Súng, vi trùng, thép và thời đại COVID (Bài 2)

TRƯƠNG KHẮC TRÀ• 10/12/2021 05:34

Sản xuất nông nghiệp là nguồn gốc sản sinh dịch bệnh, đến lượt sự phát triển của đô thị tập trung hóa cao độ là điều kiện lý tưởng phát tán bệnh truyền nhiễm.

Dịch bệnh đóng vai trò quan trọng định hình thế giới

Những bệnh dịch từng xảy ra đóng vai trò định hình thế giới

>>Súng, vi trùng, thép và thời đại COVID (Bài 1)

Nguyên nhân tử vong của con người trong suốt lịch sử gần đây, đậu mùa, lao, cúm, sốt rét, dịch hạch, sởi và dịch tả, COVID-19 đều là những bệnh truyền nhiễm đã tiến hóa từ các căn bệnh ở loài vật.

Với vi trùng (dịch bệnh), Jared Diamond đi đến một kết luận khiến nhiều người bất ngờ: Bởi các căn bệnh từng là tác nhân giết người lớn nhất, cho nên chúng cũng đồng thời là tác nhân có vai trò quyết định hình thành nên lịch sử. Những đạo quân chiến thắng không phải bao giờ cũng sở hữu lực lượng hùng hậu, mà chẳng qua chỉ là những đạo quân mang vi trùng độc hại nhất để lây nhiễm cho kẻ thù mà thôi.

Lẽ cố nhiên, Jared gieo cho chúng ta nỗi ám ảnh không nguôi về dịch bệnh COVID-19 đang hoành hành. Thế lực nào đứng sau lưng virus này, chúng ta có thể tự làm gì để cứu mình và giết chết dịch bệnh, vì sao virus corona cứ phải biến thể từ Delta sang Omicron để làm khó loài người?

Từng cơ thể người đang phải vật lộn trong cuộc chiến sống còn với virus. Virus không ngừng tạo ra mánh lới để tồn tại bằng cách xâm nhập cơ thể chúng ta, còn chúng ta cũng liên tục tạo ra hàng rào phòng vệ để đối phó. Hai thế lực này bị khóa chặt vào nhau, bên nào thua sẽ nhận cái kết rất đắt, chết!

Sản xuất nông nghiệp là nguồn gốc sản sinh dịch bệnh, đến lượt sự phát triển của đô thị tập trung hóa cao độ là điều kiện lý tưởng phát tán bệnh truyền nhiễm. Thật oái ăm, toàn cầu hóa càng mạnh, giao thương, đi lại càng thuận lợi thì tốc độ lây lan càng nhanh chóng. Chỉ mất vài giờ đồng hồ để một căn bệnh lạ ở vùng cận Sahara, châu Phi có mặt tại Washington, chỉ cần vài tuần sau để chứng kiến một thảm họa.

Jared cho rằng, sản xuất nông nghiệp và thuần hóa thú hoang làm lây lan dịch bệnh

>>Ai đang điều khiển chúng ta?

Cho đến nay, hơn 12 loại dịch bệnh chết chóc xuất phát từ châu Âu đến châu Mỹ và chỉ duy nhất bệnh giang mai lan truyền theo hướng ngược lại, điều này thật trùng khớp với tốc độ phát triển nhanh và sớm nhất của “lục địa già”, tương đương với mức độ sản xuất nông nghiệp, đô thị hóa. Trong khi có hàng chục loài thú hoang được thuần hóa ở Á-Âu thì chỉ có 5 loài được thuần hóa ở châu Mỹ.

Rõ ràng, dịch bệnh đóng vai trò vô cùng quan trọng giúp người châu Âu di dân vốn ít ỏi về số lượng lại có thể hất cẳng dân cư bản địa ở châu Mỹ đông đảo hơn để thống trị Tân thế giới suốt nhiều trăm năm.

Trong khi cuốn “Súng, vi trùng và thép” đã được in ấn, dịch thuật và phổ biến thì ngay chính lúc này dịch bệnh COVID-19 mang đến mối nguy hiểm chết chóc không thua bất cứ đại dịch nào từng xảy ra. Con đường đi của virus là từ châu Á sang châu Âu, chiều Đông sang Tây.

Số người mắc bệnh, số ca tử vong ở các quốc gia phương Tây là vượt trội so với các nước châu Á, bất chấp “lục địa già” sở hữu tiềm năng khoa học, công nghệ mạnh hơn và sản xuất vaccine nhanh hơn. Rơi vào những cường quốc từng xuất phát dịch bệnh trước đây như Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Anh, Pháp,…

Điều này, nếu chiểu theo cách giải thích của Jared Diamond, có nghĩa là, dịch bệnh đang chỉ báo dấu hiệu suy tàn của văn minh phương Tây, hay chí ít, đang mất dần quyền thống trị thế giới suốt nhiều thế kỷ, vai trò này chuyển vào tay người châu Á.

"Súng, vi trùng và thép" gợi cho chúng ta suy ngẫm về đại dịch COVID-19

Rõ ràng, rất khó đánh bại phương Tây nếu dựa vào lực lượng quân sự hay kinh tế. Nhưng chỉ với một loại virus, được cho là xuất phát từ một khu chợ hải sản ở Trung Quốc đã đe dọa thành trì quyền lực kiên cố nhất.

Dĩ nhiên, cần kiên nhẫn chờ đợi thêm căn cứ để xác quyết theo nguyên lý Jared, song, trong cuộc chiến này, phương Tây kỹ trị, với văn hóa tôn trọng quyền cá nhân tối thượng tỏ ra lúng túng hơn trong kiểm soát đại dịch. Ngược lại, Trung Quốc với 1,3 tỷ dân, một thể nguyên khối về chính trị, văn hóa và ngôn ngữ đã kiên định phương sách duy nhất “zero COVID” từ đầu đến bây giờ.

Lẽ nào Trung Quốc sẽ thành công và trở thành cường quốc số 1 thế giới khi dịch bệnh kết thúc? Nếu như vậy, không nghi ngờ gì nữa về vai trò của “vi trùng” trong tiến trình phát triển của lịch sử nhân loại.

Nhưng như thế vẫn chưa đủ, Jared Diamond còn khơi dậy cho chúng ta thêm nhiều lý do để nghiền ngẫm. Từ vũ khí bằng kim loại, đến ngôn ngữ, chữ viết cũng góp phần quan trọng để dịch chuyển quyền lực. Và cho dù Jared có mô tả thế nào chăng nữa cũng không thoát ra khỏi chiếc “vòng kim cô” của K. Marx: Lịch sử loài người là lịch sử đấu tranh…”

Còn tiếp…