Quan hệ Mỹ - Iran nhìn từ vụ tấn công sân bay tại Iraq

Cách đây mấy ngày sân bay quốc tế Erbil, miền bắc Iraq bị tấn công bởi pháo phản lực khiến 6 người bị thương, 2 người thiệt mạng, trong đó có 1 lính Mỹ đang đồn trú tại đây.

Sân bay này là nơi đóng quân của hàng ngàn lính Mỹ từng được chính phủ Iraq đề nghị quay lại năm 2014 để phong tỏa lực lượng IS sau khi cựu Tổng thống Obama yêu cầu rút hết quân ra khỏi xứ sở nghìn lẻ một đêm.

Theo Reuters, nhiều nhóm dân quân mà một số quan chức Iraq cho rằng có liên hệ với Iran đã thực hiện một loạt vụ tấn công bằng rocket nhằm vào các lực lượng liên quân, các nhà thầu làm việc cho liên quân và các cơ sở của Mỹ ở Iraq, như Đại sứ quán Mỹ ở thủ đô Baghdad trong những tháng gần đây.

Vụ tấn công này như đổ thêm dầu vào lửa khi mối quan hệ giữa Washington và Teheran đang trong tình trạng xấu nhất. Cho đến nay lệnh cấm vận mà cựu Tổng thống Trump nhằm vào Iran vẫn còn hiệu lực.

Trong cuộc trả lời phỏng vấn kênh truyền hình CBS mới đây, tân Tổng thống J. Biden xác nhận chưa có ý định dở bỏ lệnh cấm vận này. Mâu thuẫn hai bên không dễ dàng giải quyết, bởi nó phức tạp đến mức… không biết bắt đầu gỡ rối từ đâu!

Ông J. Biden đưa ra điều kiện dở bỏ cấm vận nếu như Iran dừng hẳn chương trình hạt nhân, còn phía Teheran bắt bẻ rằng, do Mỹ đơn phương rút khỏi thỏa thuận hạt nhân nên nước này phải có hành động trước bằng cách dở bỏ các lệnh cấm vận ngặt nghèo nhằm vào quan chức và nền kinh tế Iran trước khi đặt ra điều kiện.

Cũng như nhiều đời Tổng thống trước, ông Biden không hề có ý định “lỏng tay” với Iran - nếu như Iran không tuân lệnh Washington. Bởi quốc gia Trung Đông này có vị trí và vai trò quá quan trọng trong khu vực, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của Mỹ.

Một trong những lợi ích đó là kiểm soát nguồn dầu mỏ ở Trung Đông, Iran một phần nắm trữ lượng dầu mỏ quá lớn, mặt khác lại có quyền kiểm soát eo biển Hormuz, nơi mà hầu hết dầu mỏ, khí đốt từ Trung Đông xuất ra thế giới phải đi qua.

Hormuz là cung đường cực kỳ nhạy cảm, nơi hẹp nhất chỉ 34km, luồng tàu đi qua chỉ khoảng 3km, còn lại là vùng biển nông. Tất cả tàu bè chở dầu qua đây đều e ngại các lực lượng cực đoan hai bên bờ thuộc các nước Iran, Oman, UAE.

Eo biển này vận chuyển 12 triệu thùng dầu trong năm 2019 và 1/4 trong tổng lượng khí hóa lỏng toàn cầu. Chỉ một sơ sẩy tại đây cũng khiến giá dầu thế giới chao đảo, dĩ nhiên nền kinh tế Mỹ ảnh hưởng nặng nề.

Vài năm trở lại đây, khi mối quan hệ với Mỹ xấu đi, Iran bắt đầu ngả về phía Bắc Kinh. Một cuộc trao đổi giữa dầu mỏ của Iran và lĩnh vực tài chính, viễn thông của Trung Quốc đã diễn ra. Điều đó càng khiến Washington “nóng mặt”.

Thông qua Iran, ông Tập Cận Bình mở rộng không gian dự án “Vành đai và Con đường” tại Yemen, Iraq, Syria,… đe dọa trực tiếp lợi ích Mỹ tại Trung Đông. Thậm chí hai bên đã có hợp tác quốc phòng, an ninh, manh nha liên minh chống lại Mỹ.

Không kiểm soát được eo biển này, cộng với thái độ bất tuân của Teheran khiến Mỹ nổi đóa. Đây không chỉ là vấn đề của một đời Tổng thống nào mà nó gắn liền với lợi ích, tầm ảnh hưởng của Mỹ tại Trung Đông.

Như vậy, trong bối cảnh này bất cứ sự kiện nào ở Trung Đông phương hại đến Mỹ đều là mồi lửa thổi bùng mâu thuẫn. Nên nhớ rằng, rất nhiều Tổng thống Dân chủ không ngần ngại sử dụng vũ lực để khuất phục xứ sở dầu mỏ.