Quảng Trị: “Đánh đổi” với điện gió

>> Phát triển điện gió ngoài khơi: Cần sớm hoàn thiện quy hoạch không gian biển

Gió Lào rát bỏng thổi qua dãy Trường Sơn giờ đây đem lại cơ hội phát triển chưa từng thấy cho Quảng Trị, chúng mang động lực cho nguồn “điện sạch” nhiều vô tận, song trùng với sự chuyển đổi cách thức tìm kiếm và sử dụng năng lượng mới của loài người.

Dục tốc bất đạt

Vài năm trở lại đây, điện gió phát triển rất “nóng” ở miền Tây Quảng Trị, trong thời gian ngắn, 31 dự án được chấp thuận chủ trương đầu tư, hơn nửa trong số đó đã vận hành thương mại. Với mỗi megawat điện mang về cho ngân sách địa phương 400 - 500 triệu đồng.

Thế nhưng, xung quanh các dự án điện gió xuất hiện nhiều vấn đề không thể làm ngơ. Dưới chân cánh đồng điện gió đẹp như tranh là núi đồi nham nhở, ngả nghiêng, bờ vực không cây cối, cao chót vót cạnh khu dân cư. Tai họa có thể ập đến bất cứ khi nào; bên cạnh là nỗi lo viễn cảnh an ninh, quốc phòng biên giới. Đánh giá tác động môi trường đến đâu? - hiện nay vẫn là dấu hỏi.

Câu chuyện thu hồi đất, chuyển giao cho doanh nghiệp và tái tạo sinh kế đã có nhiều bài học chua xót khắp cả nước. Vấn đề an sinh, quyền lợi người dân cốt tử làm sao để “3 nhà” nhà nước - doanh nghiệp - người dân chung sống trong bầu không khí hài hòa lơi ích.

PGS. TS Trần Đình Thiên - nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam nêu vấn đề: Đâu là cơ hội hạnh phúc cho người dân khi Quảng Trị trở thành trung tâm năng lượng tái tạo? Làm sao phân phối lợi ích đến người dân? Cho đến bây giờ vẫn là bài toán khó!

Tại sao phải để tâm đến việc này? Bởi vì bài học kinh nghiệm cho thấy: quốc kế và dân sinh không thể tách rời nhau. Dân sinh tốt mới vững bền quốc kế; quốc kế thành công hay không hãy nhìn vào đời sống dân sinh. Đây là khuôn khổ phổ quát của phát triển bền vững.

Lật ngược để phát triển

Tiềm năng năng lượng “sạch” của Quảng Trị cả trên cạn và ngoài biển khoảng 14.000MW, tương đương công suất 10 nhà máy thủy điện Hòa Bình. Nếu biết cách vận dụng, Quảng Trị hoàn toàn có thể trở thành trung tâm năng lượng tái tạo hàng đầu.

Nhưng ngày ấy vẫn còn xa nếu vẫn sử dụng công thức cũ - cấp phép ồ ạt, mơ màng về tiềm năng vô hình, thiếu nghiên cứu định lượng, chưa quan tâm đúng và đủ đến khía cạnh dân sinh. Nói như TS Trần Đình Thiên “cần lật ngược mấy khía cạnh cốt yếu”.

Thứ nhất: thay đổi tư duy chiến lược, gác lại nếp nghĩ Quảng Trị đồng nghĩa với khó khăn, nghèo nàn, như thế là an phận thủ thường, đóng khung tư duy ấy sẽ thui chột động lực phấn đấu. “Ngoài điện gió, du lịch Quảng Trị vô cùng đặc sắc, biết làm ăn sẽ khấm khá. Làm không được nên nghĩ là khó, chưa nghĩ ra thì thuê, trả tiền cho người ta tư vấn quy hoạch. Phát triển du lịch mang đến lợi ích nhanh nhất cho người dân, chứ điện gió chưa chắc” - ông Thiên phân tích.

Thứ hai: thay đổi cách tiếp cận, xác định đúng tiềm năng và theo tìm mọi cách biến tiềm năng riêng có thành khả năng riêng biệt, không việc gì phải chạy đua theo hào nhoáng vật chất, tiền bạc. Quảng Trị khó sánh với Huế và Quảng Bình nếu làm du lịch theo cách bình thường. Điều cần thiết ở đây là làm khác đi. Tại sao không gắn du lịch với cảnh quan đặc sắc của điện gió?

Thứ ba: đánh mượn sức, Quảng Trị chịu nhiều đau thương mất mát do chiến tranh, xứng đáng được ưu ái - trong thời bình nên biến nó thành động lực phát triển, khéo léo tranh thủ sự ủng hộ của Trung ương, liên kết, phối hợp hàng dọc với tỉnh bạn.

Ngành công nghiệp năng lượng Quảng Trị “làm ăn” với hai trung tâm du lịch lân cận, gây dựng chuỗi cung ứng ngắn “làm việc, giải trí tái tạo sức lao động”. Các tỉnh miền Trung cần có tiếng nói thống nhất để thu hút đầu tư, giải quyết nhanh chính sách về giá, cùng liên kết chứ không cạnh tranh triệt tiêu nhau. Cái mà chuyên gia Trần Đình Thiên gọi là “động lực mới”.