Gửi bình luận
Giữa cơn lốc quảng cáo và giá cả hỗn loạn, người tiêu dùng đang lạc vào mê cung rượu sâm Ngọc Linh – nơi niềm tin bị đánh tráo bằng những vỏ nhãn mập mờ…
LTS: Sâm Ngọc Linh không chỉ là một loại dược liệu quý hiếm, mà còn là biểu tượng của trí tuệ, công sức và niềm tự hào của ngành dược liệu Việt Nam. Được mệnh danh là “quốc bảo”, mỗi củ sâm Ngọc Linh chính hiệu là kết tinh của hàng chục năm nghiên cứu, bảo tồn và phát triển trong điều kiện thổ nhưỡng đặc biệt khắt khe.
Tuy nhiên, ngay giữa thị trường tiêu dùng, hình ảnh cao quý đó đang bị che phủ bởi lớp sương mù từ những chiêu trò thương mại trá hình. Chỉ cần vài thao tác tìm kiếm, người dùng đã có thể tiếp cận hàng trăm mẫu rượu mang nhãn “sâm Ngọc Linh”, với mức giá…hỗn loạn.
Sự thật nào đang nằm trong những bình rượu ấy? Ai đã cho phép việc “khoác áo” quốc bảo trở nên dễ dãi đến vậy?
Diễn đàn Doanh nghiệp thực hiện loạt bài: “Sự thật trong bình rượu “khoác áo” sâm Ngọc Linh” nhằm bóc tách thực trạng thật – giả lẫn lộn trên thị trường rượu dược liệu, đồng thời cảnh báo nguy cơ xâm hại đến một thương hiệu quốc gia.
Nếu không phải là sâm thật thì những sản phẩm ấy cần được trả lại đúng với giá trị của mình. Bởi một thương hiệu quốc gia cần được bảo vệ bằng sự thật, bằng pháp luật, và bằng cả lương tâm thị trường.
.jpg)
Chỉ cần gõ cụm từ “rượu sâm Ngọc Linh” trên các sàn thương mại điện tử hoặc công cụ tìm kiếm, hàng loạt sản phẩm sẽ hiện ra với đủ mức giá từ vài trăm nghìn đồng một bình đến vài triệu đồng một lít. Có nơi quảng cáo rượu ngâm từ “sâm rừng Quảng Nam chính hiệu” chỉ 750.000 đồng/lít; nơi khác lại rao bán rượu sâm tươi trên núi Ngọc Linh với giá 2 triệu đồng cho bình 2 lít, kèm hình ảnh rễ tua tủa, nước rượu ánh vàng đỏ bắt mắt.
Thử tìm kiếm trên Facebook, một tài khoản Facebook có tên Đ.Đ. L đã hiện ra ngay trước mặt phóng viên. Người này giới thiệu công dụng rượu sâm Ngọc Linh của mình bán: “Không chỉ tăng cường sức khoẻ, mà còn đặc biệt uống không say. Bởi trong sâm có các thành phần saponin Mr2, Grb1,Gr1,… giúp giải độc gan cực hiệu quả”. Kèm theo đó là một số bình rượu dán nhãn nổi bật dòng chữ “Sâm Ngọc Linh” với hình ảnh khá cuốn hút, cùng vỏ hộp sang trọng.
Ngay bên dưới là một tài khoản bán hàng có tên H.T cũng giới thiệu: “Rượu Sâm Ngọc Linh được ngâm từ rượu ủ men lá kết hợp cùng toàn bộ phần lá và củ sâm Ngọc Linh 15 năm tuổi, đã kiểm định kỹ lưỡng, thời gian ngâm trên 3 năm, đảm bảo uống rất êm, không đau đầu, tốt cho sức khoẻ. Mỗi chai 650ml được đóng túi hộp cao cấp, sang trọng….”.
Thử tìm kiếm trên TikTok với từ khoá “rượu sâm Ngọc Linh”, ngay lập tức một số cửa hàng tại Thái Nguyên hiện ra đầu tiên với hình ảnh những chai rượu đã ngâm sẵn với nhãn nổi bật là dòng chữ “sâm Ngọc Linh”. Một số gian hàng này cho biết giá bán mỗi bình 500ml từ 150.000đ đến 159.000đ.
