Gửi bình luận
Trong bối cảnh tình hình buôn lậu thuốc lá vẫn diễn biến phức tạp, các cơ quan chức năng cần có lộ trình, chính sách tăng thuế hợp lý, phù hợp thực tiễn.
Trong buổi họp tổ cuối tuần qua về dự án Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) trong chương trình Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, đã có nhiều ý kiến khác nhau về vấn đề tăng thuế sốc và mối tương quan với vấn đề kiểm soát thuốc lá lậu.
Cụ thể, đại biểu Quốc hội Nguyễn Mạnh Hùng (Đoàn Cần Thơ) cho rằng, mức tăng như dự thảo hiện nay sẽ tác động rất lớn đến thị trường, ảnh hưởng đến sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, đồng thời khiến việc buôn lậu thuốc lá tăng lên, trong khi việc ngăn chặn tình trạng này còn nhiều khó khăn.
Việc giá thuốc lá trong nước tăng cao không những không làm giảm mức tiêu thụ mà còn làm tình trạng buôn lậu tăng hơn vì nhu cầu mua thuốc giá rẻ chuyển từ thuốc lá trong nước sang thuốc lá lậu, đại biểu nêu quan điểm.
Đại biểu thuộc Đoàn Cần Thơ cho biết, nếu trường hợp thuốc lá lậu tăng lên thì rất nhiều khoản không thu được, ví dụ như thuế nhập khẩu, VAT, phí môi trường… tiêu thụ giảm đi do giá bán tăng lên thì ảnh hưởng đến nguồn thu của ngân sách Nhà nước.
Theo ghi nhận, ý kiến của đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng cũng khá tương đồng với những ý kiến của các chuyên gia và cơ quan ban ngành về vấn đề này trong các bài phát biểu trước đó.
Tại tọa đàm “Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt và chống buôn lậu thuốc lá - những vấn đề đặt ra” được tổ chức tại Hà Nội ngày 19/11, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam (VTCA) cho hay cả 2 phương án tăng thuế TTĐB theo dự Luật, tổng lượng tiêu thụ thuốc lá sẽ giảm khoảng 7% vào năm 2030. Dẫn mô hình phân tích tác động của việc tăng thuế của Viện Chiến lược và Chính sách Tài chính, bà Cúc cho rằng, sản lượng thuốc lá hợp pháp ở cả 2 phương án đều giảm mạnh vào năm 2030. Thuốc lá hợp pháp giảm 30% ở phương án 1 (tương đương giảm 28 tỉ điếu) và giảm 36% ở phương án 2 (khoảng 31 tỷ điếu) so với năm 2025 trước khi tăng thuế.
Điều này sẽ gây ra thiệt hại nặng nề cho ngành thuốc lá, các doanh nghiệp có thể phá sản trong thời gian ngắn khi doanh thu sụt giảm khoảng 32%-35%.
Ngược lại, lượng thuốc lá lậu sẽ tăng mạnh ở cả 2 phương án tăng thuế mà Bộ Tài chính đề xuất. Đến năm 2030, thuốc lá lậu có thể sẽ tăng 205% ở phương án 1 (khoảng 22 tỷ điếu) và tăng 230% ở phương án 2 (tương đương 24 tỷ điếu) so với 2025.
Có cùng kết quả mô hình trên, tại hội thảo “Thuế tiêu thụ đặc biệt đối với sản phẩm thuốc lá” diễn ra vào tháng 7/2024, Chủ tịch PwC Việt Nam, bà Đinh Thị Quỳnh Vân cũng đã trình bày kịch bản có thể xảy ra khi thuế TTĐB thuốc lá tăng quá nhanh tại Việt Nam theo các phương án mà Bộ Tài chính đề xuất.
