Phát ngôn “sốc” của Ngoại trưởng Philippines về Trung Quốc

Đó là những lời phát ngôn của Ngoại trưởng Philippines Teodoro Locsin viết trên Twitter hôm 3/5 vừa qua khi nói về sự hiện diện của Trung Quốc ở khu vực mà Manila tuyên bố chủ quyền trên Biển Đông.

Dĩ nhiên, những phát ngôn kiểu thế này nhận được nhiều sự quan tâm của dư luận xứ đảo quốc này và cộng đồng quốc tế. Bởi vì, khác với những năm vừa qua, giới lãnh đạo Philippines gần đây liên tục đưa ra các động thái, tuyên bố cứng rắn nhằm vào Trung Quốc trong vấn đề Biển Đông.

Ai cũng biết, quan hệ Philippines – Trung Quốc trở nên gần gũi dưới thời Tổng thống Rodrigo Duterte, sau khi nhà lãnh đạo này gác phán quyết của Toà trọng tài quốc tế về vụ kiện Biển Đông để đổi lấy những lời hứa tăng cường thương mại và đầu tư từ Trung Quốc. Những người chỉ trích nói rằng phần lớn những lời hứa này chưa được thực hiện.

Tức là, để giành được những đồng đô la phát triển đất nước, Rodrigo Duterte đã gây tổn hại đến an ninh quốc gia của Philippines. Quyết định chính sách đối ngoại lớn đầu tiên của ông Duterte là bác bỏ chiến thắng mang tính lịch sử của Philippines trước Trung Quốc trong vụ kiện liên quan đến tranh chấp chủ quyền trên biển.

Trên thực tế, Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã chấm dứt liên minh tồn tại cả thế kỷ của nước này với Mỹ. Bằng việc đơn phương bãi bỏ Thỏa thuận về các lực lượng Thăm viếng (VFA) năm 1999, cung cấp khuôn khổ hợp pháp cho phép binh lính Mỹ đóng quân và luân chuyển trên lãnh thổ Philippines, nhà lãnh đạo Philippines đã khiến hợp tác an ninh song phương mạnh mẽ gần như trở thành điều bất khả thi. Hiệp ước phòng thủ chung (MDT) Mỹ - Philippines, được tạo dựng trên đống đổ nát của Chiến tranh thế giới thứ hai, giống như một cái vỏ rỗng, một bộ xử lý CPU không có hệ thống vận hành. VFA chính là phần mềm vận hành MDT.

Tuy nhiên, mâu thuẫn giữa Manila và Bắc Kinh bùng lên từ tháng 3, khi hàng trăm tàu Trung Quốc bị phát hiện đang neo đậu dai dẳng trên vùng biển tranh chấp. Đó là khu vực gần đá Ba Đầu thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Philippines điều thêm lực lượng tuần tra trên biển và liên tục kêu gọi Trung Quốc giải tán đội tàu này.

Song song, trước sức ép trong nước, ông Duterte tuần trước nói rằng nước này sẽ tiếp tục hoạt động tuần tra, rằng chủ quyền trên biển của nước này là vấn đề “không thể mang ra đàm phán”.

Các Bộ trưởng Ngoại giao và Quốc phòng Philippines đợt này liên tục khẩu chiến với Trung Quốc. Nếu như Bộ Ngoại giao Philippines gần như ngày nào cũng ra tuyên bố phản đối các tàu Trung Quốc, thậm chí gần đây đã triệu đại sứ Trung Quốc đến để bày tỏ “sự bất mãn tuyệt đối” trong vấn đề này. Thì trước đó, Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana cũng  tuyên bố Trung Quốc “không có quyền hay cơ sở pháp lý để ngăn cản Manila tiến hành cuộc diễn tập” ở Biển Đông.

 Các động thái này nhằm phản ứng lại việc Bắc Kinh yêu cầu Manila dừng các cuộc tập trận mà các lực lượng tuần duyên và quản lý ngư nghiệp Philippines tiến hành trên Biển Đông từ ngày 24/4. Việc tập trận của Philippines được xem là cách đáp trả lại sự hiện diện đông đảo của tàu dân binh, tàu hải cảnh và thậm chí là tàu quân sự Trung Quốc trong khu vực từ hồi tháng 3 vừa qua.

Trong khi đó, sự leo thang của Trung Quốc chưa có dấu hiệu dừng lại khi mà mới đây một nhóm tàu sân bay Sơn Đông của Trung Quốc tiến hành tập trận ở Biển Đông. Sơn Đông là một trong hai tàu sân bay của Trung Quốc, gia nhập hải quân năm 2019 (chiếc cũ hơn là Liêu Ninh). Kể từ đầu năm nay, đây là đợt tập trận đầu tiên của Sơn Đông ở Biển Đông.

Điều mà chúng ta chứng kiến mấy năm qua là Trung Quốc hành động áp chế hơn ở trong nước và hung hăng hơn ở nước ngoài. Liên quan đến vấn đề Biển Đông, như Ngoại trưởng Mỹ Tony Blinken nói rằng, Trung Quốc gần đây “hung hăng hơn ở nước ngoài” và hành xử “ngày càng theo cách đối đầu đối thủ”.

Dẫu vậy, với những diễn biến, thông điệp mới đầy mạnh mẽ mà Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte, cùng một số thành viên trong nội các phản ứng với Trung Quốc ở Biển Đông chỉ có thể tạm thời trấn an dư luận trong nước.  Chứ vẫn khó có thể kỳ vọng ông hành xử cứng rắn một cách nhất quán với Trung Quốc.