật, đã giúp tài chính xanh trở nên dễ tiếp cận và hấp dẫn hơn đối với khu vực này.
Một phần trong gói cam kết đầu tư 60 tỷ USD của Trung Quốc dành cho châu Phi đã được phân bổ cho các dự án tại Ghana, bao gồm nhà máy điện mặt trời, cũng như việc nâng cấp các khu công nghiệp nhằm thúc đẩy sản xuất thân thiện với môi trường và tiết kiệm năng lượng.
Ghana ước tính rằng việc chuyển sang nền kinh tế công nghiệp xanh có thể tạo ra 1,2 triệu việc làm mới vào năm 2030 và cắt giảm 35% lượng khí thải công nghiệp. Để đạt được điều này sẽ cần huy động khoảng 2,3 tỷ USD tài chính xanh hàng năm. Trung Quốc đã giúp giải quyết vấn đề này bằng cách cung cấp các mô hình tài chính linh hoạt và giá cả phải chăng.
Dữ liệu cho thấy Trung Quốc vẫn là trụ cột tài chính quan trọng của lĩnh vực năng lượng xanh Ethiopia. Từ năm 2011 đến 2024, các khoản đầu tư của Trung Quốc đạt khoảng 850 triệu USD, xếp sau Nhóm Ngân hàng Thế giới (2,1 tỷ USD), phản ánh sự cạnh tranh và bổ sung giữa các mô hình tài trợ phát triển tại châu Phi.
Các doanh nghiệp và ngân hàng Trung Quốc giữ vai trò then chốt trong quá trình xây dựng hạ tầng hiện đại của Ethiopia, từ tuyến đường sắt Addis Ababa – Djibouti dài 752 km, các trục cao tốc chiến lược, mạng lưới viễn thông, cho đến các dự án phát điện quy mô lớn.
Tính đến cuối năm nay, các doanh nghiệp Trung Quốc đã tham gia hơn 2.000 dự án tại Ethiopia, với tổng vốn đầu tư ước khoảng 5 tỷ USD, qua đó tạo ra gần 600.000 việc làm, trở thành một trong những nguồn đóng góp nước ngoài lớn nhất cho tăng trưởng kinh tế và công nghiệp hóa của quốc gia Đông Phi này.
Tại Hội nghị Thượng đỉnh hợp tác Trung Quốc - châu Phi (FOCAC) tổ chức ở Bắc Kinh năm ngoái, Trung Quốc tuyên bố sẽ triển khai 30 dự án năng lượng sạch trên khắp châu Phi.
Theo các chuyên gia, việc Trung Quốc ngày càng gia tăng đầu tư vào các dự án năng lượng tái tạo và hạ tầng xanh tại châu Phi không đơn thuần xuất phát từ mục tiêu môi trường, mà phản ánh một chiến lược tổng hợp, kết hợp giữa lợi ích kinh tế, địa chính trị và định vị vai trò toàn cầu.
Trước hết, đầu tư xanh giúp Trung Quốc giải bài toán dư thừa công suất trong nước. Sau nhiều năm mở rộng nhanh chóng, các ngành điện mặt trời, điện gió, pin lưu trữ và thiết bị lưới điện của Trung Quốc đang đối mặt với áp lực tiêu thụ.
Tiếp đến, châu Phi giữ vị trí chiến lược trong chuỗi cung ứng cho chuyển đổi xanh toàn cầu. Các khoáng sản then chốt như cobalt, lithium, mangan và đồng, vốn tập trung nhiều tại châu Phi, là đầu vào không thể thiếu cho pin, xe điện và năng lượng tái tạo.
Đầu tư xanh là công cụ gia tăng ảnh hưởng địa chính trị. Trong khuôn khổ FOCAC, Bắc Kinh xây dựng hình ảnh một đối tác phát triển linh hoạt, cung cấp tài chính ưu đãi và hỗ trợ kỹ thuật với ít điều kiện ràng buộc hơn so với các mô hình phương Tây.
Tóm lại, đầu tư xanh của Trung Quốc ở châu Phi là sự kết hợp giữa lợi ích kinh tế, an ninh tài nguyên và chiến lược quyền lực mềm. Đối với châu Phi, đây vừa là cơ hội tiếp cận vốn và công nghệ, vừa đặt ra yêu cầu nâng cao năng lực quản trị để bảo đảm chuyển đổi xanh đi đôi với phát triển bền vững.
