GÓC NHÌN: “Dọn rác” mạng xã hội

Trong một lần trả lời chất vấn giữa Quốc hội, Bộ trưởng Thông tin và Truyền thông - Nguyễn Mạnh Hùng nói về vấn nạn tin giả, tin độc trên mạng xã hội. Sáng kiến của Bộ trưởng là cần có “công cụ quét rác”.

Tại một cuộc họp báo thường kỳ của Chính phủ, nguyên Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ - Mai Tiến Dũng đã dùng cụm từ “bệnh hoang mang” để nói về một trạng thái tâm lý bất ổn khi đối diện với vô vàn thông tin trên mạng xã hội.

Mới đây, mạng xã hội Ấn Độ lan truyền clip 2 thanh niên bị đánh tơi tả bởi đám đông giận dữ, ít phút sau cả hai qua đời nhưng thảm kịch nối dài khi phát hiện ra “hai người đàn ông bắt cóc” chỉ là tin đồn nhảm.

Những ngày đầu dịch corona xuất hiện ở Việt Nam, người bị “gọi lên” xử phạt vì tung tin thất thiệt còn nhiều hơn số ca nhiễm bệnh. Thậm chí, Google xuất ra 200 ngàn kết quả cho từ khóa “tung tin sai sự thật về dịch bệnh Corona”. Đúng như Thiếu tướng Công an Lương Tam Quang kết luận “xử không xuể”.

Giữa năm 2014, ở miền Trung bùng phát tin đồn “bia Huda bị bán cho Trung Quốc” hoặc “Huda sử dụng men Trung Quốc làm bia”. 2 năm sau, Huda dường như mất gần hết thị phần ở thị trường truyền thống, ước lượng gần 70 tỷ đồng. Tin này không đúng, sau đó Giám đốc điều hành hãng viết thư xác minh sự thật gửi đến tất cả các đại lý.

Mỗi năm, tin giả, tin không chính xác làm thiệt hại kinh tế hàng chục tỷ USD trên phạm vi toàn cầu. Đó là chưa kể các thiệt hại vô hình, về sức khỏe thể chất, tâm thân của nạn nhân.

Vậy nên, “dọn rác mạng xã hội” không khác gì nhiệm vụ thời đại, mang tính toàn cầu mà bất kể quốc gia nào cũng không thể trì hoãn. Bởi vì mạng ảo nhưng hậu quả thật.

Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội vừa được Bộ TT&TT ban hành là giải pháp “mềm” đúng đắn, nhưng nó là chưa đủ triệt để so với không gian mạng xuyên biên giới như hiện nay.

Tại vì tin giả không chỉ có nguồn gốc trong nước. Hầu hết các nền tảng mạng xã hội lớn ở Việt Nam đều đặt máy chủ ở nước ngoài, dĩ nhiên chúng ta không thể tiếp cận dữ liệu của Facebook, Youtobe hay Google. Đó là vấn đề kỹ thuật rất phức tạp.

Một điều có vẻ nghịch lý, song muốn có môi trường thông tin lành mạnh, cần tạo điều kiện thoáng nhất cho tự do thông tin, đặc biệt là mức độ tiếp cận thông tin của người dân.

Rất nhiều khi, một sự việc xảy ra, vài ngày sau cơ quan hữu quan mới ra thông báo chính thức, và trong mấy chục giờ đồng hồ ấy, thông tin tha hồ thêu hoa dệt gấm.

Ở đây muốn nói đến vai trò của cơ quan chức năng với tư cách là người cầm trịch, phán quyết tính đúng sai, phải trái của thông tin. Về điều này, Việt Nam có gần 1.000 cơ quan báo chí chính thống, hàng trăm cơ quan từ Trung ương về địa phương chuyên về thông tin, truyền thông.

Nguyên tắc là, hãy chia sẻ những điều tốt đẹp để lất át sự xấu xa. Nhưng, làm sao để phân biệt được đâu là tốt đâu là xấu, đâu là đúng đâu là sai. Đó là kỹ năng thẩm định thông tin của người dùng mạng xã hội.

Martin Luther King từng nói “Trong thế giới này, chúng ta không chỉ xót xa vì những hành động và lời nói của người xấu mà còn cả vì sự im lặng đáng sợ của người tốt”.

Đó là thấy đúng không dám bảo vệ, thấy sai không dám lên án. Nguyên Bí thư Thành ủy Đà Nẵng - Trương Quang Nghĩa từng nói với cán bộ thành phố: “hiện nay cán bộ của ta đang sợ mạng xã hội, sợ facebook quá”.

Chống tin giả, tin xấu là cuộc chiến đúng nghĩa, kẻ địch tỏ ra rất xảo quyệt, hùng mạnh, vì thế ta cũng phải trang bị đầy đủ hơn, không phải bằng cách “lấy đông hiếp yếu” mà bằng sự thật, chính nghĩa.