Kiến nghị dựng “hàng rào kỹ thuật” để bảo vệ ngành thép: Chuyên gia nói gì?

Đây là nhận định của ông Nguyễn Văn Sưa, chuyên gia ngành thép trước nghịch lý các doanh nghiệp thép trong nước đang gặp nhiều khó khăn, nhưng lượng thép nhập khẩu lại có xu hướng tăng, đặc biệt là từ Trung Quốc. Điều này khiến các doanh nghiệp trong nước vốn đã khó khăn lại càng khó khăn, bởi không thể cạnh tranh với thép nhập với giá rẻ. Đáng nói, chất lượng các mặt hàng thép nhập cũng đang là vấn đề gây tranh cãi.

>>Giải pháp nào bảo vệ ngành thép trong nước?

Kiến nghị “kiểm soát” chất lượng thép

Số liệu báo cáo từ Hiệp hội Thép Việt Nam cho thấy, tính chung 6 tháng đầu năm 2023, sản xuất thép thành phẩm đạt 13,103 triệu tấn, giảm 20,9% so với cùng kỳ năm 2022. Bán hàng thép thành phẩm đạt 12,481 triệu tấn, giảm 17,5% so với cùng kỳ năm 2022. Giá trị xuất khẩu thép đạt 3,45 tỷ USD, giảm 16% so với cùng kỳ năm 2022.

Tuy nhiên, lượng thép nhập khẩu đang có xu hướng tăng. Cụ thể, theo Tổng cục Hải quan, trong tháng 6/2023, lượng sắt thép nhập khẩu đạt 958 nghìn tấn, tăng 14,3% so với tháng 5/2023. Tính đến hết quý II/2023, lượng nhập khẩu sắt thép các loại đạt 5,56 triệu tấn với trị giá là 4,77 tỷ USD. Nhập khẩu sắt thép các loại từ Trung Quốc tăng trong khi lại giảm mạnh ở các thị trường chính khác. Cụ thể: nhập khẩu từ Trung Quốc đạt 3,07 triệu tấn, tăng 3,6%; từ Nhật Bản đạt 903 nghìn tấn, giảm 11,9%; từ Hàn Quốc đạt 510 nghìn tấn, giảm 24,9%...

Theo Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA), thực tế này đang đẩy các doanh nghiệp sản xuất thép trong nước vào tình cảnh vô cùng khó khăn. Đánh giá về nguyên nhân của thực trạng này, VSA cho biết, thép nhập khẩu đa phần được hưởng mức thuế 0%. Theo quy định của Việt Nam, thép không nằm trong mặt hàng nhóm 2 gây mất an toàn nên không yêu cầu công bố hợp quy, kiểm tra sản phẩm, hàng hóa nhập khẩu. Hơn nữa, các biện pháp phòng vệ thương mại như tự vệ phôi thép đã bị dỡ bỏ. Các sản phẩm thép khác đều không phải chịu biện pháp phòng vệ thương mại nào.

Trước thực trạng này, VSA đã phải có văn bản kiến nghị lên cấp thẩm quyền đề nghị xây dựng quy trình, thủ tục kiểm tra chất lượng thép nhập khẩu vào Việt Nam; tăng cường điều tra áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại phù hợp. Bên cạnh đó là xây dựng và ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về thép tôn mạ kim loại và sơn phủ màu...

Mới đây, Văn phòng Chính phủ đã có văn bản truyền đạt ý kiến của Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà, đề nghị Bộ Công Thương, Bộ Khoa học và Công nghệ nghiên cứu, giải quyết theo thẩm quyền về các kiến nghị của Hiệp hội, xây dựng quy định quản lý chất lượng thép sản xuất trong nước và nhập khẩu.

>>Cần sớm xây dựng hàng rào kỹ thuật để bảo vệ ngành thép trong nước

Chuyên gia nói gì?

Đưa ra nhận định xung quanh câu chuyện này, ông Nguyễn Văn Sưa, chuyên gia ngành thép cho rằng, chỉ đạo của Chính phủ là cần thiết và hợp lý trong bối cảnh hiện nay. Theo ông Sưa, nhiều nước như Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Hàn Quốc… đã áp dụng triệt để hàng rào kỹ thuật và biện pháp phòng vệ thương mại để bảo vệ sản xuất trong nước. Theo đó, sản phẩm xuất khẩu sang các nước này đều yêu cầu chứng nhận tuân thủ tiêu chuẩn chất lượng của quốc gia nhập khẩu.

Vị chuyên gia này cũng cho biết, tại Việt Nam, ngành thép đã áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại để bảo vệ sản xuất, trong đó có phòng vệ thuế quan (chống bán phá giá, chống trợ cấp) và phi thuế quan.

“Tuy nhiên, trong bối cảnh doanh nghiệp trong nước khó khăn và phải cạnh tranh gay gắt với thép nhập khẩu, cần có thêm các biện pháp kiểm soát chất lượng thép nhập khẩu nhằm bảo vệ các doanh nghiệp sản xuất chân chính trong nước”, ông Sưa nói.

Đồng quan điểm, dưới góc nhìn chuyên gia, luật sư Trương Thanh Đức - Giám đốc Công ty Luật ANVI cũng cho rằng, cần sớm xây dựng hàng rào kỹ thuật để bảo vệ sản xuất trong nước cũng như chống hành vi cạnh tranh không lành mạnh.

Cũng theo luật sư Trương Thanh Đức, việc tăng cường các biện pháp phòng vệ thương mại là tất yếu, Việt Nam đã từng tăng thuế với loại thép có chứa nguyên tố hợp kim vi lượng boron để tránh tình trạng gian lận thương mại thì việc xây dựng quy trình kiểm tra chất lượng đối với hàng nhập khẩu là việc cần làm. Nhất là với sản phẩm thép nói chung khi ngành sản xuất trong nước đủ khả năng cung ứng cho thị trường, cần hạn chế nhập khẩu.

“Tiêu chuẩn kỹ thuật là vô chừng, linh hoạt và do mỗi nước công bố, phù hợp với văn hóa, thói quen cũng như các quy định chung của từng quốc gia. Điều này cũng tương tự hàng loạt quốc gia đã áp dụng các tiêu chuẩn, quy chuẩn riêng cho bất kỳ hàng hóa nào trước khi nhập khẩu vào thị trường của họ”, luật sư Trương Thanh Đức nói.