Áp thuế, phí cao với xe máy xăng, để hạn chế sử dụng

Nguồn gây ô nhiễm lớn

Tại Chỉ thị 20/CT-TTg ban hành ngày 12/7, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu thành phố Hà Nội nghiên cứu và xây dựng lộ trình tăng các loại phí với ô tô, xe máy chạy xăng, dầu, thực hiện bắt đầu từ quý 3/2025, có điều chỉnh hằng năm. Lộ trình này gắn liền với mục tiêu loại bỏ xe máy xăng ra khỏi nội đô Hà Nội trong năm tới.

Số liệu bán hàng vừa được Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM) công bố mới đây cho thấy, doanh số bán xe máy của các thành viên nửa đầu năm 2025 đạt 1.284.291 xe, tăng 77.419 xe tương đương 6% so với cùng kỳ năm ngoái. Còn năm 2024 là 2.653.607 xe, tăng 5,46% so với năm 2023. VAMM có 5 thành viên gồm Honda, Yamaha, Suzuki, SYM và Piaggio Việt Nam. Doanh số bán xe máy của VAMM chiếm trên 90% thị phần thị trường Việt Nam, trong đó riêng Honda Việt Nam chiếm khoảng 80% thị phần.

Hiện tại xe máy xăng là sản phẩm chính, chiếm 99% tổng doanh số bán xe máy của các doanh nghiệp thành viên VAMM. Với hàng chục năm phát triển và được ưu đãi quá nhiều, các nhà sản xuất xe máy thuộc VAMM, đã kiếm được những khoản lợi nhuận kếch xù từ xe máy xăng, tại thị trường Việt Nam.

Trong khi đó, tình trạng ô nhiễm không khí tại Hà Nội và tp Hồ Chí Minh, 2 đô thị lớn của Việt Nam ngày càng nghiêm trọng. Theo dữ liệu từ hệ thống quan trắc không khí (IQAir), chỉ số chất lượng không khí (AQI) tại Hà Nội và tp Hồ Chí Minh luôn ở mức cao hàng đầu thế giới, tác động rất lớn đến sức khoẻ của người dân. Vấn đề này đã được báo động nhiều nhưng đến nay vẫn chưa có những chính sách mang lại hiệu quả, chất lượng không khí chưa được cải thiện mà còn có xu hướng xấu đi.

Các báo cáo nghiên cứu đã chỉ ra, một trong những nguồn gây ô nhiễm lớn là xe máy xăng. Một chiếc xe máy được coi là tiết kiệm xăng nhất hiện nay, sẽ tiêu tốn khoảng 1,6 lít/100km. Trong khi đó, mỗi lít xăng thải ra hơn 2kg CO2 (carbon dioxide) vào khí quyển. Với hàng triệu xe máy xăng hoạt động hàng ngày môi trường sẽ ra sao, sức khỏe người dân như thế nào?

Hà Nội là thị trường tiêu thụ lớn về xe máy xăng hàng năm của VAMM. Theo số liệu của UBND TP Hà Nội, hiện có gần 7 triệu chiếc xe máy đăng ký lưu hành với tốc độ tăng trưởng 3%/năm.

Thay thế xe máy xăng

Thực tế này, đòi hỏi phải có những giải pháp quyết liệt, cấp bách để hạn chế xe máy xăng. Tiêu thụ quá nhiều xe máy xăng như hiện nay thì ô nhiễm môi trường sẽ ngày càng nặng nề, trong khi lợi nhuận doanh nghiệp nước ngoài hưởng.

Trong khi đó, ngành sản xuất xe máy điện tại Việt Nam khó vươn lên. Theo Hiệp hội Ô tô, Xe đạp, Xe máy Việt Nam (VAMOBA), trong tổng số gần 3 triệu xe máy tiêu thụ năm 2024 thì xe máy điện chỉ chiếm tỷ lệ khoảng 12%, còn lại là xe máy xăng. Còn quý 1/2025, tổng doanh số bán xe máy toàn thị trường đạt gần 1,7 triệu xe thì xe máy điện chỉ đạt khoảng 350.000 xe.

Từ lâu đã có ý kiến cho rằng, tại các đô thị lớn nên áp thuế, phí cao với xe máy xăng, để hạn chế sử dụng; thậm chí là dừng đăng ký xe máy xăng… Cùng với đó là ưu đãi, hỗ trợ, khuyến khích người dân chuyển đổi sang xe máy điện.

Theo Ngân hàng Thế giới, thị trường xe máy điện Việt Nam hiện khá đa dạng và sôi động, với nhiều nhà cung cấp cạnh tranh về chất lượng và giá cả. Mức độ đón nhận của người tiêu dùng đối với xe máy điện cũng khá cao, đặc biệt là ở thành thị. Tuy nhiên, “rào cản” chính đối với việc phổ biến xe điện hai bánh nhanh chóng trên quy mô lớn là giá bán cao hơn so với xe máy xăng. Mặc dù chi phí của một số mẫu xe điện hai bánh và xe máy xăng đã tương đương nhau, nhưng những mẫu xe điện hai bánh đó lại không thực sự có hiệu suất vận hành tương đương. Còn những mẫu xe máy điện có hiệu suất tương đương với xe tay ga sử dụng động cơ đốt trong thì giá bán vẫn cao hơn. Đến nay, Nhà nước vẫn chưa có chính sách nào khuyến khích sử dụng xe máy điện rộng rãi.

Thúc đẩy chuyển sang sử dụng xe máy điện, không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm không khí, cải thiện sức khỏe cộng đồng mà còn tạo ra cơ hội việc làm trong hệ sinh thái xe điện và tăng cường an ninh năng lượng, thông qua việc giảm nhập khẩu dầu thô.