Chiến sự Nga - Ukraine và cục diện toàn cầu 2023 (Bài 2)

TRƯƠNG KHẮC TRÀ• 28/12/2022 04:30

Chiến sự Nga - Ukraine là biểu hiện của xung đột địa chính trị, đòi hỏi tái cấu trúc trật tự mới và xu thế đa cực hóa.

Căng thẳng Nga - EU vẫn tiếp diễn trong năm 2023

>>Chiến sự Nga- Ukraine và cục diện toàn cầu 2023 (Bài 1)

Chiến sự Nga - Ukraine điển hình cho thực trạng tái cấu trúc quyền lực giữa các khu vực, các cường quốc; chứng minh cho xu hướng đa cực ngày càng mạnh lên; áp lực thay đổi khung khổ pháp lý giữ gìn trật tự, hòa bình trên phạm vi toàn cầu.

Nhìn nhận cuộc chiến này ở góc độ pháp lý quốc tế, sẽ có rất nhiều vấn đề đặt ra. Khi nào một quốc có quyền tấn công vũ trang một quốc gia khác? Không chỉ Nga mà Mỹ từng nhiều lần vượt qua lằn ranh luật pháp quốc tế. Điều này đặt ra thách thức trong tương lai với khung khổ pháp lý ngăn chặn hành động mất kiểm soát của các nước lớn với nước nhỏ trong bối cảnh mồi lửa xung đột âm ỉ khắp nơi.

Cuộc cạnh tranh mới chỉ là hồi đầu, người Mỹ chưa mất hẳn vị thế số 1 nên luật pháp trong tay họ chưa thay đổi; cũng chưa có quốc gia hay nhóm quốc gia nào đủ mạnh để tuyên bố thay đổi luật chơi. Nhưng, trật tự hiện hành vẫn đang cho thấy tính mong manh của nó.

Về tác động ngắn hạn, mối quan hệ Mỹ - Nga và châu Âu tiếp tục chi phối phần còn lại thông qua hệ thống “công cụ” mà các bên nhằm vào nhau, đó là năng lượng, lương thực, thương mại, ngoại giao,…

Biến động địa chính trị lần này một lần nữa đề cao vai trò của dầu mỏ, khí đốt, thông qua phương thức điều tiết thị trường này cho thấy chính sách “hướng Đông” rõ rệt của Saudi Arabia và các quốc gia sở hữu dầu lớn. Dù chưa thật sự rõ ràng, nhưng trục liên minh năng lượng mới có khả năng làm suy giảm vai trò của Washington.

Cũng chỉ mới là lý thuyết, song quan hệ Trung Quốc - Nga nồng ấm hơn rất nhiều kể từ khi chiến sự Nga- Ukraine xảy ra. Liên minh hẹp dựa trên nền tảng kinh tế, tài chính, thương mại, lôi kéo các quốc gia từng thuộc ảnh hưởng của Liên Xô, như khối kinh tế Á-Âu (EAEU), Tổ chức hợp tác Thượng Hải (SCO).

Tổng thống Mỹ Joe Biden làm mọi cách che đậy điểm yếu của nước Mỹ, họ cố gắng thể hiện vai trò dẫn dắt như thường lệ trong các vấn đề như chống dịch COVID-19, tạo ảnh hưởng tại Đông Âu, thu xếp khủng hoảng năng lượng, lạm phát, biến đổi khí hậu,…

Liệu nước Mỹ có còn khả năng toàn năng hay không? Hãy nhìn vào các vấn đề trên, chỉ duy nhất chiến sự Nga - Ukraine cho thấy “tính cách Mỹ” và đồng thời - cùng với đồng minh - đang nhận lại phản đòn rất nghiêm trọng.

Quyền lực Mỹ sẽ sa sút?

Bất luận chiến sự Nga - Ukraine kết thúc như thế nào thì trục quyền lực phía Tây cũng ghi nhận đà suy yếu, chậm lại so với các đối thủ ở châu Á. Đây là nguyên nhân khiến “giá trị Mỹ” không còn hấp dẫn, mà loạt động thái ngoại giao bất ngờ của Riyadh, Teheran, Caracas ngầm chứng minh.

Vấn đề lớn nhất với Mỹ là khi họ không tập hợp đủ đồng minh ở châu Á-Thái Bình Dương trong tham vọng kiềm chế Trung Quốc. Ngược lại, Bắc Kinh đạt được nhiều bước tiến vững vàng trong năm 2022.

Dầu mỏ, khí đốt và đối tác Trung Đông, Trung Á cùng với Nga sẽ giúp Trung Quốc mở ra nhiều lựa chọn hơn để thoát khỏi bao vây kinh tế, công nghệ. Cường quốc châu Á tìm cách xây dựng “pháo đài kinh tế” để không phụ thuộc vào đầu tư của phương Tây.

Trong ứng xử với khủng hoảng Nga - Ukraine, châu Âu tự biến mình thành phòng thí nghiệm khổng lồ, đầy rủi ro để hướng tới tương lai tự chủ năng lượng. Nếu “lục địa già” thành công sẽ là điềm báo rất xấu với Moscow; nếu họ thất bại, coi như thời đại của lục địa này chấm dứt khi bị bắt làm “con tin địa chính trị” cho Mỹ - Nga - Trung Quốc mặc cả.