>>> Xây dựng thể chế mới, khơi thông dòng tiền cho doanh nghiệp

Lừa đảo trực tuyến: Vấn nạn toàn cầu

Ngày càng có nhiều vụ việc lừa đảo trực tuyến xảy ra trên toàn cầu, trở thành mối nguy gây tổn thất lớn cho các nền kinh tế, tổ chức và người dân và Việt Nam cũng không nằm ngoài không gian / xu hướng đó. 

Các chuyên gia cho biết tại Việt Nam các hình thức lừa đảo, chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng phức tạp và ngày càng tinh vi. 

Theo đại diện lãnh đạo Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05) thuộc Bộ Công an, thủ đoạn phổ biến là tội phạm giả danh cơ quan Công an, Viện Kiểm sát, Thuế, Bảo hiểm xã hội yêu cầu người bị hại cài đặt các ứng dụng (APP) giả mạo trên điện thoại. Sau đó, chúng âm thầm kiểm soát điện thoại, rồi thực hiện giao dịch chuyển tiền để chiếm đoạt tiền của người dùng.

Ông Trần Xuân Toàn - Phó Tổng biên tập báo Tuổi Trẻ - chia sẻ, thời gian gần đây báo Tuổi Trẻ nhận được rất nhiều thông tin từ bạn đọc, phản ánh tình trạng các cuộc lừa đảo diễn ra, tập trung vào thanh toán trực tuyến. Trong đó có hình thức lừa đảo gọi điện giả danh cơ quan chức năng, gửi đường link giả danh cơ quan nhà nước, để lừa nạn nhân truy cập vào, từ đó dùng những thủ thuật và rút hết tiền trong tài khoản ngân hàng của nạn nhân. 

"Đáng chú ý, những tháng gần đây có thêm hình thức lừa đảo mới, kiểm soát quyền truy cập điện thoại của nhiều người. Thời gian tới, có thể sẽ thêm những cách lừa đảo khác", ông Toàn phát biểu tại hội thảo "Bảo vệ tài khoản ngân hàng trước nguy cơ lừa đảo trực tuyến gia tăng" do báo Tuổi Trẻ và Ngân hàng Nhà nước phối hợp tổ chức tại TP Hồ Chí Minh.

Đáng lo ngại là bất chấp các cảnh báo, thực tế đã có không ít người tiêu dùng thiếu cảnh giác click vào đường link giả mạo, cung cấp mã OTP, mật khẩu,… cho kẻ gian. Nên chỉ trong vài phút, tiền trong tài khoản của họ đã bị tội phạm lấy sạch. Tổng thiệt hại của những vụ tấn công lên đến hàng trăm tỷ đồng.

>>> Xây dựng chế tài an toàn và bảo mật giao dịch trong hệ thống thanh toán ngân hàng

Dẫn số liệu của Tổ chức chống lừa đảo toàn cầu GASA, đại diện Vụ Thanh toán Ngân hàng Nhà nước cho biết trong năm 2021, các nạn nhân bị thiệt hại 374 triệu USD do tội phạm lừa đảo, tương đương khoản thiệt hại 4.200 USD/ vụ lừa đảo và 3,8 USD nếu tính trên đầu người.

Bộ Công an dự báo trong thời gian tới hoạt động tội phạm sử dụng công nghệ cao ngày càng phát triển, có xu hướng lợi dụng các thành tựu khoa học, công nghệ như Deepfake, Deepvoice để thực hiện hành vi phạm tội. Các ngân hàng và khách hàng của ngân hàng tiếp tục là mục tiêu của tội phạm. Đối với ngân hàng, các đối tượng rà quét, tấn công hệ thống, dò tìm, khai thác lỗ hổng bảo mật, tấn công mã độc,... Đối với khách hàng của ngân hàng, các đối tượng liên tục sử dụng nhiều phương thức, thủ đoạn mới để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản.

NHNN: Sẽ có quy định hạn mức chuyển tiền phải xác thực sinh trắc học

Để bảo vệ tài khoản ngân hàng của người dùng, ở góc độ cơ quan quản lý nhà nước đối với hoạt động ngân hàng, ông Lê Anh Dũng, Phó Vụ trưởng vụ Thanh toán - Ngân hàng Nhà nước - cho biết, Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý.

