Chủ nghĩa thực dân kỹ thuật số

>> “Ẩn họa” từ tư bản dữ liệu

Cuối thể kỷ 18, Vua Geogre III cử một phái đoàn Thương mại đến Trung Quốc để thuyết phục Hoàng đế Càn Long mở cửa giao thương, cho phép tàu buôn của Anh ra vào các cảng Trung Quốc và khuyến nghị chính quyền phong kiến giảm thuế nhập khẩu đánh lên hàng hóa Anh.

Càn Long chối từ thẳng thừng đề nghị này “Chúng tôi không có nhu cầu. Việc cử người đến Trung Quốc của quý vị là không phù hợp với luật pháp Thiên Triều và chúng tôi thấy rõ điều đó chẳng có lợi ích gì cho đất nước của quý vị”

Không tiếp cận được thị trường màu mỡ bằng con đường quan hệ chính thống, thâm hụt thương mại ngày càng lớn, người Anh dùng chiêu khác. Họ trồng thuốc phiện ồ ạt ở Ấn Độ, Banglades, chế biến và nhập lậu vào Trung Quốc, tạo ra một xã hội nghiện ngập.

Kết quả, xảy chiến tranh nha phiến, người Anh với vũ khí hiện đại hơn, quân đội hùng mạnh hơn khuất phục hoàn toàn thị trường Trung Quốc, dựng nên một thuộc địa béo bở nhất trong suốt thế kỷ 20. Đó là một dạng thức của thuộc địa kiểu cũ.

Chuyển tiếp của phương thức thuộc địa kiểu cũ là thuộc địa kiểu mới - các đại công ty tư bản ở Mỹ và châu Âu vốn rất giàu có sau hàng trăm năm theo chân các đạo quân viễn chinh xâm lược để bòn rút của cải tài nguyên từ châu Á, châu Phi, Mỹ Latin - bắt đầu chuyển sang thái độ “hợp tác” với các cựu thù.

Dòng vốn từ xuất khẩu tư bản thay cho súng đạn được phủ khắp toàn cầu, trên bề mặt hợp tác cùng có lợi, còn sâu xa bên trong vẫn tận dụng tài nguyên thiên nhiên, lao động giá rẻ ở các nước nghèo. Đằng sau đó còn là khối nợ khổng lồ hàng nghìn tỷ USD mà hiện nay câu lạc bộ chủ nợ Paris mỗi năm họp một lần để tìm cách xóa nợ, giảm nợ có điều kiện.

Trong sự phát triển của các dạng thức thống trị lẫn nhau, sự xuất hiện của chiếc máy vi tính và mạng Internet - vẫn ở các nước tư bản, từng được nhìn nhận bằng con mắt hết sức thiện cảm không chút hồ nghi.

Ít ai ngờ rằng, khi tuyến cáp quang đồ sộ của Google và Facebook dài 12.800km nối Mỹ và châu Á hoàn thành cũng mở đầu thời kỳ “thực dân kỹ thuật số”, một cách êm ái.

Không ai khác, chính là những gã khổng lồ Internet này là chủ nhân của hầu hết tuyến cáp quang quan trọng nhất hành tinh là Unity, SJC, FASTER, MONET và Tannat. Ngày nay, 99% lượng thông tin truyền tải giữa các châu lục là bằng cáp quang dưới biển.

Từ cáp quang, máy tính và internet công ty Facebook đã trở thành đế chế giàu có bậc nhất lịch sử kinh doanh, sở hữu giá trị vốn hóa 1.000 tỷ USD. Số tiền này lớn hơn GDP Hà Lan, gần bằng GDP Tây Ban Nha, gấp gần 5 lần GDP Bồ Đào Nha, gần bằng 1 nửa GDP toàn châu Phi cộng lại!

>> Khi nào Facebook... sập mãi mãi?

Điều gì mang lại sức mạnh cho các công ty Internet? Họ có đang đối xử công bằng với chúng ta? Các giá trị dân chủ, nhân quyền bị hư hại ra sao trước làn sóng tập trung và tích tụ dữ liệu vào tay các công trùm? Liệu có phải là một dạng thuộc địa kiểu mới?

Thực ra, quá trình tích tụ và tập trung tư bản (dữ liệu) đã bắt đầu khi con người đặt tay lên bàn phím chiếc máy tính. Mức độ dữ liệu càng chi tiết, càng nhiều càng giúp Facebook, Google,… mạnh hơn và nguy hiểm hơn.

Thật không may, hàng tỷ người đã bị “nghiện” internet, cơn nghiện này không khác về bản chất so với cơn nghiện nha phiến ở Trung Quốc trong thế kỷ 19. Từ làm ăn kinh doanh đến giải trí, từ nói chuyện phiếm đến hội đàm Trung - Mỹ, G7, G20,…tất cả đều nhờ vào mấy sợi cáp quang dưới đáy biển!

Luật pháp khắp nơi trên toàn cầu rất coi trọng riêng tư con người, nhưng với Facebook có thể làm lộ hơn 500 triệu thông tin người dùng. Thậm chí giờ đây Mark có thể nói chuyện như một chính trị gia cai quản vương quốc đông dân nhất thế giới, 2,5 tỷ người!

Thế giới chưa chuẩn bị được gì để ứng phó với “virus kỹ thuật số” và việc mất điện, đứt cáp quang, sập mạng vài ngày có thể gây ra thảm họa tương đương một cuộc khủng hoảng kinh tế.

Hàng trăm năm nay, các nước tư bản phương Tây thay nhau thống trị thế giới, bằng giao thương, súng đạn, tài chính, toàn cầu hóa và bây giờ là dữ liệu.