Giấm giả pha từ axit và nỗi lo sức khỏe cộng đồng

Phòng Cảnh sát kinh tế Công an TP Đà Nẵng vừa triệt phá một cơ sở sản xuất giấm giả quy mô lớn ở phường An Khê. Khám xét hiện trường, lực lượng chức năng thu giữ hơn 2.000 chai giấm thành phẩm, 20 can axit nguyên chất (khoảng 600 lít) cùng nhiều dụng cụ pha chế.

Theo điều tra, cơ sở này pha 2 lít axit axetic công nghiệp với 100 lít nước giếng khoan, thêm hương liệu và màu để giả hương vị lên men tự nhiên, mỗi ngày tung ra thị trường hơn 1.000 lít giấm giả. Số nguyên liệu dự trữ có thể sản xuất tới 30.000 lít nếu không bị phát hiện, len lỏi vào bữa ăn hàng vạn gia đình.

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp, bác sĩ Hoàng Văn Trung – Chủ tịch HĐQT Bệnh viện Đa khoa Trung tâm Thái Nguyên cho rằng, đây là “một trong những vụ thực phẩm giả đáng lo nhất” vì axit công nghiệp vốn không dành cho ăn uống.

“Axit công nghiệp có thể chứa tạp chất, kim loại nặng và không được kiểm soát vi sinh. Pha với nước giếng chưa xử lý, hỗn hợp này trở thành mối đe dọa trực tiếp cho sức khỏe. Người dùng có thể bị bỏng rát niêm mạc, viêm loét dạ dày, rối loạn tiêu hóa, tổn thương gan thận; dùng lâu dài còn làm tăng nguy cơ ung thư”, bác sĩ Trung giải thích.

Bác sĩ Trung cũng nhấn mạnh sự khác biệt giữa giấm lên men tự nhiên và giấm giả. Giấm tự nhiên chứa lợi khuẩn, vị chua nhẹ, an toàn và được kiểm nghiệm. Giấm giả chỉ là dung dịch axit pha loãng, đánh lừa cảm quan nhưng gây hại tích lũy. Ông khuyến nghị người tiêu dùng chọn sản phẩm có thương hiệu, tem/mã truy xuất, tránh hàng trôi nổi giá rẻ và lưu ý dấu hiệu bất thường như mùi nồng, vị gắt.

Vị bác sĩ cũng cho biết thêm, khi ăn phải giấm giả lâu dài, axit công nghiệp có thể làm thay đổi hệ vi sinh đường ruột, tăng hấp thu kim loại nặng và tích lũy độc chất trong mô gan, thận. Đặc biệt, nhóm trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai và người già có nguy cơ cao gấp nhiều lần. Không chỉ dạ dày, ruột mà cả hệ miễn dịch, tim mạch, nội tiết cũng có thể bị tác động.

“Đó là lý do nhiều nước coi phụ gia công nghiệp không kiểm soát là “chất cấm” trong thực phẩm”, ông nhấn mạnh, đồng thời cũng cho rằng, việc để giấm giả len lỏi khắp chợ truyền thống không khác gì mở đường cho một cuộc khủng hoảng y tế tiềm tàng.

Chia sẻ từ góc nhìn pháp lý với Diễn đàn doanh nghiệp, luật sư Nguyễn Thị Thu Hoài – Phó Chủ tịch Hội đồng quản lý Quỹ Chống hàng giả nhận định, vụ việc này cho thấy rõ những lỗ hổng quản lý: khâu công bố, cấp phép được siết chặt nhưng hậu kiểm lỏng lẻo, phụ gia axit mua bán dễ dàng, thiếu cơ chế theo dõi nguồn gốc. Cạnh đó là sự vắng bóng kênh tố giác an toàn khiến nhân viên, hàng xóm e ngại cung cấp thông tin, để tới khi bị phát hiện thì hàng nghìn chai đã ra thị trường, người tiêu dùng gánh rủi ro trước tiên.

“Phụ gia axit mua bán quá dễ, thiếu cơ chế theo dõi nguồn gốc. Người dân và doanh nghiệp chân chính trở thành nạn nhân kép, sức khỏe bị đe dọa, niềm tin vào quản lý bị xói mòn”, bà Hoài nói.

Bên cạnh đó, luật sư Thu Hoài cũng cho rằng, hậu kiểm lỏng lẻo không chỉ do thiếu nhân lực mà còn thiếu công cụ pháp lý.

“Ví dụ, cơ quan quản lý chưa có quyền yêu cầu các nhà cung cấp axit công nghiệp báo cáo định kỳ về khách hàng; cũng chưa có cơ chế tạm giữ hàng hóa nghi vấn trước khi kết luận kiểm nghiệm. Điều này khiến phản ứng luôn chậm so với thực tế”, bà đưa ví dụ nhiều nước đã áp dụng tem điện tử truy xuất phụ gia, cơ chế “quét nhanh – cảnh báo nhanh” để khoanh vùng nguy cơ. Nếu Việt Nam triển khai công cụ số như vậy, mỗi lô hàng bất thường sẽ bị “đánh dấu” ngay từ khâu đầu vào, không thể chạy qua hàng loạt khâu trung gian rồi ra chợ.

Theo luật sư, cùng với việc công khai danh sách vi phạm, cần tăng cường tập huấn pháp luật cho người bán nhỏ, bởi “hiểu luật thì mới tự bảo vệ mình và bảo vệ người tiêu dùng.

Bên cạnh đó, cần công khai kết quả kiểm nghiệm định kỳ với sản phẩm nguy cơ cao; liên kết dữ liệu giữa quản lý thị trường, y tế và công an để truy ra tận nguồn; thiết lập kênh tố giác an toàn, có thưởng để nhân viên dám lên tiếng; nâng tiêu chuẩn truy xuất nguồn gốc, đặc biệt với gia vị và phụ gia axit; công khai danh sách cơ sở vi phạm và tịch thu toàn bộ lợi nhuận bất chính để răn đe.

“Chỉ khi luật đi trước, thực thi nghiêm và thông tin đến được với người dân, chúng ta mới chặn được dòng chảy thực phẩm giả ngay từ gốc”, bà nhấn mạnh.