Viện trưởng Lê Minh Trí: Xử lý nghiêm người chủ mưu nhưng cần nhân văn với người chịu rủi ro

>>Chánh án Nguyễn Hòa Bình: Họp ba ngành "không phải để bàn tội danh, mức án"

Viện trưởng Viện KSND tối cao Lê Minh Trí trả lời chất vấn của đại biểu Quốc hội Mai Thị Phương Hoa (Nam Định), về việc thời gian qua có một số cán bộ trong quá trình thực thi nhiệm vụ bên cạnh việc làm được, đột phá, không có yếu tố vụ lợi thì có những việc làm còn sai sót, thậm chí vi phạm pháp luật, chiều 20/3.

"Đề nghị viện trưởng cho biết quan điểm, các giải pháp để vừa không bỏ lọt tội phạm, xử lý nghiêm tham nhũng, đồng thời thực hiện đúng chủ trương của Đảng về bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, vì lợi ích chung?", đại biểu Mai Thị Phương Hoa đặt câu hỏi.

Xử lý nghiêm các đối tượng cầm đầu, chủ mưu

Viện trưởng Viện KSND Tối cao Lê Minh Trí cho biết, ông rất suy nghĩ, trăn trở về việc bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung; từng phát biểu vấn đề này tại một số hội nghị khác nhau.

Bản thân ông và ngành kiểm sát luôn xác định quyết tâm cao trong việc thực hiện chủ trương của Đảng về đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; xử lý nghiêm các đối tượng cầm đầu, chủ mưu, vụ lợi, chiếm đoạt, gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng là yêu cầu bắt buộc; càng nghiêm khắc thì hiệu quả răn đe, giáo dục càng tốt.

Bên cạnh đó, có những trường hợp thực hiện theo mệnh lệnh của cấp trên hoặc cấp trên gợi ý phải chấp hành; hoặc cấp dưới tham mưu không đúng, không đầy đủ nhưng kiểm soát không được, dẫn tới quyết định sai; hoặc có yếu tố rủi ro, bất cập, ngoài dự kiến, bất khả kháng.

Với các trường hợp này, khi người vi phạm đã chủ động khắc phục hoàn toàn hậu quả, thấy sai đã sửa, hợp tác giúp các cơ quan chức năng điều tra làm rõ… thì cần được xem xét áp dụng miễn, giảm, tha.

Tuy nhiên, pháp luật hiện hành còn vướng về nội dung trên. Viện trưởng dẫn Điều 8 Bộ luật Hình sự năm 2015, quy định "những hành vi tuy có dấu hiệu của tội phạm nhưng tính chất nguy hiểm cho xã hội không đáng kể thì không phải là tội phạm và được xử lý bằng các biện pháp khác". Theo ông Trí, "không đáng kể thì không có định lượng", nên rất khó.

Viện trưởng Viện KSND Tối cao cũng cho rằng, với giai đoạn phát triển hiện nay, những lỗi mang tính vô ý, do khối lượng công việc lớn kiểm soát không được, không có chủ đích chiếm đoạt vụ lợi thì cần rà soát, sửa luật theo hướng cụ thể hơn.

>>Ủy ban Thường vụ Quốc hội chất vấn lĩnh vực tòa án và kiểm sát

>>Lan tỏa đổi mới từ Quốc hội đến các hoạt động của HĐND

Ông Trí dẫn chứng vụ kit test Việt Á, cơ quan điều tra, viện kiểm sát, tòa án đã ngồi lại với nhau để nghiên cứu, đề xuất cấp thẩm quyền có chủ trương về chính sách hình sự, phân hóa thành 3 loại. Một loại xử lý nghiêm, một loại giảm và một loại không xử lý hình sự, chỉ xử lý về mặt Đảng, hành chính. Nhưng đó là trong từng vụ án cụ thể, với tính chất đặc biệt nghiêm trọng, nhiều đối tượng, các cơ quan chức năng mới tham mưu, đề xuất; còn tổng thể áp dụng cho các vụ án trên toàn quốc thì chưa có.

Viện trưởng Viện KSND Tối cao Lê Minh Trí nói thêm, trong vụ Việt Á, nếu áp dụng theo đúng Điều 29 Bộ luật Hình sự (về miễn trách nhiệm hình sự), đối chiếu với luật thì thấy sai; phải vận dụng, xin chủ trương thì mới làm được. Nhưng vận dụng thì nhiệm kỳ này thấy được, nhiệm kỳ sau không biết là có được hay không.

Viện trưởng Viện KSND Tối cao Lê Minh Trí cho biết, vừa qua có kiến nghị với Thường trực Ban Bí thư, nay là Chủ tịch nước, liên quan đến Kết luận số 14/2021 về chủ trương khuyến khích và bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo vì lợi ích chung và Quy định 69/2022 về xử lý kỷ luật đảng viên vi phạm.

Gây thiệt hại 100 triệu khởi tố hình sự là chưa phù hợp

Trong đó đề cập tới vấn đề khi chấp hành mệnh lệnh cấp trên mà làm sai thì không kỷ luật, nhưng cái này phải cụ thể hóa bằng luật pháp. Bởi lẽ, Đảng không kỷ luật nhưng hành vi cụ thể là vi phạm pháp luật cộng với gây ra hậu quả thì sẽ vướng.

"Tinh thần việc này là việc lớn, phải có sự đồng bộ, từ chủ trương, chỉ đạo đến phân công các cơ quan, ban ngành, phải ngồi lại để rà soát chủ trương, chính sách pháp luật, từ đó có sự điều chỉnh", ông Trí nói.

Ví dụ, Đều 219 Bộ luật Hình sự năm 2015 (tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí) hoặc điều 360 (tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng), chỉ gây thiệt hại 100 triệu đồng thôi đã khởi tố hình sự.

"Tôi đề nghị chúng ta phải xem xét lại, mức đó đã áp dụng từ năm 1999, Bộ luật Hình sự khi ấy đã quy định trong điều 165 (tội cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng). Bây giờ, chúng ta đã sửa luật rồi nhưng mức xác định vẫn là 100 triệu đồng. Trong tình hình này, chúng tôi thấy nó không phù hợp", ông Trí bày tỏ.

Từ đó, ông Trí kiến nghị cần nghiên cứu tăng chế tài phạt tiền, giảm chế tài phạt tù, đảm bảo xử lý nghiêm người chủ mưu, cầm đầu, chiếm đoạt, vụ lợi; nhưng vẫn đảm bảo tính nhân văn với những người đối mặt với rủi ro.

Ví dụ, như Luật Đất đai có nhiều bất cập, đang được nghiên cứu sửa đổi, ai làm trong lĩnh vực xử lý liên quan đất đai cũng đối mặt với rủi ro rất lớn. Chúng ta phải đồng bộ giải quyết, tôi cho rằng cần có một chuyên đề có chủ trương bởi cấp có thẩm quyền để tháo gỡ.

“Tôi muốn cái nào nghiêm thì phải xử lý nghiêm để răn đe, giáo dục. Nhưng cái nào nhân văn thì cần cân nhắc để hướng tới ổn định, phát triển, phát huy được sự năng động, sáng tạo của cán bộ trong giai đoạn hiện nay", Viện trưởng Viện KSND Tối cao Lê Minh Trí nói.