Thứ trưởng Bộ Ngoại giao: Phát huy tính chủ động khi tham gia ASEAN

Nhân dịp Xuân Mậu Tuất 2018, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Quốc Dũng đã trả lời báo chí về những đóng góp của Việt Nam trong ASEAN.

Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Quốc Dũng

- Thứ trưởng có thể cho biết chúng ta kỳ vọng gì về ASEAN trong năm 2018 và phương hướng tham gia ASEAN của Việt Nam trong năm nay?

50 năm là một mốc thời gian rất quan trọng dù rằng trên thực tế nó không khép lại hay mở ra một giai đoạn phát triển khác của ASEAN, vì ASEAN vẫn đang tiếp tục vận hành theo lộ trình của mình. Tuy nhiên, về mặt tâm lý, người ta luôn đón đợi một sự thay đổi mới mẻ nào đó sau những mốc kỷ niệm đặc biệt như vậy. 

ASEAN hiện nay đang cần làm mới mình trên cơ sở những thành tựu 50 năm qua để có những bước đột phá hơn nữa. Hiến chương ASEAN (năm 2009) đã đặt mục tiêu hướng tới là Một tầm nhìn, một bản sắc, một Cộng đồng, chúng ta đã thành lập Cộng đồng ASEAN và đang trong giai đoạn đầu của tiến trình xây dựng cộng đồng ấy, chúng ta đã xác định tầm nhìn chung và bây giờ điều quan trọng là cần làm rõ nét thêm bản sắc, tạo nên cái riêng từ những cái chung, để trở thành tinh hoa chắt lọc của tinh thần cộng đồng chung ASEAN. 

Năm 2017 đã khép lại với thành công của Chủ tịch Philippines, tuy nhiên vẫn còn nhiều vấn đề cần tiếp tục được giải quyết. Năm 2018, nhiều kỳ vọng dành cho ASEAN khi vai trò Chủ tịch được chuyển giao cho Singapore, một trong những nước phát triển hàng đầu ở khu vực. 

Với nhiều thế mạnh trong các lĩnh vực dịch vụ tiên tiến của thế kỷ 21 và kinh nghiệm của một thành viên sáng lập ASEAN, Singapore được tin tưởng sẽ đủ khả năng dẫn dắt ASEAN đi đúng hướng và có thể tạo nên những đột phá. 

Thực tế đã cho thấy, ở cương vị này những nhiệm kỳ trước, Singapore có cách thức tổ chức gọn gàng, hiệu quả, khéo léo xử lý các vấn đề một cách hài hòa, đạt được đồng thuận cao. Chủ đề của Singapore năm 2018 là Tự cường (Resilient) và Sáng tạo (Innovative). 

Với Chủ đề này, Singapore hướng đến mục tiêu thúc đẩy và duy trì một trật tự khu vực dựa trên luật lệ để ứng phó tốt hơn với các thách thức an ninh đang nổi lên, thúc đẩy hội nhập kinh tế và tăng cường kết nối khu vực, làm cho ASEAN trở thành một nơi năng động và sôi động cho người dân sinh sống, làm việc, vui chơi. Những ưu tiên này được các nước ASEAN ủng hộ, vì cũng chính là nguyện vọng phù hợp với trình độ cũng như yêu cầu phát triển của ASEAN. 

Việt Nam hoàn toàn ủng hộ và sẽ tích cực phối hợp với Singapore cùng các nước ASEAN khác thúc đẩy các ưu tiên, sáng kiến của ASEAN 2018, để đạt được những kết quả tốt hơn, những bước tiến xa hơn trong tiến trình xây dựng cộng đồng chung. Việt Nam sẽ tích cực học hỏi kinh nghiệm của Singapore để chuẩn bị cho việc đảm nhận tốt vai trò Chủ tịch ASEAN vào năm 2020. 

- Thứ trưởng vừa nhắc đến vai trò Chủ tịch ASEAN của Việt Nam vào năm 2020. Vậy ông đánh giá thế nào về năm Chủ tịch này và Việt Nam sẽ làm gì để chuẩn bị đảm nhận trọng trách này?

Mỗi nước thành viên khi đảm nhận trọng trách Chủ tịch ASEAN đều có những nỗ lực rất lớn và có đóng góp quan trọng đối với hợp tác ASEAN. Việt Nam đảm nhận vai trò này sau Singapore 2018 và Thái Lan 2019, là những nước rất có kinh nghiệm làm Chủ tịch ASEAN.

Đây là một thuận lợi cho chúng ta vì có thể tận dụng tốt được đà phát triển của hai nhiệm kỳ này tạo nên. Nhưng đồng thời chúng ta cũng sẽ có sức ép nhất định từ sự kỳ vọng, trông đợi nhiều hơn, vì năm 2020 là năm giữa kỳ ASEAN thực hiện các Kế hoạch tổng thể triển khai Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2015-2025.

Bên cạnh đó, năm 2020 cũng là năm Việt Nam có nhiều sự kiện trọng đại, như kỷ niệm 90 năm thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, 75 năm Quốc khánh 2/9, 55 năm Giải phóng miền Nam thống nhất đất nước và là năm cuối chuẩn bị cho Đại hội Đảng lần thứ XIII (năm 2011). Đây sẽ là một năm vô cùng bận rộn với những nhiệm vụ  lớn. Nhưng cũng sẽ là cơ hội lớn để chúng ta phát huy vai trò, kết hợp đối nội và đối ngoại, tạo nên sức mạnh cộng hưởng nâng cao thế và lực của Việt Nam. Để làm được điều đó, không chỉ nỗ lực ở mức độ cao nhất mà cần phải có sự chuẩn bị chu đáo, bài bản ngay từ bây giờ. 