Theo đó, sản lượng thuốc lá hợp pháp có thể sẽ giảm hơn 70% vào năm 2030 so với hiện tại, thuốc lá lậu có thể tăng lên 50 tỷ điếu vào năm 2030, thất thu từ thuốc lá lậu có thể lên đến 40 nghìn tỷ đồng vào năm 2030 so với mức 5-6 nghìn tỷ đồng hiện tại. Hoạt động sản xuất kinh doanh sẽ bị ảnh hưởng nặng nề, và rủi ro nhiều doanh nghiệp thu hẹp sản xuất, thậm chí đóng cửa tương tự như tại Malaysia, kéo theo việc làm của người lao động tại các nhà máy thuốc lá, nông dân ở các vùng trồng nguyên liệu và các nhà bán lẻ, bán buôn chịu tác động tiêu cực.
Theo số liệu mới nhất của Tổng Cục Quản lý thị trường, Bộ Công thương cho thấy dù các cơ quan Nhà nước đã có nhiều nỗ lực, tình hình buôn lậu thuốc lá vẫn diễn biến phức tạp. Trong 10 tháng đầu năm 2024, có 1.067 vụ vi phạm liên quan đến thuốc lá nhập lậu, 800 vụ bị xử lý, trong đó có 3 vụ chuyển hồ sơ cho Cơ quan cảnh sát điều tra. Tổng số tiền phạt vi phạm hành chính là hơn 3,1 tỉ đồng và trị giá hàng hóa vi phạm là hơn 5,6 tỉ đồng. Số lượng bao thuốc và tương đương bị xử lý bao gồm 23.931 bao thuốc lá và 4.000 sản phẩm các loại như thiết bị, tinh dầu thuốc lá điện tử.
Còn trong giai đoạn 5 năm trước đó từ 2019-2023, các lực lượng chức năng đã bắt giữ được 59.637 vụ buôn lậu thuốc lá, đưa ra truy tố, xét xử nhiều tổ chức, cá nhân, tịch thu nhiều phương tiện vận chuyển. Tổng số thuốc lá nhập lậu bị bắt giữ là 37,5 triệu bao, số lượng bị tiêu hủy là 22,1 triệu bao.
Về vấn đề buôn lậu thuốc lá, Thượng tá Lê Thiện Thành, Phó trưởng Phòng Hướng dẫn Điều tra, Cục Phòng, chống Ma túy và Tội phạm, Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng, cho hay hoạt động buôn lậu, nhập lậu thuốc lá điếu ngoại, nguyên liệu thuốc lá, thuốc lá điện tử không rõ nguồn gốc xuất xứ vào nước ta đang là vấn đề gây nhức nhối trong xã hội, ảnh hưởng tới sức khỏe người tiêu dùng, ảnh hưởng đến sức cạnh tranh của các doanh nghiệp sản xuất thuốc lá hợp pháp, gây thất thu ngân sách nhà nước; hoạt động buôn lậu, nhập lậu, vận chuyển trái phép thuốc lá, nguyên liệu thuốc lá, thuốc lá điện tử vẫn diễn ra phức tạp ở một số tuyến biên giới, cửa khẩu, địa bàn trọng điểm.
Trước đó, tại hội thảo diễn ra vào tháng 7/2024, Ông Kiều Dương, Vụ trưởng Vụ Chính sách - Pháp chế, Bộ Công Thương cũng nói rõ về nguyên nhân khiến các đối tượng buôn lậu vẫn bất chấp dù đã có khung hình phạt nghiêm minh.
Ông chia sẻ, trong quá trình điều tra, thậm chí những đồng nghiệp đã phải bị thương tích hoặc hy sinh, như năm 2016 một công chức phải hy sinh trong quá trình truy bắt đối tượng vận chuyển hàng cấm, thuốc lá điếu nhập lậu ở Long An.
Về nhu cầu của người tiêu dùng, đa số người tiêu dùng tìm đến thuốc lá lậu do giá rẻ hơn thuốc lá hợp pháp, trong đó 80-90% số lượng thuốc lá lậu thuộc vào hai nhãn Jet và Hero có hàm lượng tar và nicotine rất cao.