Tiếp tục tìm kiếm từ khoá “rượu sâm Ngọc Linh” trên google, ngay lập tức hiện ra hơn 1,2 triệu kết quả. Tuy nhiên, nổi bật ở “Top 1” tìm kiếm là một số trang website bán hàng cùng hình ảnh các mẫu “rượu sâm Ngọc Linh” đóng chai khác nhau với giá bán rẻ đến khó tin, chỉ từ 250.000đ đến 1.500.000đ.
Có thể thấy, thị trường rượu sâm Ngọc Linh đang hiện lên như một ma trận quảng cáo đầy hư ảo, nơi người tiêu dùng bị cuốn vào vòng xoáy niềm tin thị giác và mức giá “mềm” đến bất thường.
Tuy nhiên, theo chia sẻ của một thương nhân chuyên thu mua sâm tại Kon Tum – vùng trồng sâm Ngọc Linh trọng điểm, thì giá loại sâm thật, chất lượng thấp nhất dùng để ngâm rượu cũng dao động từ vài chục triệu đến cả trăm triệu đồng cho 1kg tuỳ loại. Với tỷ lệ ngâm phổ biến, một lít rượu từ sâm này không thể dưới 10 triệu đồng.
“Không thể có chuyện sâm Ngọc Linh thật mà lại rẻ đến vậy. Chưa kể việc bảo quản, riêng quá trình trồng và thu hoạch đã mất 6–10 năm mới đủ hàm lượng dược chất. Những bình vài trăm nghìn ngoài kia, chắc chắn không phải sâm chính hiệu”, thương nhân này khẳng định.
Điều đáng lo là người tiêu dùng không thể phân biệt được thật – giả bằng mắt thường. Trong khi đó, các quảng cáo với những lời khẳng định chắc nịch: “đã kiểm định”, “đảm bảo 100% sâm Ngọc Linh”, “hàng chuẩn núi Ngọc Linh”… lại hoàn toàn thiếu cơ sở kiểm chứng.
Dù các sản phẩm rượu ngâm dược liệu gắn nhãn sâm Ngọc Linh đang tràn lan trên thị trường, nhưng theo các chuyên gia, hiện chưa có quy định bắt buộc phải kiểm định thành phần trước khi đưa ra lưu hành. Không có đơn vị giám định độc lập, không có cơ chế xác thực, cũng không có hành lang pháp lý để yêu cầu chứng minh nguồn gốc dược liệu trong các sản phẩm rượu thương mại.
Chính điều này khiến thị trường rơi vào cảnh “vàng thau lẫn lộn”. Người bán mặc nhiên gắn mác sâm Ngọc Linh, người mua mặc nhiên tin tưởng vào hình thức. Niềm tin trở thành món hàng bị lợi dụng một cách triệt để.
Đáng quan ngại, không chỉ giá cả bất thường, theo các chuyên gia, điều nguy hiểm hơn là người tiêu dùng không biết mình đang uống thứ gì. Các loại rễ cây như tam thất hoang, sâm dây, đinh lăng, ngải rừng… rất dễ bị nhầm với sâm Ngọc Linh nếu chỉ nhìn bằng mắt thường. Đặc biệt, khi được ngâm cùng mật ong hoặc pha thêm thảo dược tạo màu, hình thức sẽ trở nên “chuẩn chỉnh” như thật.
Phân tích với Diễn đàn Doanh nghiệp, dược sĩ Nguyễn Thanh Tuyền, Ủy viên Ban Chấp hành Hội Khoa học và Sản phẩm thiên nhiên – Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cho biết, người tiêu dùng hiện nay chủ yếu đánh giá rượu sâm Ngọc Linh qua hình ảnh củ sâm, màu nước rượu và lời quảng cáo, nhưng đó hoàn toàn không phải căn cứ khoa học.
