Thờ ơ chuyển đổi, doanh nghiệp xe máy xăng bắt đầu trả giá?

Xăng xuống, điện lên

Theo báo cáo từ Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM), doanh số bán hàng của 5 doanh nghiệp thành viên gồm: Honda, Yamaha, Piaggio, Suzuki và SYM Quý III/2025 đạt 621.732 xe, giảm 9,37% so với cùng kỳ năm 2024.

Theo số liệu bán hàng của Công ty Honda Việt Nam, doanh số bán xe máy đã giảm liên tiếp 2 tháng gần đây. Cụ thể tháng 8/2025 đạt 154.599 chiếc, giảm 13,4% so với cùng kỳ 2024; tháng 9/2025 đạt 163.787 xe, giảm 11,4% so với cùng kỳ năm 2024.

Honda Việt Nam là doanh nghiệp chiếm thị phần áp đảo về xe máy bán ra hàng năm trên thị trường với trên 80%. Sản phẩm chủ yếu của Honda Việt Nam là xe máy xăng. Vì vậy, khi doanh số bán của Honda giảm, sẽ tác động tới doanh số bán xe máy xăng toàn thị trường.

Ngược lại, theo công bố của Motorcycles Data, chuyên trang thống kê dữ liệu xe máy toàn cầu, doanh số bán xe máy điện tại Việt Nam có những bước tiến mạnh mẽ. Cụ thể, phân khúc xe máy điện L1 (tương ứng với động cơ dưới 50 cc) tăng trưởng 89%, trong khi xe máy điện thuộc phân khúc L3 (tương ứng với động cơ trên 50cc) tăng tới 197% trong tháng 8/2025.

Khảo sát của Công ty nghiên cứu thị trường Asia Plus thực hiện vào tháng 9/2025 cho thấy, cư dân tại Hà Nội và TP HCM, 2 đô thị lớn nhất Việt Nam, có kế hoạch chọn mẫu xe máy chạy điện cho lần mua xe tiếp theo, thay vì xe máy xăng. Cụ thể có 54% số người được hỏi cho biết, họ sẽ chọn xe máy điện cho lần mua tiếp theo và chỉ 24% chọn xe chạy xăng. Riêng tại Hà Nội, tỷ lệ người được hỏi chọn xe máy điện là 60%.

Thị hiếu của người tiêu dùng thay đổi và sự thay đổi chính sách của Chính phủ ủng hạn chế xe xăng, khuyến khích sử dụng xe điện, đã khiến doanh số bán xe máy xăng giảm, còn xe điện tăng đột biến.

Theo số liệu của Ngân hàng Thế giới, tại Việt Nam, các phương tiện giao thông đường bộ chiếm tới 85% tổng phát thải khí nhà kính, của toàn ngành giao thông vận tải. Trong đó, xe máy đóng góp khoảng 28% tổng lượng phát thải khí nhà kính của các phương tiện giao thông đường bộ, đứng thứ 2 sau ô tô tải. Quá trình đốt cháy xăng của xe máy là tác nhân gây ra phát thải khí nhà kính lớn trong lĩnh vực giao thông.

Bắt đầu phải trả giá?

Các thành viên thuộc VAMM đều là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI), đã có mặt tại Việt Nam từ hàng chục năm qua, chủ yếu sản xuất xe máy xăng, với doanh số bán từ 2,5 -3 triệu xe/năm, chiếm tới trên 90% thị phần xe máy. Họ đã kiếm được rất nhiều lợi nhuận và không bị bất kỳ sức ép chuyển đổi nào. Vì vậy, dù thừa nhận xu thế giao thông xanh ngày càng diễn ra mạnh mẽ nhưng các doanh nghiệp này lại rất thờ ơ với chuyển đổi.

Một đại diện Hiệp hội Ô tô, Xe máy, Xe đạp Việt Nam (VABOMA) nhận xét, trong khi các doanh nghiệp thành viên VABOMA tiên phong thúc đẩy phát triển xe máy điện, xe đạp điện tại Việt Nam từ hơn 10 năm trước thì các doanh nghiệp thuộc VAMM có tiềm lực rất mạnh cả về tài chính lẫn công nghệ, chỉ tập trung vào xe xăng, không chịu chuyển đổi. Liệu có phải do quá tự tin vào việc đóng góp ngân sách hàng năm lớn và tạo nhiều việc làm, nên họ không lo lắng gì?

Một số ý kiến khác cho rằng, những doanh nghiệp xe máy FDI có bề dày phát triển tại Việt Nam hàng chục năm qua, đã đầu tư lớn cho sản xuất và tiếp thị, việc từ bỏ xe máy xăng, chuyển đổi sang xe máy điện, có thể là một “ván cược” đầy rủi ro. Coi như phải làm lại từ đầu, chi phí dành cho phát triển sản xuất, hạ tầng và thương mại sẽ đội lên nhiều lần, đối mặt với nguy cơ giảm doanh số, giảm thị phần. Vì vậy, chỉ muốn tập trung vào xe máy xăng để bảo toàn lợi nhuận, không hào hứng chuyển đổi.

Vào đầu tháng 6/2025, làm việc với UBND thành phố Hà Nội, Bà Sayaka Arai, Tổng giám đốc Honda Việt Nam, Chủ tịch VAMM cho rằng, việc chuyển đổi từ xe máy xăng sang xe máy điện có tác động sâu rộng đến các bên liên quan, nhất là khi xe máy vẫn là phương tiện chính của đa số người dân. VAMM kiến nghị thành phố xây dựng lộ trình chuyển đổi hợp lý, khả thi, bắt đầu sớm nhất từ năm 2030. Hiệp hội cam kết nghiên cứu và đẩy mạnh sản xuất các dòng xe xăng thân thiện hơn với môi trường như: áp dụng tiêu chuẩn khí thải Euro 4, sử dụng nhiên liệu sinh học, kiểm soát khí thải với xe đang lưu hành... Với kiến nghị này, có thể thấy các thành viên VAMM chỉ bàn lùi, muốn làm chậm quá trình chuyển đổi sang xe điện, ưu tiên lợi ích của mình.

Tại Hội nghị nhà phân phối xe máy điện VinFast quý III/2025, hơn 600 đại lý xe máy điện VinFast trên toàn quốc đã thống nhất, đặt mục tiêu kinh doanh năm 2026 là 1,5 triệu xe. Con số này tương đương với 50% doanh số bán toàn thị trường xe máy Việt Nam. Đây là mục tiêu đặc biệt thách thức nhưng nhận được sự quyết tâm cao.

Nếu mục tiêu này thành hiện thực, cộng với mục tiêu của tất cả các doanh nghiệp xe máy điện khác trên cả nước thì xe máy xăng sẽ bị xe máy điện lấn át, doanh số bán dự báo sẽ lao dốc thê thảm. Những doanh nghiệp xe máy xăng thờ ơ với chuyển đổi bắt đầu phải trả giá?