Mỹ toan tính gì khi đầu tư lớn vào Ukraine?

Bất chấp sự gián đoạn sau màn đấu khẩu “tay ba” tại Phòng Bầu dục, Hoa Kỳ và Ukraine đã đạt được thỏa thuận khoáng sản. Theo đó, Ukraine cung cấp cho Mỹ quyền tiếp cận ưu đãi đối với các nguồn tài nguyên thiên nhiên của mình để đổi lấy việc thành lập một quỹ đầu tư tái thiết. Xét về góc độ đầu tư, đây là thương vụ lớn bậc nhất trong lịch sử kinh tế thế giới.

Theo nhiều nguồn tin quốc tế, nếu thỏa thuận này được ký kết chính thức - các doanh nghiệp Hoa Kỳ có quyền tiếp cận khai thác khoáng sản ở Ukraine, bao gồm hydrocarbon, dầu, khí đốt tự nhiên, đất hiếm và các nguồn tài nguyên khác.

Giới chức tại Nhà Trắng cho rằng, thỏa thuận này sẽ cung cấp động lực kinh tế để Hoa Kỳ tiếp tục đầu tư vào quốc phòng và tái thiết Ukraine sau khi ông làm trung gian cho một thỏa thuận hòa bình với Nga.

Thủ tướng Ukraine, Denys Shmyhal, cho biết nguồn từ khai thác khoáng sản sẽ được chia đôi giữa Hoa Kỳ và Ukraine và trao cho mỗi bên quyền biểu quyết bình đẳng. Trong đó, Ukraine sẽ giữ lại “quyền kiểm soát hoàn toàn đối với tài nguyên khoáng sản, cơ sở hạ tầng và tài nguyên thiên nhiên của mình”.

Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Scott Bessent cho biết hôm thứ Tư rằng quan hệ đối tác kinh tế sẽ cho phép hai nước cùng nhau đầu tư để đẩy nhanh quá trình phục hồi kinh tế của Ukraine và giúp “tạo điều kiện chấm dứt cuộc chiến tàn khốc và vô nghĩa này”.

Yulia Svyrydenko, Bộ trưởng Phát triển Kinh tế và Thương mại Ukraine nói “Điều quan trọng là thỏa thuận này sẽ trở thành tín hiệu cho các bên liên quan khác trên toàn cầu rằng việc hợp tác với Ukraine trong dài hạn là đáng tin cậy”.

Là một phần của thỏa thuận, Svyrydenko cho biết Ukraine “sẽ quyết định khai thác ở đâu và khai thác những gì”. Bà nói thêm rằng quỹ này được thành lập trên cơ sở 50-50, phản ánh mối quan hệ đối tác bình đẳng giữa Washington và Kyiv. Không bên nào nắm giữ quyền bỏ phiếu áp đảo.

Những người chỉ trích thỏa thuận đã nói rằng Nhà Trắng đang tìm cách lợi dụng Ukraine bằng cách liên kết viện trợ trong tương lai cho quốc gia đang gặp khó khăn này với việc tặng doanh thu từ các nguồn tài nguyên thiên nhiên.

Vẫn chưa rõ Ukraine sẽ đóng vai trò gì trong việc quản lý quỹ tái thiết theo dự thảo mới được Hoa Kỳ đề xuất. Tuy nhiên, các nhà phân tích đã xem xét tài liệu bị rò rỉ cho biết sự tham gia của Kyiv có thể sẽ rất hạn chế - một điểm mà Ukraine có thể sẽ phản đối trong các cuộc đàm phán sắp tới.

Ukraine sở hữu khoảng 5% trong tổng trữ lượng đất hiếm toàn cầu, và nhiều loại khoáng sản quan trọng khác hiện nằm trong các vùng lãnh thổ mà Nga tuyên bố chủ quyền.

Ukraine có trữ lượng đáng kể lithium, than chì, mangan, titan, gali và niken. Tuy nhiên, khi mô tả thỏa thuận được đề xuất, Tổng thống Donald Trump và những người đứng đầu khác đã nhanh chóng tập trung vào đất hiếm, thứ mà Hoa Kỳ đã chi hàng tỷ đô la trong nhiều năm để cố gắng đảm bảo nguồn cung ổn định.

Ngoại trưởng Marco Rubio bày tỏ lo lắng: Nếu chúng ta tiếp tục con đường hiện tại, trong vòng chưa đầy 10 năm nữa, hầu như mọi thứ quan trọng đối với chúng ta trong cuộc sống sẽ phụ thuộc vào việc Trung Quốc có cho phép chúng ta có nó hay không... Họ đã thống trị nguồn cung cấp khoáng sản quan trọng trên toàn thế giới.