Trên tinh thần đó, vừa qua, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã chủ trì, với sự tham gia của Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung, Hội nghị các Trụ cột Cộng đồng ASEAN nhằm xác định các vấn đề còn tồn tại và phương hướng cụ thể để nâng cao hiệu quả tham gia hợp tác ASEAN của Việt Nam. 

Theo đó, nhiệm vụ tiên quyết là cần thay đổi nhận thức về tham gia hợp tác ASEAN, các bộ, ngành phải coi đây là nhiệm vụ của mình, phát huy tính chủ động, tích cực hơn. Đồng thời, chúng ta cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, kiện toàn bộ máy làm công tác ASEAN từ trung ương đến địa phương, tăng cường chất lượng điều phối, phối hợp giữa bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp, tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền cho nhân dân.

Đặc biệt là chú trọng nâng cao nguồn lực, cả nhân lực và vật lực, xác định trọng tâm trọng điểm để tham gia một cách chủ động, tích cực, hiệu quả, vừa bảo vệ lợi ích, ưu tiên của ta, vừa đóng góp được vào công việc chung của Cộng đồng. Chúng ta đã có nền tảng vững chắc trong ASEAN và sẽ phấn đấu ở mức độ cao nhất để thành công ở nhiệm kỳ Chủ tịch 2020, góp phần đưa ASEAN có những bước tiến xa hơn nữa và nâng cao hơn nữa vị thế Việt Nam.

- Nhân dịp những ngày đầu Xuân mới, Thứ trưởng có thể chia sẻ với độc giả về một số ấn tượng hay cảm nghĩ của mình khi tham gia ASEAN và mơ ước về ASEAN trong thời gian tới? 

ASEAN đã mang lại cho tôi rất nhiều kỷ niệm thú vị, đọng lại rõ nét nhất là một tình cảm hữu nghị hết sức đặc biệt, hay nói rộng hơn đó chính là tinh thần cộng đồng như đã nói ban đầu.

ASEAN với 10 nước thành viên, có lợi ích khác nhau, quan điểm khác nhau về nhiều vấn đề. Khi ngồi trên bàn đàm phán, đại diện cho lợi ích quốc gia, tôi và những đồng nghiệp của mình ở các nước ASEAN có thể có những tranh luận gay gắt, thậm chí nảy lửa, nhưng rời phòng họp, chúng tôi lại tiếp tục cười đùa vui vẻ, tình cảm như những người anh em thân thiết.

Đó là một cảm xúc hết sức đặc biệt có thể cảm nhận được bằng con tim khi chúng ta thực sự tin cậy, chia sẻ và biết rằng tất cả đang cùng nỗ lực phấn đấu vì một mục đích chung là hòa bình, ổn định, phát triển, thịnh vượng cho toàn bộ khu vực và người dân ASEAN. 

Hay khi tham gia các diễn đàn đa phương khác, anh em cán bộ ngoại giao các nước ASEAN gặp nhau đều cảm thấy gần gũi, thân thiết, tin tưởng như gặp lại anh em một nhà. Những điều này có được là do quá trình hợp tác lâu dài thân thiện và hữu nghị trong ASEAN, với phương cách ASEAN là tham vấn và đồng thuận, tạo nên sự gắn kết, hữu nghị, thân thiện giữa các anh em cán bộ ngoại giao các nước ASEAN. 

Là những người trực tiếp làm công tác đối ngoại liên quan đến ASEAN, chúng tôi cảm nhận rất rõ điều này, cảm nhận rõ “tinh thần” và “tình thân” ASEAN. 

Tuy nhiên, phải thừa nhận là tinh thần cộng đồng này chưa thực sự được lan tỏa tới người dân. Đó cũng chính là điều mà ASEAN đang tích cực thúc đẩy và những người trực tiếp làm ASEAN như chúng tôi thường xuyên trăn trở.

Với mục tiêu xây dựng một cộng đồng ASEAN hướng tới người dân và lấy người dân làm trung tâm, ASEAN coi lợi ích của nhân dân là tối cao, là đích đến cuối cùng cho tất cả những nỗ lực. Và vì thế, cảm nhận của người dân về những lợi ích mà ASEAN mang lại là vô cùng quan trọng, từ đó mới khuyến khích người dân tham gia tích cực vào tiến trình xây dựng Cộng đồng. Chỉ khi thực sự coi đây là ngôi nhà chung, người dân mới có thể thực tâm vun đắp, xây dựng. 

Đó cũng chính là mơ ước của tôi về ngôi nhà chung ASEAN khi trong tương lai, mọi người dân ASEAN đều có quyền tự do đi lại, học hành, làm ăn, sinh sống... tại bất cứ nơi nào trong ASEAN trong một môi trường hòa bình, ổn định, an ninh; các nhu cầu vật chất được đáp ứng trong một nền kinh tế ASEAN phát triển thịnh vượng và người dân hưởng thụ ở mức độ cao các giá trị văn hóa, cộng đồng đặc sắc ASEAN. 

Nhân dịp đầu năm mới, tôi xin kính chúc các độc giả, các công dân của Cộng đồng ASEAN, một Năm mới an khang, thịnh vượng. 

- Trân trọng cảm ơn Thứ trưởng!