Chiến sự Nga- Ukraine: Tại sao ông Putin cần Wagner?

NHI NGUYỄN• 17/05/2023 03:30

Công ty quân sự tư nhân Wagner đã và đang hỗ trợ đắc lực cho Tổng thống Nga Putin trong chiến sự Nga- Ukraine.

Tổng thống Nga Putin và nhà lãnh đạo Wagner

>> Chiến sự Nga - Ukraine: "Giải mã" thành công của Ukaine

Đầu tháng 5, căng thẳng giữa Bộ Quốc phòng Nga và Wagner- công ty quân sự tư nhân thân cận với Tổng thống Nga Vladimir Putin, bùng phát. Lãnh đạo Wagner, Yevgeny Prigozhin, đe dọa rút lực lượng của mình khỏi chiến địa Bakhmut nếu họ không được cung cấp thêm đạn dược.

Đối với nhiều nhà quan sát, một rạn nứt lớn dường như đang xuất hiện giữa Wagner và Điện Kremlin. Tuy nhiên, các chuyên gia đánh giá, ông vẫn kỳ vọng cứu vãn danh tiếng của Wagner với tư cách là đơn vị duy nhất của Nga có khả năng tiến hành các chiến dịch tấn công, bất chấp những tổn thất thảm khốc ở Bakhmut.

Trên thực tế, sự nổi lên của Wagner chỉ là bước phát triển gần nhất trong lịch sử về sự phụ thuộc của Nga vào các lực lượng không chính thức. Hơn nữa, nhóm này có một di sản đáng kể ở Ukraine khi lần đầu tiên xuất hiện trong cuộc chiến trước đó của Nga ở Donbass vào 8 năm trước. Đối với ông Putin, Wagner cũng đã trở thành một “phương tiện” quan trọng để kiềm chế quân đội. Trái ngược với những giả định của phương Tây, vai trò nổi bật của Wagner trong chiến sự Nga- Ukraine có liên quan nhiều đến quyền lực ở Moscow cũng như những gì đang xảy ra trên chiến trường Ukraine.

Theo ông Andrei Soldatov, Thành viên cao cấp không thường trú tại Trung tâm phân tích chính sách châu Âu, để hiểu được sức mạnh tương đối của Prigozhin và Wagner ở Nga, cần xem xét mối quan hệ giữa họ với cơ quan tình báo quân sự (GRU), quân đội nói chung, cơ quan an ninh nhà nước (FSB) và bản thân ông Putin.

“Nhìn bề ngoài, việc sử dụng các công ty quân sự tư nhân phù hợp với một mô hình chiến tranh mới của thế kỷ 21. Wagner có một số điểm tương đồng với Blackwater, nhà thầu quân sự của Hoa Kỳ. Nhưng đối với GRU, Wagner cũng là sự tiếp nối của một truyền thống lâu đời hơn nhiều từ thời Xô Viết, khi Điện Kremlin sử dụng các lực lượng ủy nhiệm để can thiệp vào các cuộc xung đột trên toàn thế giới”, ông Andrei Soldatov cho biết.

Một câu hỏi phức tạp hơn nhiều là mức độ hỗ trợ của Wagner trong quân đội và FSB. Kể từ khi xuất hiện vào năm 2015, và đặc biệt là kể từ khi bắt đầu chiến sự Nga- Ukraine, Wagner đã “nổi lên như cồn”. Công ty này bắt đầu như một lực lượng lính đánh thuê ủy nhiệm bí mật và dần dần phát triển thành một đơn vị quân đội lớn với các hoạt động ở một số quốc gia.

Trong nhiệm kỳ của ông Putin, đã có những thời điểm không có nhiều sự hỗ trợ của GRU đối với Wagner. Nhưng hiện tại, ông Prigozhin vẫn giữ được một số ủng hộ trong quân đội, bất chấp những lời chỉ trích gay gắt của ông đối với Bộ Quốc phòng Nga.

>> Chiến sự Nga - Ukraine: Phương Tây tính kế lâu dài cho Ukraine

Theo ông Andrei Soldatov, quan trọng không kém đối với Wagner là lập trường của FSB. Sau những sai lầm ban đầu của FSB khi bắt đầu chiến sự Nga- Ukraine, cơ quan này gần đây đã lấy lại được chỗ đứng và ảnh hưởng của mình. Ở chính nước Nga, FSB ngày càng hung hăng hơn trong việc trấn áp bất kỳ dấu hiệu bất đồng chính kiến nào. Nhưng FSB cũng rất tích cực ở Ukraine, đặc biệt là cục phản gián quân sự, cơ quan giám sát quân đội và được giao nhiệm vụ trấn áp mọi hình thức kháng cự ở các vùng lãnh thổ do Nga chiếm đóng.

Tuy nhiên, nhân tố quan trọng nhất giúp Prigozhin tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong cuộc chiến ở Ukraine chính là ông Putin. Vậy tại sao ông Prigozhin lại có giá trị đối với ông Putin?

Lính đánh thuê Wagner đang

Lính đánh thuê Wagner đang "làm mưa, làm gió" trên chiến trường Ukraine.

Ông Andrei Soldatov cho biết trong những năm đầu cầm quyền, một trong những thách thức lớn nhất của ông Putin là kiểm soát quân đội. Trong thập kỷ đầu tiên cầm quyền, ông Putin đã tìm cách siết chặt quân đội. Nhưng giờ đây, sau hơn một năm chiến tranh ở Ukraine, tình hình đã có vẻ khác so với trước. Ông Putin hiểu rằng trong thời chiến, quân đội có xu hướng giành được nhiều quyền lực hơn trong nhà nước. Ông biết rằng chiến sự Nga- Ukraine càng kéo dài thì quyền lực của quân đội càng phát triển và càng khó kiểm soát. Do đó, ông Putin đã sử dụng các phương pháp được đánh giá là “không chính thống” để kiềm chế quân đội Nga.

Đối với ông Prigozhin, mặc dù những người lính của ông phải gánh chịu thương vong lớn trong chiến sự Nga- Ukraine, nhưng đây là một tình huống đôi bên cùng có lợi. Ông nhận ra rằng ông sẽ không bao giờ gây ra mối đe dọa chính trị nào đối với ông Putin vì ông không có sự hậu thuẫn nào khác trong giới cầm quyền Nga ngoài sự bảo trợ của chính ông Putin.

“Với địa vị đặc biệt của mình, được quản lý lỏng lẻo bởi GRU, được quân đội khoan dung và được ông Putin hậu thuẫn, ông Prigozhin hy vọng sẽ giữ được vị trí độc tôn của mình trong Điện Kremlin”, ông Andrei Soldatov nhấn mạnh.

Tuy nhiên theo ông Andrei Soldatov, nhiều thành phần của xã hội Nga đang theo dõi Wagner. Ngay bây giờ, Wagner đang sử dụng nhiều đạn dược hơn bất kỳ đơn vị nào của Nga. Do đó, chỉ chừng nào Wagner đang làm những gì mà ông Prigozhin đã hứa, đặc biệt đạt được tiến bộ ở Bakhmut, thì Wagner mới có vị thế gia tăng. Ngược lại, đây sẽ điều bất lợi cho Wagner.