“Khoảng trống” cho vốn khống

>>Cảnh báo rủi ro từ tăng vốn ảo

Đây là nhận định của Luật sư Tạ Anh Tuấn – Trưởng Văn phòng luật sư Bách Gia Luật và Liên danh với Diễn đàn Doanh nghiệp.

- Hành vi tăng khống vốn trái luật đã và đang tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây hệ lụy lớn cho môi trường đầu tư kinh doanh, Luật sư đánh giá sao về việc tăng vốn doanh nghiệp hiện nay?

Theo quy định của pháp luật, đối với công ty chưa đại chúng, Luật Doanh nghiệp quy định quá trình tăng vốn, doanh nghiệp phải gửi hồ sơ thông báo thay đổi nội dung đăng ký kinh doanh lên Phòng Đăng ký Kinh doanh – Sở Kế hoạch và Đầu tư nơi doanh nghiệp đặt trụ sở chính. Đối với doanh nghiệp tăng vốn sau khi đã đăng ký công ty đại chúng với Ủy ban Chứng khoán, Luật Chứng khoán quy định, doanh nghiệp đại chúng chào bán cổ phần tăng vốn phải nộp hồ sơ với phương án sử dụng vốn rõ ràng và chỉ được thực hiện khi Ủy ban Chứng khoán phê duyệt…

Tuy nhiên, với mục đích không trong sáng nhằm “tô hồng” hồ sơ để tham gia đấu thầu, vay vốn ngân hàng… thậm chí là cả mục đích lừa đảo, nên không ít doanh nghiệp đã sử dụng thủ đoạn tinh vi nhằm nâng khống vốn điều lệ công ty gây ra không ít hệ lụy đối với kinh tế vĩ mô, khi nó làm sai lệch các con số thống kê về tình hình kinh tế của các cơ quan quản lý Nhà nước.

Nguy hiểm hơn, hành vi nâng khống vốn điều lệ của một số doanh nghiệp còn gây ra không ít hệ lụy cho xã hội khi các đối tượng sử dụng hồ sơ doanh nghiệp có vốn ảo nhằm mục đích thực hiện hành vi vi phạm pháp luật để thu lợi bất chính như lừa đảo; thao túng các hoạt động đấu thầu, đấu giá; thao túng thị trường chứng khoán… gây thiệt hại cho tài sản cho Nhà nước, doanh nghiệp, nhà đầu tư…

- Nguyên nhân nào dẫn đến thực trạng đã nêu, thưa Luật sư?

Trước đây, Luật Doanh nghiệp 2014, quy định chủ sở hữu, thành viên góp vốn và cổ đông các loại hình công ty có trách nhiệm góp đủ phần vốn đã cam kết trong thời hạn 90 ngày, kể từ ngày công ty được cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp. Quá thời hạn này, công ty sẽ phải thực hiện thủ tục điều chỉnh vốn.

Quy định như vậy đã hạn chế được phần nào tình trạng cổ đông sáng lập và thành viên công ty TNHH không góp đủ vốn khi thành lập, làm cho “vốn ảo” quá nhiều và doanh nghiệp hạch toán ghi nợ cho cổ đông, dẫn đến tình trạng bán cổ phần khi chưa góp vốn thực sự, nhiều người thành lập công ty nhưng thiếu khả năng tài chính, có thể đi lừa đảo người khác.

Tuy nhiên, các quy định về góp vốn này chỉ áp dụng đối với doanh nghiệp mới thành lập trong vòng 90 ngày. Trường hợp công ty đang hoạt động và có nhu cầu tăng vốn điều lệ, thì chưa có điều luật nào điều chỉnh thời hạn phải góp đủ phần vốn tăng thêm đối với thành viên hoặc cổ đông công ty. Điều đáng nói là vấn đề này cũng chưa được khắc phục trong lần sửa đổi Luật Doanh nghiệp 2020…

Ngoài ra, theo quy định tại Điều 35 Luật Doanh nghiệp năm 2014, và nay là Điều 34 Luật Doanh nghiệp 2020, tài sản góp vốn thành lập công ty có thể là Đồng Việt Nam, ngoại tệ tự do chuyển đổi, vàng, giá trị quyền sử dụng đất, giá trị quyền sở hữu trí tuệ, công nghệ, bí quyết kỹ thuật, các tài sản khác có thể định giá được bằng Đồng Việt Nam.

>>Tăng vốn ảo, nỗi đau còn đến bao giờ?

Điều 37 Luật Doanh nghiệp năm 2014, và nay là Điều 36 Luật Doanh nghiệp 2020 quy định về định giá tài sản góp vốn, tài sản góp vốn khi thành lập doanh nghiệp phải được các thành viên, cổ đông sáng lập định giá theo nguyên tắc nhất trí hoặc do một tổ chức thẩm định giá chuyên nghiệp định giá. Trường hợp tổ chức thẩm định giá chuyên nghiệp định giá thì giá trị tài sản góp vốn phải được đa số (trên 50%) các thành viên, cổ đông sáng lập chấp thuận…

Mặc dù việc cố ý định giá tài sản góp vốn không đúng giá trị thực là một trong những hành vi bị cấm theo quy định tại Điều 16 Luật Doanh nghiệp. Tuy nhiên, không có quy định cụ thể, rõ ràng về cơ chế giám sát, kiểm tra việc định giá tài sản góp vốn. Đây là một lỗ hổng rất lớn, bởi các cổ đông có thể thống nhất định giá tài sản góp vốn cao hơn, thậm chí gấp nhiều lần giá trị thực tế làm cho vốn điều lệ “ảo” tăng lên nhiều lần và khó kiểm soát.

- Vậy, ông có kiến nghị gì để có thể ngăn chặn tình trạng tăng khống vốn, góp phần làm trong sạch môi trường đầu tư, kinh doanh?

Theo tôi, cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát các hoạt động liên quan đến vốn điều lệ của doanh nghiệp. Trong đó, cần rà soát sửa đổi, bổ sung các quy định như: quy định rõ về thời hạn hoàn góp vốn của cổ đông đối với trường hợp doanh nghiệp tăng vốn; tất cả những tài sản góp vốn phải được định giá bởi tổ chức thẩm định giá chuyên nghiệp; bổ sung quy định về trách nhiệm, cơ chế kiểm tra, giám sát hoạt động của các tổ chức, cá nhân (ngoài cơ quan quản lý Nhà nước) đối với các hoạt động liên quan đến vốn điều lệ của doanh nghiệp,…

Đồng thời, bổ sung cơ chế để kiểm soát dòng tiền của doanh nghiệp đảm bảo dòng vốn góp vào doanh nghiệp là dòng tiền thật và chỉ để sử dụng vào việc mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh mà không phải để dùng mục đích quay vòng tăng khống vốn điều lệ…

- Xin cảm ơn Luật sư!