Trong bối cảnh tình hình buôn lậu thuốc lá vẫn diễn biến phức tạp, các cơ quan chức năng cần có lộ trình, chính sách tăng thuế hợp lý, phù hợp thực tiễn, trong đó chủ động thực hiện hài hòa mục tiêu của Chính phủ đặt ra về hạn chế tiêu dùng.
“Lộ trình tăng thuế nên giãn ra để lực lượng Bộ đội Biên phòng và các cơ quan quản lí thị trường có thêm thời gian để chuẩn bị kế hoạch và lực lượng nhằm ứng phó hiệu quả với việc buôn thuốc lá lậu tăng cao do thuế tăng”, Thượng tá Lê Thiện Thành nhấn mạnh.
Nói về mối liên hệ giữa phòng, chống thuốc lá lậu và chính sách thuế, ông Kiều Dương nhấn mạnh mục tiêu chính tại hội thảo “Thuế tiêu thụ đặc biệt đối với sản phẩm thuốc lá”, tăng thuế TTĐB nhằm điều tiết hành vi người tiêu dùng và tăng thu ngân sách. Tuy nhiên, khi thuế đối với sản phẩm thuốc lá hợp pháp tăng đột ngột, giá bán của sản phẩm thuốc lá hợp pháp cũng tăng cao, từ đó đẩy người tiêu dùng đến thuốc lá lậu. Người bán thuốc lá lậu tại chỗ và trên mạng sẽ hoạt động càng mạnh mẽ hơn do do lợi nhuận thu được từ việc trốn thuế trở nên vô cùng hấp dẫn, gấp nhiều lần so với trước khi tăng thuế, dẫn đến mặt trận chống thuốc lá lậu vốn đã phức tạp trở nên nhiều thử thách hơn và ngân sách Nhà nước sẽ tiếp tục thất thoát.
Bà Phan Minh Thủy, Trưởng phòng Xây dựng Pháp luật, Ban Pháp chế - VCCI nêu rõ quan điểm, mức thuế TTĐB tuyệt đối có mức tăng đột ngột như vậy sẽ khiến giá bán thuốc lá nội địa hợp pháp tăng mạnh để bù đắp phần nộp NSNN và làm giảm đáng kể khả năng chi trả của người tiêu dùng cho sản phẩm thuốc lá nội địa hợp pháp, khiến họ chuyển sang thuốc lá nhập lậu; đồng thời lộ trình tăng thuế TTĐB tuyệt đối là liên tục hàng năm (không có khoảng thời gian giữa các lần tăng) sẽ không thể tạo ra sự ổn định cho thị trường thuốc lá hợp pháp, từ đó làm giảm dần nguồn thu NSNN; các doanh nghiệp sản xuất thuốc lá sẽ không có thời gian & nguồn lực để tái cơ cấu sản phẩm, chuyển đổi máy móc, vùng trồng nguyên liệu…
Ông Hồ Lê Nghĩa, Chủ tịch Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam, cho rằng cần cân nhắc kỹ lưỡng phương án thực hiện: “Chúng tôi cho rằng phương án tăng thuế phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay là áp dụng phương pháp hỗn hợp với lộ trình tăng dần. Hiệp hội đề xuất tăng 2.000 đồng vào năm 2026, 2.000 đồng vào năm 2028 và thêm 2.000 đồng vào năm 2030, nhằm tạo ra một lộ trình phù hợp giúp giảm thiểu tác động tiêu cực tới ngành và thị trường”.
Với những ý kiến trên có thể thấy, bên cạnh cần có mức tăng và lộ trình tăng thuế phù hợp, các biện pháp đi kèm khác cũng cần thiết nhằm phòng chống thuốc lá lậu hiệu quả. Ngoài ra, cần phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương hỗ trợ người dân tìm việc làm, tạo việc làm mới cho người dân; đảm bảo dân sinh, an sinh xã hội, nâng cao thu nhập đối với cư dân biên giới, hạn chế thấp nhất việc tiếp tay hoặc trực tiếp thực hiện hoạt động nhập lậu, vận chuyển trái phép thuốc lá, sản phẩm thuốc lá qua biên giới.