“Chỉ thông qua giám định cấu trúc saponin đặc trưng mới xác định được thật – giả, và việc này không thể thực hiện bằng cảm quan”, bà Tuyền chia sẻ, đồng thời cũng cảnh báo, việc đánh tráo dược liệu đang diễn ra ngày càng phổ biến, biến tướng thành hiện tượng “nhân bản quốc bảo” trên chợ mạng.
Không chỉ tiềm ẩn nguy cơ gây hại sức khỏe, bởi không ai dám chắc các loại rễ thay thế không độc mà còn khiến người tiêu dùng mất phương hướng về giá trị thật của sâm Ngọc Linh.
“Nếu cứ để người tiêu dùng bị dẫn dụ bởi vẻ ngoài và giá rẻ, thì hậu quả lâu dài là sự phá hoại âm thầm giá trị của một loại dược liệu quý đặc hữu quốc gia”, dược sĩ Tuyền nhấn mạnh.
Từ góc nhìn pháp lý, luật sư Nguyễn Thị Thu Hoài – Phó Chủ tịch Hội đồng Quản lý Quỹ Chống hàng giả nhìn nhận, việc gắn nhãn “rượu sâm Ngọc Linh” khi chưa qua kiểm nghiệm, không chứng minh được nguồn gốc là hành vi tiềm ẩn yếu tố gian lận thương mại.
“Nếu nhãn hiệu sâm Ngọc Linh đã được đăng ký bảo hộ, đây còn có thể bị xem là hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ”, bà Thu Hoài nhấn mạnh.
Theo luật sư Hoài, việc cố tình dán nhãn sai không chỉ gây thiệt hại cho doanh nghiệp làm ăn chân chính, mà còn đánh lừa người tiêu dùng, đây là hành vi vi phạm Luật Sở hữu trí tuệ. Ngoài ra, theo quy định của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng: hành vi cố tình “mượn danh” để tiếp thị sản phẩm không chứa sâm Ngọc Linh, có thể bị xử phạt theo quy định do quảng cáo sai sự thật và cạnh tranh không lành mạnh.
“Nếu hành vi này gây ra hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe người tiêu dùng thì người vi phạm không chỉ bị xử phạt hành chính mà còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Điều đáng lo ngại là cơ chế giám sát và các chế tài xử lý hiện nay vẫn còn chưa chặt chẽ, chưa đủ sức răn đe”, luật sư Hoài bày tỏ.
Và một điều đáng quan ngại, trong lúc chờ đợi một hành lang pháp lý được thiết lập, thị trường vẫn đang vận hành theo quán tính niềm tin, nơi mà người tiêu dùng sẵn sàng bỏ tiền triệu cho một thứ “quốc bảo” chỉ vì hình ảnh bắt mắt và những lời quảng cáo mỹ miều.
Trong khi người dân mải miết tìm kiếm “thần dược” từ sâm Ngọc Linh, thì những bình rượu không rõ nguồn gốc vẫn được trưng bày lộng lẫy, khoác lên mình chiếc áo thương hiệu quốc gia một cách bất chấp. Hệ quả không chỉ là sự nhòe mờ giữa thật và giả, mà còn là việc đẩy người tiêu dùng vào một canh bạc rủi ro: trả tiền cho niềm tin, và đánh cược sức khỏe bằng sự ngộ nhận.
Nếu không có cơ chế kiểm soát minh bạch, nếu tình trạng “khoác áo” sâm Ngọc Linh tiếp tục bị thả nổi, thì thiệt hại sẽ không dừng lại ở những bình rượu “dỏm”. Đó sẽ là sự bào mòn niềm tin, là nguy cơ thương hiệu dược liệu quốc gia bị xô lệch trong chính thị trường nội địa, nơi lẽ ra phải là pháo đài cuối cùng để bảo vệ giá trị thật.
Những bình rượu không kiểm định – Ai xác nhận thứ được ngâm trong đó là thật? Chúng tôi sẽ tiếp tục lần theo hành trình mập mờ của những sản phẩm mang danh “quốc bảo” trong kỳ tới để làm rõ: Ai sản xuất? Ai phân phối? Và ai đang tiếp tay cho việc gắn mác sâm Ngọc Linh một cách vô tội vạ?
Còn nữa...
