Wagner hiện diện ở châu Phi, Mỹ lo "đối phó" với Nga?

TRƯỜNG ĐẶNG• 16/05/2023 04:00

Sự hiện diện của tập đoàn lính đánh thuê Wagner được phát hiện gần đây trong các xung đột quân sự tại châu Phi, khiến Mỹ càng thêm lo ngại về ảnh hưởng của Moscow tại "lục địa đen".

Tập đoàn quân sự Wagner đã xây dựng sự hiện diện rộng lớn tại châu Phi

Theo các nhà phân tích, không chỉ trong chiến sự Nga - Ukraine, tập đoàn lính đánh thuê Wagner được cho là có dính líu đến cuộc khủng hoảng ở Sudan, từ đó dấy lên các lo ngại của Mỹ về ảnh hưởng của Nga tại khu vực châu Phi.

Hoạt động gia tăng ở Châu Phi

Tại Sudan, Wagner được cho là đang hỗ trợ chính phủ Sudan trong việc chống lại các nhóm phiến quân. Theo các tin tình báo Mỹ, nhóm đánh thuê khét tiếng có mối liên hệ chặt chẽ với thủ lĩnh Mohamed Hamdan Dagalo (Hemedti) của Lực lượng Phản ứng Nhanh - một trong hai phe xung đột chính trong cuộc nội chiến gây chú ý gần đây.

>>"Phao cứu sinh" nào cho Mỹ lấy lại vị thế tại châu Á - Thái Bình Dương?

Theo Foreign Affairs, Wagner đã đặt những dấu ấn đáng kể ở châu Phi kể từ năm 2015 khi triển khai các hoạt động an ninh tại Lybia và Sudan. Các chuyên gia cho rằng cho tới nay, tập đoàn này đã thiết lập được các cơ sở tại hơn một chục quốc gia châu Phi.

Theo Viện Rosa-Luxemburg-Stiftung (RLS), tập đoàn Wagner đã hoạt động tại Lybia từ năm 2018 khi tham gia hỗ trợ Quân đội Quốc gia Libya (LNA), do Khalifa Haftar lãnh đạo, trong cuộc chiến chống lại Chính phủ Hiệp định Quốc gia (GNA).

Cùng thời điểm đó, Cộng hòa Trung Phi cũng có sự hiện diện của Wagner. Nhóm này đã hỗ trợ chính phủ của Tổng thống Faustin Archange Touadéra trong cuộc chiến chống lại các nhóm phiến quân thông qua các hoạt động đào tạo, cung cấp trang thiết bị và cả binh lính. Hay chính phủ Mali và Mozambique vài năm trở lại đây cũng đã phải nhờ cậy nhóm này trong cuộc chiến chống lại Nhà nước Hồi giáo (ISIS).

Hiện diện của Wagner tại một số quốc gia châu Phi đang bất ổn (Ảnh: GIS)

Lục địa đen nhiều năm qua đã phải đối mặt với làn sóng mới các hoạt động khủng bố thánh chiến Hồi giáo và nổi dậy. Nguy hiểm nhất là các chi nhánh của al Qaeda và ISIS, cũng như các nhóm phiến quân người Tuareg đang tìm kiếm quyền tự trị hoặc lật đổ ở khu vực biên giới ba nước Burkina Faso, Mali và Niger.

Trong hoàn cảnh đó, “dịch vụ” mà Wagner cung cấp – bảo trợ an ninh – là không dễ chối từ, dù cái giá phải trả là rất đắt đỏ. Các loại nhiệm vụ mà Wagner có lợi thế là tiến hành các hoạt động viễn chinh và cung cấp sức mạnh quân sự cho các chính quyền để đổi lấy quyền tiếp cận các nguồn tài nguyên quý giá.

Vấn đề mà phương Tây lo ngại nhất là nguy cơ Wagner không theo một phe phái cố định. Lợi ích của nhóm này là tiền bạc và quyền kiểm soát, khai thác các tài nguyên, dẫn tới nguy cơ thao túng các cuộc chiến để phục vụ lợi ích của riêng mình.

Theo tờ Washington Post, kể từ khi Pháp rút bớt một số hoạt động quân sự tại các nước châu Phi nói tiếng Pháp, như CH Trung Phi hay Mali,... Wagner đã khai thác khoảng trống an ninh này một cách tinh vi. Công ty này đã xây dựng mối quan hệ chặt chẽ với các chính phủ và phe phái ở Burkina Faso, Libya và Sudan; đồng thời bảo vệ các thủ lĩnh đảo chính cũng như chiến đấu với quân nổi dậy.

Mỹ lo ngại ảnh hưởng của Nga

Mặc dù không có bằng chứng cho thấy chính phủ Nga đứng đằng sau Wagner, nhưng mối liên hệ giữa hai bên đã được nhận thấy trong chiến sự Nga – Ukraine. Điều này khiến Washington lo ngại rằng Nga có thể tận dụng Wagner để mở rộng ảnh hưởng của mình tại lục địa đen.

Mỹ tiếp tục phải lo lắng trước hiện diện của người Nga ở châu Phi?

Trong hoàn cảnh hiện nay, Mỹ còn rất ít lựa chọn để chống lại ảnh hưởng của Moscow tại châu Phi trong vấn đề an ninh. Trước hết, Hoa Kỳ đang cạn kiệt các nguồn lực để có thể can dự vào khu vực này, sau khi đã dồn nhiều tiền của cho chiến trường Ukraine. Ngoài ra, Mỹ còn đang đẩy mạnh hiện diện ở khu vực Châu Á- Thái Bình Dương. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng, dù có nhiều đồng minh, nhưng Mỹ đang thiếu những lực lượng ủy nhiệm hiệu quả như Wagner.

Tờ Foreign Affairs nhận định, các nỗ lực củng cố hiện diện của Nhà Trắng tại châu Phi gần đây “là quá ít và quá muộn”. Tuy nhiên, vẫn còn một số ít lựa chọn mà Hoa Kỳ có thể theo đuổi.

>>Vì sao ông Trump sẽ ngăn Mỹ viện trợ cho Ukraine nếu tái đắc cử?

Một trong những giải pháp khả dĩ nhất là cung cấp viện trợ an ninh cho các chính phủ Châu Phi một cách bền vững, lâu dài và ít ràng buộc. Đây là điểm mà Wagner đã khai thác rất tốt để xây dựng ảnh hưởng tại châu Phi.

Học giả Joseph Sany của Viện Hòa bình Hoa Kỳ nhận định: “Đối với nhiều người châu Phi, Wagner không phải là lựa chọn ưu tiên mà là lựa chọn tuyệt vọng sau nhiều năm nỗ lực quốc tế thất bại nhằm giúp chấm dứt các cuộc khủng hoảng bạo lực.”