Sự lạ lùng của virus corona!

Sonya Pekova là một nhà di truyền học phân tử và virus học người Séc, bà là lãnh đạo phòng thí nghiệm tư nhân Tilia Laboratory, đã chẩn đoán một trong những trường hợp COVID-19 đầu tiên ở nước này.

Hơn thế nữa, bà đã phát hiện ra bệnh ở những người không về từ những ổ dịch và không tiếp xúc với người trở về từ đó. Phát hiện này đã buộc chính phủ Séc thay đổi chính sách xét nghiệm và bắt đầu xét nghiệm không chỉ những người đến từ các quốc gia có lượng lớn bệnh nhân và những người tiếp xúc gần. Có lẽ vì thế, dịch bệnh ở Cộng hòa Séc hiện đang phát triển chậm hơn so với hầu hết các quốc gia khác.

Séc đang lên kế hoạch xét nghiệm 5.000 người không có biểu hiện mắc COVID-19 để đánh giá thực tế trong dân cư, có bao nhiều người mắc bệnh này mà không có triệu chứng. Theo số liệu của worldometers.info, tính đến ngày 7/4, số người mắc COVID-19 tại Séc là 4.828 người và 80 người đã tử vong.  

Vào giữa tháng 3, Sonya Pekova đã phát triển một phương pháp xét nghiệm mới về COVID-19, theo bà là chính xác hơn và rẻ hơn và cung cấp miễn phí cho tất cả các tổ chức y tế quan tâm. Nó đã được Viện Hàn lâm Khoa học Séc và nhiều phòng thí nghiệm trên thế giới sử dụng.

Theo bà, virus này không giống như các loại coronavirus khác, kỹ thuật xét nghiệm của nó cũng khác với các loại khác. Bên cạnh đó cô cũng đưa ra một số vấn đề chúng ta cần phải làm gì và sống như thế nào trong đại dịch này.

Trước mắt có hai loại xét nghiệm, khác nhau về bản chất. Loại thứ nhất là PCR (polymerase chain reaction), dựa trên sự phát hiện trực tiếp RNA của virus, và đây chính là loại cần được sử dụng trong việc xét nghiệm toàn dân để tìm ra người mang virus và ngăn chặn dịch.

Loại thứ hai là dựa trên việc tìm kiếm kháng thể với virus, nó được sử dụng khi một người đã hồi phục hoặc là khi bệnh đã bắt đầu.

Thời điểm gần đây, hầu hết các nước trên thế giới có những bộ kit xét nghiệm mới cho kết quả trong 5 phút, 20 phút, nửa giờ. Pekova  gọi đó là những xét nghiệm "express test", chúng dựa trên việc tìm kiếm kháng thể.

Và việc xét nghiệm này hoàn toàn không phù hợp trong chẩn đoán các bệnh nhân không có triệu chứng và những người mới nhiễm gần đây vì cơ thể chưa phát triển kháng thể đối với virus.

Express test có thể cho kết quả âm tính giả cho đến khi kháng thể xuất hiện trong cơ thể. Hiệu quả của nó cũng phụ thuộc vào trạng thái của hệ thống miễn dịch của con người và cách nó đối phó với việc sản xuất kháng thể. Nếu bệnh nhân đã trải qua một số hình thức trị liệu miễn dịch hoặc đơn giản là suy yếu khả năng miễn dịch, thì xét nghiệm có thể không hiệu quả.

Tuy nhiên, Express test có thể là một cách rẻ và tốt để phát hiện các triệu chứng nhiễm bệnh nhưng bởi vì các cách này dựa trên việc đo lường phản ứng của cơ thể khi đã phát bệnh nên sẽ không phù hợp cho chẩn đoán sớm.

Hiện nay trên thế giới có khá nhiều các phương pháp xét nghiệm. Theo phương pháp của CDC (Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ), để xác định virus, bạn cần tìm ba đoạn mã khác nhau của virus.

Theo phương pháp xét nghiệm mới của Sonya Pekova, sau thi thiết kế lại, chỉ dùng một phần khác của mã virus và chỉ cần tìm một phân đoạn để nhận dạng.

Vì vậy, thay vì ba ống giờ chỉ cần một, thay vì ba vị trí trong máy phân tích, một là đủ và thay vì ba liều thuốc thử, chỉ cần một. Một mặt tiết kiệm được thuốc thử và vị trí trong máy phân tích và do đó phương pháp này có thể xử lý nhiều xét nghiệm hơn cùng lúc.

