Ông Trump cho biết sẽ giảm thuế 10% cho hàng hóa Trung Quốc, đổi lại Bắc Kinh dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu đất hiếm. Kết quả ngắn gọn nhưng có ý nghĩa mở nút thắt tâm lý cho nhà đầu tư.

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump cho biết, ông đã đồng ý với Chủ tịch Tập Cận Bình về việc giảm thuế đối với Trung Quốc để đổi lấy việc Bắc Kinh trấn áp nạn buôn bán fentanyl bất hợp pháp, nối lại việc mua đậu nành của Hoa Kỳ và duy trì xuất khẩu đất hiếm.
Tuyên bố ngắn gọn nhưng có ý nghĩa mở nút thắt tâm lý cho nhà đầu tư khắp thế giới đang đổ dồn sự chú ý về Thượng đỉnh APEC, tại thành phố Busan (Hàn Quốc), nơi hai nhà lãnh đạo hàng đầu thế giới đã nói chuyện trực tiếp - lần đầu tiên kể từ năm 2019.
Ông Trump cho biết hàng nhập khẩu từ Trung Quốc sẽ chịu mức thuế 47%, giảm 10% so với mức 57% trước cuộc gặp. Trung Quốc đã đồng ý tạm dừng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đất hiếm.
Trong hơn 10 ngày, ông Trump đã củng cố các thỏa thuận với Australia, Malaysia, Campuchia và gần đây nhất là Nhật Bản nhằm tăng cường nguồn cung đất hiếm và các khoáng sản quan trọng khác, vốn rất cần thiết cho việc sản xuất pin, ô tô, hệ thống phòng thủ và chip máy tính.
Trong đó, thỏa thuận với Nhật Bản nhằm đảm bảo nguồn cung cấp khoáng sản thô và khoáng sản quan trọng đã qua chế biến, đồng thời cam kết tài trợ cho một số dự án được lựa chọn trong vòng 6 tháng tới. Các thỏa thuận trước đó với Australia, Malaysia và Thái Lan cũng vạch ra các kế hoạch trị giá hàng tỷ USD cam kết thực hành thương mại công bằng và tránh các lệnh cấm hoặc hạn ngạch xuất khẩu.
Brodie Sutherland, CEO Patriot Critical Minerals Corp, công ty khai thác khoáng sản quan trọng có trụ sở tại Hoa Kỳ, nhận định: Những thỏa thuận này là một “bước ngoặt” có thể làm giảm bớt tính chất dễ bị tổn thương của Hoa Kỳ trước các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Bắc Kinh, ổn định giá đất hiếm và đẩy nhanh quá trình tinh chế và tái chế sáng tạo trong nước.
Hàng loạt thỏa thuận - một phần trong nỗ lực của Washington nhằm phá vỡ thế thống trị của Bắc Kinh đối với lĩnh vực này - diễn ra trước cuộc gặp của ông Trump với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Busan (Hàn Quốc) bên lề Thượng đỉnh APEC 2025.
Bà Wendy Cutler, Phó Chủ tịch cấp cao của Viện Chính sách Xã hội Châu Á, cho biết: “Các thỏa thuận này có thể mang lại lợi ích rất lớn khi được liên kết với nhau trong một thỏa thuận đa phương với các cam kết mạnh mẽ, nhờ nguồn tài chính và hợp nhất các nguồn lực”.

Dennis Wilder, Nghiên cứu viên cao cấp tại Đại học Georgetown cho biết: “Về trung hạn, chúng ta sẽ thoát khỏi chuỗi cung ứng của Trung Quốc, nhưng trong ngắn hạn, vẫn còn rất nhiều sự phụ thuộc vào Trung Quốc”.
Các thỏa thuận của Nhà Trắng sẽ mang lại sự hỗ trợ tài chính rất cần thiết cho ngành công nghiệp quan trọng này và cuối cùng có thể thách thức sự kìm kẹp của Bắc Kinh đối với đất hiếm. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng những nỗ lực này sẽ rất tốn kém và mất nhiều năm mới có thể mang lại kết quả.
Goldman Sachs ước tính các mỏ đất hiếm mới thường mất tới một thập kỷ để phát triển, với trữ lượng đã biết của một số nguyên tố nhất định “rất khan hiếm” bên ngoài Myanmar và Trung Quốc, trong khi việc xây dựng các nhà máy lọc dầu sẽ mất khoảng 5 năm.
Trung Quốc đã cho phép giá đất hiếm biến động theo những cách rất “chiến lược” để khiến các dự án ở các quốc gia khác không có lãi. Việc khai thác và tinh chế nguyên liệu đất hiếm theo cách thân thiện với môi trường là rất tốn kém, trong khi Trung Quốc giữ chi phí ở mức thấp bằng cách hạn chế các biện pháp kiểm soát môi trường.
Giáo sư Mike Rosenberg, Trường Kinh doanh IESE khuyến nghị, bằng cách sử dụng vốn công để hỗ trợ các dự án, các công ty khai thác và tinh chế toàn cầu sẽ có thể thực hiện các khoản đầu tư đảm bảo lợi nhuận hợp lý. Nhờ đó, một loạt công ty đất hiếm MP Materials, Trilogy Metals, Critical Metals, USA Rare Earth,… gần đây đã tăng giá nhanh chóng trên sàn giao dịch.