Hết thời kiếm tiền từ... livestream “bẩn”

Theo thống kê của Bộ Thông tin và Truyền thông (Bộ TT&TT), các nền tảng mạng xã hội (MXH) xuyên biên giới đang chiếm ưu thế rất lớn so với MXH trong nước, tính đến hết tháng 6/2021, Facebook có khoảng 65 triệu thành viên, YouTube có khoảng 60 triệu và TikTok khoảng 20 triệu. Trong khi đó, các MXH này chưa tuân thủ đầy đủ quy định pháp luật Việt Nam, nhiều cá nhân, tổ chức lợi dụng MXH để hoạt động báo chí, tổ chức livestream nhằm cung cấp thông tin sai sự thật, xúc phạm uy tín, nhân phẩm của tổ chức, cá nhân khác…

Nhiều biện pháp thắt chặt quản lý…

Mới đây, Bộ TT&TT đang lấy ý kiến công khai dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 72/2013/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ internet. Trong đó, đáng chú ý là quy định đề xuất nghĩa vụ của nhà cung cấp và quyền của người sử dụng trên lãnh thổ Việt Nam.

Theo đó, các kênh/tài khoản và các trang web/ứng dụng cung cấp dịch vụ nội dung có từ 10.000 lượt người truy cập thường xuyên 1 tháng phải thông báo/xác nhận thông báo hoạt động với Bộ TT&TT và phối hợp xử lý thông tin vi phạm theo quy trình. Các dịch vụ này phải chặn, gỡ các thông tin, dịch vụ vi phạm trong 24 giờ khi có yêu cầu từ cơ quan có thẩm quyền Việt Nam, các doanh nghiệp viễn thông cũng được phép thực hiện biện pháp kỹ thuật nhằm ngăn chặn nội dung vi phạm.

Theo thống kê tại Trung Quốc đã có tới hơn 145 tỉ USD doanh thu từ dịch vụ livestream trong năm 2020, chiếm 10% tổng doanh thu thương mại điện tử. Không chỉ ngành bán lẻ, livestream còn được ứng dụng trong mọi lĩnh vực như giáo dục, giải trí và du lịch, y tế, tư vấn tuyển sinh, giảng dạy, khám chữa bệnh, du lịch… 

Đặc biệt, người sử dụng tại Việt Nam có quyền thông báo vi phạm, yêu cầu doanh nghiệp cung cấp xuyên biên giới xử lý và khởi kiện, các MXH xuyên biên giới phải có bộ phận chuyên trách tiếp nhận, giải quyết khiếu nại từ người sử dụng, tuân thủ bản quyền báo chí với các cơ quan báo chí Việt Nam.

Riêng về livestream, chỉ cho phép các kênh, tài khoản đã thông báo với Bộ TT&TT mới được cung cấp dịch vụ phát trực tuyến (livestream) và dịch vụ có phát sinh doanh thu, chủ tài khoản phải chịu trách nhiệm về nội dung và cả phần bình luận của người dùng.

… dành “đất” cho livestream “sạch”

Bên cạnh những mặt trái gây nhức nhối dư luận thời gian qua, dù chưa được chính thức đưa vào quản lý trong các văn bản quy phạm pháp luật, song một bộ phận “kinh tế ngầm” từ livestream bán hàng, làm kênh YouTube, Facebook, TikTok… đang mang lại nguồn thu rất lớn cho rất nhiều cá nhân, tổ chức.

Thực tế thời gian vừa qua cho thấy, trước tác động của COVID-19, không ít buổi livestream, chốt đơn thành công của nhiều nông dân bán vải thiều, sầu riêng hay dừa Bến Tre,… trên các nền tảng thương mại điện tử Việt mùa dịch đã và đang mở ra những cách bán hàng, tiếp cận phi truyền thống hiệu quả.

Ngày 14/6, trên nền tảng MXH Facebook và ứng dụng Vỏ Sò, chỉ sau 90 phút livestream của Nghệ sĩ Quyền Linh, đã có 23.870 đơn hàng được đặt mua với hơn 161 tấn vải thiều được tiêu thụ. Hay giữa tháng 6/2021, một hộ gia đình nông dân tại Bắc Giang đã bán được 8 tấn vải thiều Lục Ngạn chỉ sau 40 phút livestream trên sàn thương mại điện tử Sendo.

Thông tin với báo chí ông Võ Đỗ Thắng - Giám đốc Trung tâm an ninh mạng Athena cho rằng, sự “bùng nổ” các hoạt động livetream thời gian qua có tác động tích cực và tiêu cực tới xã hội. Trong đó, livestream nội dung sai lệch, bôi nhọ danh dự hay livestream bán hàng giả, hàng nhái thu lời bất chính… là 2 trong số vô vàn biến tướng của trào lưu livestream.

“Bộ TT-TT cần sớm đưa ra khuôn khổ pháp lý với các nền tảng MXH, livestream hay các ứng dụng trực tuyến để dự phòng rủi ro thông tin xấu. Tuy nhiên, quy định đăng ký vì sao chỉ áp dụng với các kênh 10.000 lượt người theo dõi hàng tháng mà không ít hơn hoặc nhiều hơn có thể cần được bàn thảo và lấy ý kiến thêm, do sẽ loại bỏ hàng loạt những người livestream bán hàng nhỏ lẻ, tự phát hiện nay”, ông Thắng nêu quan điểm.

Còn theo ông Nguyễn Hòa Bình - Chủ tịch Tập đoàn NextTech, kinh nghiệm từ Trung Quốc là nước này áp dụng Bộ quy tắc ứng xử cho livestream bán hàng, thiên về hậu kiểm. Các MXH của nước này sẽ tiến hành kiểm tra nếu livestream nào vi phạm như bán hàng giả, kém chất lượng... sẽ bị khóa, hoặc cắt tài khoản.

“Theo ước tính của cá nhân tôi, doanh thu bán hàng từ livestream đang tăng rất nhanh, chiếm từ 10 - 20% doanh thu từ thương mại điện tử, rất nhiều cá nhân nhỏ lẻ livestream bán hàng trong mạng lưới quan hệ của họ chỉ vài chục đến vài trăm người. Thực tế hoạt động livestream diễn ra trên MXH nhiều hơn là ở các sàn thương mại điện tử, vì thế quy định quản lý cần có sự phối hợp giữa các bên, cả Bộ TT&TT và Bộ Công Thương, nếu quy định về số lượng người đăng ký kênh mới được livestream sẽ làm giảm tính xã hội hóa cao, khó tạo cơ hội cho những người yếu thế, từ nông dân đến tiểu thương”, ông Bình chia sẻ.