Tổng thống Mỹ Donald Trump tạm dừng hầu hết các mức thuế đối ứng cho đến hết ngày 1/8. Riêng với Trung Quốc, thời hạn đình chỉ kéo dài ít nhất đến ngày 12/8. Chính xác điều gì sẽ xảy ra sau những mốc này rất khó đoán, nhưng có một điều chắc chắn rằng chênh lệch thuế quan giữa Trung Quốc và các nước châu Á khác cho đến nay hầu như chưa gây tổn hại gì cho Trung Quốc.
Theo bà Mali Chivakul, Chuyên gia kinh tế về thị trường mới nổi tại Ngân hàng J. Safra Sarasin, có hai yếu tố dẫn đến điều này. Thứ nhất, lo ngại về những tin xấu hơn liên quan đến thuế quan đã thúc đẩy hoạt động thương mại toàn cầu “dồn đơn trước hạn”, với việc tái điều hướng hàng xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ diễn ra mạnh mẽ.
Xuất khẩu từ các nước Đông Nam Á như Malaysia, Thái Lan và Việt Nam sang Mỹ tăng đáng kể; xuất khẩu từ Trung Quốc sang những quốc gia này cũng mạnh mẽ không kém.
Trung Quốc cũng đã mở rộng quy mô và phạm vi thị trường xuất khẩu, trong đó có châu Âu. Dĩ nhiên, Mỹ muốn một cơ chế thuế quan có tác động thực sự đến Trung Quốc.
Bà Chivakul nhận định, đối với các nhà đầu tư châu Á, điều đáng lo là triển vọng dài hạn có thể xấu đi, dù câu trả lời là gì đi nữa. Mỹ có thể áp đặt các quy định về giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa, nhưng việc thực thi rất phức tạp và khó khăn. Một lựa chọn khác là áp mức thuế cao đối với các quốc gia làm trung chuyển hàng Trung Quốc.
Dựa trên thỏa thuận Mỹ - Indonesia và Philippines, nếu các thỏa thuận khác có điều khoản tương tự, khó có thể coi đó là tín hiệu tích cực. Hơn nữa, việc thỏa thuận cuối cùng với Trung Quốc sẽ bị ảnh hưởng thế nào vẫn chưa rõ, đặc biệt khi Trung Quốc đã tuyên bố sẽ phản ứng nếu Mỹ ký các thỏa thuận gián tiếp nhắm vào họ.
Trong bối cảnh này, dữ liệu kinh tế mới nhất từ Mỹ và Trung Quốc lại cho thấy những điểm sáng. Kinh tế Trung Quốc tăng trưởng 5,2% trong quý II và sản xuất công nghiệp tăng tốc lên 6,8% trong tháng 6 so với cùng kỳ năm ngoái. Trong nửa đầu năm, tăng trưởng GDP 5,3% của Trung Quốc vượt khá xa mục tiêu đề ra.
Điều này giúp Trung Quốc tạm thời chưa cần tung thêm gói kích thích mới. Trước khi có dữ liệu tháng 6, người ta có thể kỳ vọng cuộc họp Bộ Chính trị tuần này của Trung Quốc sẽ đưa ra thêm biện pháp hỗ trợ nền kinh tế. Điều đó có thể vẫn xảy ra với thị trường bất động sản, nhưng có lẽ không cho những lĩnh vực khác.
Mỹ cũng trong tình cảnh tương tự, khi các chỉ số kinh tế vẫn khá tích cực, dù giá nhiều mặt hàng như thiết bị âm thanh, hình ảnh đã tăng mạnh. Giá dịch vụ vẫn đang chậm lại, vì thế lạm phát tiếp tục đi đúng hướng. Cục Dự trữ Liên bang (Fed) nhiều khả năng sẽ có dư địa để hạ lãi suất vào cuối năm nay.
Trong khi đó, các nền kinh tế Đông Nam Á hưởng lợi nhờ đợt xuất khẩu “dồn đơn” trước hạn thuế quan. Các ngân hàng trung ương khu vực châu Á hiểu rằng nhu cầu bên ngoài sẽ chậm lại, nhưng sức xuất khẩu mạnh mẽ đã cho họ chút thời gian để nới lỏng tiền tệ nhằm hỗ trợ cầu nội địa.
Khu vực này hiện cũng được “hỗ trợ tạm thời” bởi đồng USD, vốn đang suy yếu theo xu hướng dài hạn. Trong nửa đầu năm, chỉ số USD giảm 10,8%, mức giảm tệ nhất trong nhiều thập kỷ. Ngay cả trước khi viễn cảnh thuế cao có thể làm giảm nguồn cung USD, nhiều nhà đầu tư châu Á đã đa dạng hóa khỏi đồng tiền này, tạo thêm áp lực cho USD.
Bà Chivakul chỉ ra, cạnh tranh về giá ở châu Á chắc chắn sẽ khốc liệt hơn, đặc biệt nếu cơ chế thuế quan cuối cùng sẽ khiến xuất khẩu trực tiếp và gián tiếp sang Mỹ giảm mạnh. Lạm phát đã quay âm ở một số quốc gia như Thái Lan. Ở các nơi khác trong khu vực, nhiều mức lạm phát dưới 2% và tiếp tục giảm.
Các chuyên gia nhận định, cạnh tranh từ Trung Quốc sẽ không chỉ nằm ở sản phẩm, mà ngày càng lan sang cả dịch vụ. Lợi thế chi phí của các doanh nghiệp Trung Quốc quá lớn; câu chuyện “phá giá” sẽ trở thành thực tế.
Các ngân hàng trung ương châu Á sẽ rơi vào thế khó nếu lãi suất đã ở mức thấp, không còn nhiều dư địa cắt giảm thêm, và để lại bài toán cạnh tranh mà rất khó giải quyết bằng kích thích kinh tế. Bất kể USD yếu hay không, thật khó để không nhìn nhận “hồi kết” thuế quan như một viễn cảnh đầy thách thức cho kinh tế châu Á.
