BigTech liên thủ AI "đánh bật" người lao động

>> Vấn đề "đạo đức AI" sẽ được xử lý thế nào?

CEO Google Sundar Pichai tuyên bố tiếp tục cắt giảm vị trí việc làm trong năm nay để tập trung cho tham vọng lớn “trí tuệ nhân tạo” (AI); lần đầu tiên mảng máy tính xách tay và linh kiện không còn được ưu tiên.

Từ đầu năm 2023 đến nay, gã khổng lồ công nghệ Mỹ đã loại bỏ 6% lực lượng lao động toàn thời gian khỏi tập đoàn, tương đương khoảng 12.000 nhân sự. Tháng trước, Google đã ra mắt ứng dụng AI được cho là thông minh nhất của mình, Gemini. Trong một số thử nghiệm, hiệu suất của mô hình này dần dần vượt GPT-4 của OpenAI, tác giả của ChatGPT.

Tiếp theo, Amazon đã cho 27.000 nhân viên nghỉ việc vào cuối năm 2023, cùng thời điểm hãng này quyết định chi 4 tỷ USD phát triển nền tảng AI cho riêng mình. Trong đó, Claude 2 của Anthropic được Amazon đầu tư 1,2 tỷ USD, đây là một mô hình AI có khả năng phân tích các tài liệu pháp lý hoặc kinh doanh dài hạn.

Những tập đoàn công nghệ lớn khác như Adobe, Intel, Zoom,… ráo riết phát triển thế hệ máy tính AI với mục tiêu tạo ra 100 triệu máy vào năm 2025 kèm theo 300 “kỹ năng” mới.

Số lượng máy tính tiên tiến khổng lồ sẽ là “đối thủ” cạnh tranh việc làm vô cùng quyết liệt với con người. Ví dụ, với máy tính sử dụng bộ vi xử lý Core Ultra tích hợp AI có thể tự tóm tắt nội dung cuộc họp, đàm thoại trực tuyến, ghi chú và lưu trữ. Riêng tính năng này có thể lấy đi rất nhiều vị trí việc làm văn phòng, thư ký và trợ lý.

Làn sóng sa thải lao động diễn ra khắp nơi tại các doanh nghiệp công nghệ hàng đầu, kể cả những doanh nghiệp ít được biết đến, như nền tảng xã hội Discord cho biết sẽ cho 17% nhân viên thôi việc. Unity Software sẽ cắt giảm 25% lực lượng lao động. Ứng dụng học ngôn ngữ Duolingo chia sẻ đã sa thải khoảng 10% nhân viên hợp đồng.

Tốc độ sa thải ngày càng tăng nhanh, nếu như năm 2022 khoảng 164.696 người làm việc trong lĩnh vực công nghệ bị mất việc làm, thì năm 2023 đã tăng thêm gần 100.000 người. Đầu năm 2023, Ngân hàng Golman dự báo khoảng 0,3 triệu người làm việc toàn thời gian đứng trước nguy cơ mất việc vì sự thay thế tốt hơn của AI.

>> “Ẩn họa” từ tư bản dữ liệu

Khủng hoảng vị trí việc làm là điều đương nhiên khi bắt đầu các cuộc cách mạng công nghiệp mới. Nhưng lần này thì khác, AI quá “lợi hại” và nó không giống như chiếc máy hơi nước đã thay thế sức lao động cơ bắp vào đầu thế kỷ 19.

Thời điểm đó, máy hơi nước không gây ra sự lo ngại, trước hết vì nó “hữu hình” và lập tức trở nên thân thiện. Sau này, nhiều phong trào công nhân ở các nước tư bản xuất hiện hiện tượng “đập phá máy móc, nhà xưởng” vì họ cho rằng, máy móc đã bóc lột họ.

Nhưng AI hoàn toàn “vô hình vật lý” và nó đặt ra những thách thức mới về “đạo đức”, “luân lý”, “nhân quyền”. Và gần như Hollywood đã mô tả trong phim khoa học giả tưởng - thế giới người máy, quái vật vận hành bằng kỹ thuật số đe dọa nhân loại.

Liệu có cuộc đấu tranh nào sẽ xảy ra? Tất nhiên là có, "hacker”, “virus” là thuật ngữ không xa lạ, sẽ là công cụ chống đối có khả năng phá sập các cỗ máy thông minh phi nhân tính.

Thời đại AI đã nhìn rõ mặt trái, nhưng thời đại này chưa cho chúng ta thấy nhiều cơ hội để không thất nghiệp. Đây là tiền đề xuất hiện cuộc khủng hoảng lao động, việc làm tạm thời. Chỉ có hai lựa chọn: Thay đổi hoặc chết.