Cụ thể, cơ quan này sẽ sửa quyết định 630/QĐ-NHNN về kế hoạch áp dụng các giải pháp về an toàn bảo mật trong thanh toán trực tuyến và thanh toán thẻ ngân hàng. Theo đó, tới đây sẽ quy định hạn mức giao dịch phải xác thực bằng sinh trắc học để xác định người mở tài khoản và người thực hiện giao dịch đó phải là một.

Ông Đoàn Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Công nghệ thông tin (Ngân hàng Nhà nước) - chia sẻ một thực trạng là trong suốt thời gian dài vừa qua, có nhiều tài khoản ngân hàng không chính chủ, tài khoản "rác", gây khó khăn cho cơ quan chức năng.

Hiện Chính phủ có đề án 06, trong đó Bộ Công an làm đầu mối và Ngân hàng Nhà nước phối hợp, từ đó kết nối dữ liệu ngân hàng với dữ liệu quốc gia về dân cư, để làm sạch dữ liệu ngân hàng đang có. Hiện có 27 ứng dụng đang phối hợp làm việc này, thời gian tới tăng thêm.

Bộ Công an cũng đang hoàn thiện những cơ sở hạ tầng kết nối để tạo thuận lợi cho các ngân hàng kết nối vào nhằm xác thực dữ liệu. Việc làm sạch dữ liệu khách hàng sẽ làm giảm rất nhiều rủi ro trong hoạt động phòng chống tội phạm thanh toán, và giúp các cơ quan chức năng phòng chống tội phạm gian lận.

Còn về phía các đơn vị cung cấp dịch vụ, các ngân hàng thương mại cho biết sẽ tiếp tục đưa ra hướng dẫn, khuyến cáo, cảnh báo thường xuyên đến khách hàng cảnh giác về các thủ đoạn của tội phạm công nghệ.

Đại diện Bộ Công an đề nghị các ngân hàng tiếp tục phối hợp Bộ Công an, Ngân hàng Nhà nước để xây dựng quy trình phối hợp và thiết lập hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu tổng hợp danh sách tài khoản ngân hàng, ví điện tử liên quan đến hoạt động vi phạm pháp luật từ Công an các đơn vị, địa phương trên toàn quốc, có kết nối liên thông với Ngân hàng Nhà nước, NAPAS, các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán để hạn chế tình trạng sử dụng tài khoản ngân hàng, ví điện tử không chính chủ, phục vụ ngăn chặn sớm dòng tiền vi phạm pháp luật.

Các chiêu thức lừa đảo của tội phạm mạng hiện nay gồm: 

Thứ nhất, kẻ lừa đảo giả danh cơ quan công an, viện kiểm sát, cơ quan thuế, bảo hiểm xã hội… để yêu cầu người bị hại cài đặt các ứng dụng (app) giả mạo trên điện thoại. Sau đó, tội phạm âm thầm kiểm soát điện thoại, thực hiện giao dịch chuyển tiền để chiếm đoạt.

Thứ hai, tội phạm sẽ tuyển cộng tác viên bán hàng online, người mẫu nhí, làm nhiệm vụ đơn hàng, kêu gọi đầu tư chứng khoán... Sau khi người bị hại chuyển tiền, các đối tượng chiếm đoạt, thông qua tiền ảo chuyển ra nước ngoài.

Thứ ba, tội phạm lập website, giả mạo nhân viên các ngân hàng, công ty tài chính đăng bài quảng cáo cho vay thủ tục nhanh, gọn… nhưng yêu cầu nộp các loại phí để chiếm đoạt tài sản.

Thứ tư, tội phạm dùng các thủ đoạn mới như dùng công nghệ Al (Deepfake) để giả mạo luôn khuôn mặt, giọng nói (Deep voice) rồi liên hệ người thân, bạn bè nhờ chuyển tiền. Ngoài ra, các đối tượng sẽ giả mạo dịch vụ lấy lại tiền đã bị lừa đảo hay lập doanh nghiệp "ma", mở tài khoản ngân hàng để nhận tiền đầu tư chứng khoán, Forex… sau đó chiếm đoạt. 

(Thượng tá Cao Việt Hùng - Phó Trưởng Phòng 4 Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao Bộ Công An)