Rủi ro trong quản trị tài chính

Trong vòng chưa đầy 15 năm kể từ khi Việt Nam gia nhập WTO và thực sự hội nhập, nền kinh tế và tài chính vĩ mô của Việt Nam đã có những biến đổi rất mạnh. Chúng ta đã chứng kiến nhiều đợt thị trường chứng khoán và bất động sản tăng cực mạnh rồi bị suy thoái; chính sách tiền tệ nới lõng thiếu hợp lý thì lạm phát cao xuất hiện ngay sau đó, khiến Chính Phủ phải áp dụng chính sách thắt chặt tiền tệ, làm các doanh nghiệp đang bị khan hiếm vốn cho sản xuất kinh doanh và đầu tư. Tất cả các tình hình này không phải là trường hợp đặt biệt mà đã diễn ra nhiều lần trên thế giới và trở thành kinh điển trong quản trị tài chính. Tuy nhiên các doanh nghiệp Việt Nam vẫn chưa có những chuẩn bị thích hợp và nhiều doanh nghiệp đã bị ảnh hưởng nặng nề vì quản trị tài chính yếu kém.

Trong năm 2008, chúng ta cũng đã chứng kiến cơn địa chấn tài chính thế giới với sự sụp đổ của nhiều tượng đài tưởng như bất tử là các ngân hàng đầu tư của Mỹ như Lehman Brother's, Merrill Lynch. Với các khoản đầu tư bất động sản được chứng khoán hóa và qua nhiều tầng bảo vệ tái thế chấp và bảo hiểm để tạo độ an toàn và khả năng thanh khoản. Nhưng tất cả những định chế tài chính tưởng chừng vững chắc đó đã bị vỡ vụn chỉ bởi một điều đơn giản mà nhà tài chính nào cũng thuộc nằm lòng:  "Đừng bỏ trứng vào một rổ”, “rủi ro tăng theo quy mô”. Thế mà những tổ chức hàng đầu, những chuyên gia thượng thặng đã dồn hết vốn vào thị trường bất động sản Mỹ, để rồi sau 2 năm chống đỡ đã phải sụp đổ.

Bài học này cho chúng ta thấy hãy nhìn sự việc một cách đơn giản rõ ràng hơn, đừng quá đặt niềm tin vào những kỹ thuật và phương thức tài chính phức tạp nếu nó không thật sự giúp tăng thêm giá trị mà chỉ làm khuyếch đại cái bóng của nguồn lực đầu tư.

Các sự kiện kinh tế – tài chính thế giới và Việt Nam trong những năm gần đây càng khẳng định thêm tầm quan trọng của quản trị rủi ro. Quản trị rủ ro ở đây không phải là tìm cách triệt tiêu rủi ro, vì “chọn con đường không có rủi ro chính là rủi ro cao nhất”, mà vấn đề là chọn con đường phát triển bền vững với những rủi ro đã được dự liệu và có khả năng đối phó. Chỉ hơn một thập niên, mà chúng ta đã chứng kiến nhiều hiện tượng các doanh nghiệp tăng quy mô vốn quá lớn không dựa trên năng lực phát triển kinh doanh mà chủ yếu dồn vào đầu tư chứng khoán và bất động sản nhằm tìm kiếm lợi nhuận cao, sau đó bị thua lỗ năng nề khiến giá cổ phiếu bị giảm mất 40 - 80%- là một bài học đắt giá cho nhiệm vụ quản trị tài chính – đầu tư. Chúng ta cũng thấy rằng trong cơn hạn hán về tiền tệ năm 2008, 2011 gây không ít khó khăn cho các doanh nghiệp thì công ty nào quản lý được dòng tiền tốt, có nguồn lực về vốn sẽ là cơ hội lớn về đầu tư vượt lên. Cũng trong giai đoạn đó mới thấy tầm quan trọng của việc tổ chức và huy động vốn của quản trị tài chính, nhiều công ty chỉ quen việc huy động từ vay ngân hàng, và khi ngân hàng siết chặt tín dụng thì lúng túng, thiếu vốn nghiêm trọng dẫn đến hoạt động sản xuất kinh doanh và đầu tư bị đình trệ.

Nhà đầu tư chứng khoán lỗi lạc Warren Buffett của Phố Wall từng nói: Nhìn vào sự thay đổi bất thường của thị trường như một người bạn hơn là một kẻ thù. Bên cạnh đó ông cũng nói: Các nhà đầu tư hôm nay không có lợi từ sự phát triển ngày hôm qua.

Thông điệp của W.Buffett rất đáng cho các nhà quản trị tài chính suy nghĩ trong các giai đoạn khó khăn về nguồn vốn. Với phát biểu thứ nhất, nhà quản trị tài chính không nên tìm cách lý giải các nguyên nhân khách quan để biện minh cho việc suy giảm của doanh nghiệp mà hãy tìm ra những giải pháp khả thi để chuyển mối nguy hiểm thành cơ hội. Thông điệp thứ hai, W.Buffett lưu ý rằng muốn tìm kiếm lợi nhuận tốt thì phải đầu tư để tạo ra giá trị mới chứ không thụ động gặt hái từ quá khứ.