Mặc dù các chính sách liên quan đã có những điều chỉnh, tuy nhiên, theo chuyên gia, điểm nghẽn lớn nhất của thị trường khí Việt Nam hiện nay không phải là thiếu nguồn, mà là thiếu “luật chơi” rõ ràng.
Thời gian qua, Bộ Công Thương đã tham mưu Chính phủ ban hành chính sách thúc đẩy phát triển các dự án nhiệt điện khí như Nghị định số 100/2025/NĐ-CP ngày 8/5/2025 sửa đổi, bổ sung Nghị định số 56/2025/NĐ-CP ngày 3/3/2025 quy định chi tiết một số điều của Luật Điện lực về quy hoạch phát triển điện lực, phương án phát triển mạng lưới cấp điện, đầu tư xây dựng dự án điện lực và đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư dự án kinh doanh điện lực.
Theo đó, Nghị định này sửa đổi, bổ sung một số nội dung của Điều 15 Nghị định số 56/2025/NĐ-CP nhằm quy định cụ thể hơn về cơ chế huy động các dự án nhiệt điện sử dụng nguồn khí thiên nhiên khai thác trong nước phù hợp với chính sách của Nhà nước về phát triển điện lực và nhu cầu thực tiễn trong giai đoạn sắp tới.
Không chỉ có vậy, Bộ Công Thương cũng đã ban hành Quyết định 1313/QĐ-BCT ngày 13/5/2025 phê duyệt khung giá phát điện loại hình nhà máy tuabin khí chu trình hỗn hợp sử dụng khí thiên nhiên hóa lỏng năm 2025…
Chuyển dịch năng lượng không còn là khái niệm mang tính định hướng dài hạn, mà đã trở thành quá trình hiện hữu, tác động trực tiếp đến an ninh năng lượng, tăng trưởng kinh tế, môi trường và năng lực cạnh tranh quốc gia. Các mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính, phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn đang đặt ra yêu cầu mới đối với mọi quốc gia, trong đó có Việt Nam.
Mặc dù các chính sách liên quan đã có những điều chỉnh, tuy nhiên, theo chuyên gia, điểm nghẽn lớn nhất của thị trường khí Việt Nam hiện nay không phải là thiếu nguồn, mà là thiếu “luật chơi” rõ ràng.
Theo PGS, TS Ngô Trí Long - Nguyên viện trưởng Viện nghiên cứu thị trường giá cả, Bộ Tài chính, trước hết là khung pháp lý. Các quy định hiện hành vẫn chủ yếu xây dựng cho giai đoạn khai thác khí nội địa, chưa theo kịp mô hình thị trường khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG) nhập khẩu với nhiều chủ thể tham gia. Việc chưa phân định rạch ròi vai trò quản lý Nhà nước và kinh doanh khiến rủi ro thể chế tăng cao, làm nhà đầu tư dè dặt.
Thứ hai là cơ chế giá. Giá khí và giá điện khí hiện chủ yếu đàm phán theo từng dự án, thiếu chỉ số giá tham chiếu trong nước, thiếu công cụ phòng vệ rủi ro. Điều này tạo ra tình trạng “mắc kẹt chính sách”: nếu ép giá thấp sẽ triệt tiêu động lực đầu tư, còn nếu thả nổi thiếu kiểm soát sẽ gây áp lực lên nền kinh tế.
Thứ ba là hạ tầng manh mún. Nhiều dự án LNG được thiết kế theo mô hình “đóng”, phục vụ riêng lẻ, thiếu kết nối vùng và quốc gia, làm tăng chi phí và hạn chế cạnh tranh.
Vị chuyên gia này cho rằng, các nhà đầu tư quốc tế không chỉ nhìn vào quy mô thị trường, mà quan tâm đặc biệt đến tính ổn định thể chế trong 15 - 20 năm. Nếu khung pháp lý còn thay đổi, hợp đồng thiếu chuẩn mực quốc tế, thị trường điện chưa vận hành đầy đủ theo cơ chế cạnh tranh, thì dòng vốn lớn cho hạ tầng khí sẽ khó được kích hoạt. Khi đó, rủi ro hoặc dồn lên ngân sách nhà nước, hoặc đẩy giá năng lượng tăng cao.
Vì vậy, cần tách bạch rõ vai trò Nhà nước và thị trường, trong đó cơ quan quản lý tập trung làm chính sách, giám sát, còn doanh nghiệp vận hành theo cơ chế thị trường minh bạch.
Liên quan đến vấn đề này, một số ý kiến cũng cho hay, thị trường khí thiên nhiên tại Việt Nam vẫn đối mặt nhiều thách thức, đặc biệt về cơ chế chính sách và yêu cầu vốn đầu tư lớn cho hạ tầng vận chuyển, lưu trữ, phân phối LNG, đòi hỏi công nghệ hiện đại và quản lý dự án chặt chẽ.
Để thị trường này phát triển hiệu quả, không thể thiếu vai trò định hướng, kiến tạo và điều phối của Nhà nước. Sự tham gia đồng bộ của các bộ ngành trong xây dựng thể chế, quy hoạch và tiêu chuẩn kỹ thuật, cùng với sự đồng hành của doanh nghiệp, tổ chức khoa học - công nghệ, các định chế tài chính và đối tác quốc tế.