Về bản chất, Virus corona có khả năng đột biến rất lớn. Điều này được thể hiện qua các trường hợp được xác nhận “tái nhiễm” của những người đã khỏi. Với mỗi đột biến, các phần của bộ gen có thể thay đổi, chính ở đoạn mã mà xét nghiệm ban đầu nhằm vào. Những người bị tái nhiễm sẽ khiến cho việc sử dụng các xét nghiệm ban đầu để phát hiện ra bệnh lý là điều rất khó khăn.

Phương pháp xét nghiệm của Pekova là nhằm vào một phần không bị đột biến của bộ gen. Do đó, xác suất kết quả âm tính giả do thay đổi mã di truyền là ít hơn nhiều cho dù virus biến đổi như thế nào.

Khi bàn về vấn đề vắc-xin, Pekova cho rằng để tạo ra một loại vắc-xin hiệu quả trong phòng bệnh COVID-19 sẽ cực kỳ phức tạp. Điều đó phụ thuộc vào việc những người phát triển vắc xin chọn epitope nào, nghĩa là protein nào của loại virus này, làm mục tiêu.

Nhưng do cách thức virus thay đổi, nên có thể nói, áo choàng, vỏ ngoài, protein này có thể thay đổi, và vắc-xin sẽ hết hiệu lực. Cũng như điều hay xảy ra với bệnh cúm, khi chủng xuất hiện năm nay hơi khác so với chủng năm ngoái. Bên cạnh đó, có vẻ như coronavirus chủng mới đột biến khá nhanh. Những gì hiện đang được phát triển có thể trở nên không hiệu quả sau một thời gian.

Pekova cho rằng, virus corona biến đổi và thay đổi “áo choàng” liên tục nên nếu một người bị nhiễm vi-rút có” áo khoác màu xanh” và phục hồi vì đã phát triển được khả năng miễn dịch với nó, sau đó vi-rút này lại đến trong một chiếc “áo khoác màu đỏ”, thì cơ thể người đó sẽ coi đó là loại vi-rút khác và lại phải phát triển miễn dịch với nó. Có thể thấy, đây là một trong những đặc tính khó chịu nhất của chủng virus này.

Và điều này hoàn toàn không phù hợp với việc tạo ra một chiến lược “miễn dịch cộng đồng” như các nước châu Âu đã chủ trương trong thời gian đầu của đại dịch.

Thời gian đầu ở Anh, nước này chủ trương theo chiến lược “miễn dịch cộng đồng”. Có nghĩa là cứ để mặc cho nạn dịch tự do lan tràn cho đến lúc tốc độ lây nhiễm chậm lại, và chỉ tập trung cứu chữa những trường hợp nặng.

Theo đó, để mặc phân nửa dân số cả nước bị nhiễm virus và sinh kháng thể tự nhiên, đây là một lý lẽ khá hấp dẫn và cũng đã được áp dụng trên thế giới trong những trận dịch cúm lớn. Bởi vì biện pháp này không làm giảm sút các hoạt động kinh tế, xã hội và  văn hóa. Tuy nhiên cần phải có một năng lực y tế tập trung của các bệnh viện.

Báo cáo của Imperial College khẳng định với số lượng các ca dương tính tăng gấp đôi cứ mỗi năm ngày như hiện nay, từ nay cho đến bốn tháng tới có đến 81% người Anh sẽ bị lây nhiễm  và 260.000 người sẽ tử vong (ở Mỹ sẽ là 1,1 triệu người). Bộ phận cấp cứu sẽ bị quá tải từ giữa tháng Tư, trừ phi gia tăng năng lực gấp…8 lần.

Cuối cùng, Pekova cho rằng , mặc dù virus biến đổi nhưng virus corona hoàn toàn không phải là bản án tử hình. Hầu hết những người bị nhiễm vi rút này chịu đựng khá bình thường. Nhiều người thậm chí sẽ không biết rằng họ bị nhiễm, nếu không xét nghiệm.

Quan trọng hơn cả là mọi người bình tĩnh nhất có thể, không lo lắng và sợ hãi. Làm theo các quy tắc kiểm dịch, đeo khẩu trang để không vô tình lây nhiễm cho người khác và cố gắng sống một cuộc sống bình thường nhất có thể bây giờ.

Chúng ta cần phải chờ đợi, không có lựa chọn khác. Duy trì sự lạc quan, óc hài hước và hy vọng, khi mùa hè đến, chúng ta sẽ thoát khỏi dịch bệnh. Tất cả sẽ chỉ còn là ký ức và sẽ không bao giờ xảy ra nữa.