Xoá bỏ hạn mức tín dụng: Kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam

Kinh nghiệm quốc tế

Theo Phó Thống đốc Thường trực Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Đào Minh Tú, một trong những trọng tâm điều hành chính sách tiền tệ trong năm 2025 là đổi mới phương thức quản lý tăng trưởng tín dụng. Theo đó, NHNN đang hướng tới việc giảm dần và tiến tới xóa bỏ hoàn toàn cơ chế cấp hạn mức tín dụng cho từng tổ chức tín dụng (TCTD). Thay vì yêu cầu các ngân hàng thương mại (NHTM) gửi văn bản đề xuất điều chỉnh hạn mức như trước đây, NHNN sẽ chủ động xem xét và quyết định nới chỉ tiêu tín dụng dựa trên diễn biến kinh tế vĩ mô và tình hình thực tế.

Đây là một bước chuyển quan trọng trong chính sách tiền tệ, mở ra nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra không ít thách thức. Theo giới chuyên gia nhìn nhận, việc xóa bỏ hoàn toàn hạn mức tín dụng có thể mang lại những tác động tích cực đối với hệ thống ngân hàng và nền kinh tế Việt Nam. Trước hết, điều này giúp thị trường vận hành theo cơ chế thị trường một cách minh bạch và linh hoạt hơn. Thay vì bị giới hạn bởi những con số cứng nhắc, các ngân hàng có thể tự quyết định mức tăng trưởng tín dụng dựa trên năng lực tài chính và khả năng quản trị rủi ro của mình.

Một ví dụ điển hình là tại các quốc gia như Hàn Quốc và Singapore, chính sách quản lý tín dụng linh hoạt đã giúp hệ thống tài chính phát triển mạnh mẽ, tạo điều kiện để các ngân hàng đóng vai trò chủ động hơn trong việc hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Ở Hàn Quốc, tăng trưởng tín dụng bình quân đạt trên 12%/năm trong giai đoạn 2018–2022 mà không cần đến hạn mức tín dụng từ ngân hàng trung ương. Điều này cũng giúp các ngân hàng tự chịu trách nhiệm cao hơn trong hoạt động kinh doanh của mình, đồng thời khuyến khích sự cạnh tranh lành mạnh trong hệ thống.

Một điểm sáng khác là việc xóa bỏ hạn mức tín dụng sẽ giúp doanh nghiệp tiếp cận vốn dễ dàng hơn, nhất là trong những thời điểm nhu cầu tín dụng tăng cao, từ đó thúc đẩy sản xuất kinh doanh và tạo thêm động lực cho tăng trưởng kinh tế.

Song, việc xóa bỏ hạn mức tín dụng cũng tiềm ẩn rủi ro, trong đó lo ngại lớn nhất là nguy cơ gia tăng nợ xấu nếu các ngân hàng không kiểm soát tốt chất lượng tín dụng. Khi không còn hạn mức từ NHNN, các ngân hàng có thể bị cuốn vào cuộc đua tăng trưởng tín dụng để tối đa hóa lợi nhuận, dẫn đến hạ thấp tiêu chuẩn tín dụng hoặc mở rộng cho vay vào các lĩnh vực rủi ro cao.

Theo thống kê của NHNN, tỷ lệ nợ xấu nội bảng đến cuối tháng 9/2024 ở mức 4,55%, gần bằng mức cuối năm 2023 nhưng tăng so với mức 2% của năm 2022. Nếu không có các biện pháp giám sát chặt chẽ, nguy cơ nợ xấu tăng mạnh trong thời gian tới là điều khó tránh khỏi. Đây là bài học đã từng xảy ra tại một số quốc gia như Indonesia trong giai đoạn 1997–1998, khi việc nới lỏng kiểm soát tín dụng khiến hệ thống ngân hàng rơi vào khủng hoảng nợ xấu trầm trọng.

Ngoài ra, việc xóa bỏ hạn mức tín dụng còn đặt ra thách thức lớn trong việc kiểm soát lạm phát. Theo mục tiêu đề ra, tăng trưởng tín dụng toàn hệ thống trong năm 2025 sẽ ở mức 16%, với kỳ vọng tạo sự cân bằng giữa việc thúc đẩy tăng trưởng và kiểm soát lạm phát. Trong bối cảnh lạm phát toàn cầu đang có dấu hiệu quay trở lại, việc mở rộng tín dụng nếu không kiểm soát có thể làm gia tăng áp lực lạm phát nội địa.

Trên thế giới, nhiều quốc gia đã thành công trong việc áp dụng chính sách quản lý tín dụng linh hoạt mà không cần hạn mức cố định. Tại Singapore, Chính phủ đã xây dựng hệ thống giám sát ngân hàng chặt chẽ, kết hợp giữa quy định về vốn tối thiểu và kiểm soát rủi ro tài sản. Điều này giúp các ngân hàng có đủ không gian để phát triển tín dụng nhưng vẫn đảm bảo an toàn hệ thống.

Trong khi đó, Trung Quốc lại sử dụng phương pháp kết hợp giữa kiểm soát hành chính và điều chỉnh thông qua lãi suất, giúp hạn chế rủi ro bong bóng tín dụng trong các lĩnh vực nhạy cảm như bất động sản và tài chính tiêu dùng.

Cần lộ trình cụ thể và giám sát chặt chẽ

Việc tiến tới xóa bỏ hoàn toàn hạn mức tín dụng là một bước tiến phù hợp với xu thế hội nhập quốc tế và phát triển thị trường tài chính.

Để thực hiện thành công, chúng ta cần một lộ trình rõ ràng, kết hợp với các biện pháp giám sát và kiểm soát rủi ro chặt chẽ. Điều này không chỉ giúp hệ thống ngân hàng phát triển bền vững mà còn góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, tạo nền tảng vững chắc cho sự tăng trưởng trong dài hạn.

PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh, Chuyên gia tài chính cho rằng Việt Nam cần thực hiện một loạt cải cách căn bản trong cơ chế vận hành của hệ thống ngân hàng và khuôn khổ pháp lý.

Vị chuyên gia nhấn mạnh đến việc trao quyền tự chủ tối đa cho các ngân hàng. Khi không còn hạn mức tín dụng, ngân hàng sẽ trở thành đơn vị tự huy động vốn và tự chịu trách nhiệm với việc sử dụng nguồn vốn đó. Khi các ngân hàng được tự do cạnh tranh và tự chịu trách nhiệm với hoạt động của mình, NHNN sẽ chỉ cần quản lý các vấn đề cốt lõi trong khuôn khổ pháp luật, không cần can thiệp quá sâu vào hoạt động cấp tín dụng hay theo dõi mức độ tín nhiệm của từng TCTD.

Dù vậy, chúng ta cũng cần có một lộ trình rõ ràng và bài bản. Thị trường tài chính của Việt Nam chưa phải là một thị trường thực thụ, khi các ngân hàng vẫn phụ thuộc nhiều vào sự quản lý và hỗ trợ từ NHNN. Do đó, nếu bỏ hạn mức tín dụng ngay lập tức mà không có các điều kiện cần thiết, có thể dẫn đến bất ổn hệ thống tài chính hoặc gia tăng các ngân hàng yếu kém không kiểm soát được rủi ro.

Yêu cầu cấp thiết đặt ra là Việt Nam cần xây dựng khuôn khổ pháp lý đầy đủ, đặc biệt là các quy định liên quan đến: Quản lý phá sản ngân hàng; Quy định về bảo vệ nhà đầu tư và khách hàng; Nâng cao năng lực giám sát của NHNN.

Bên cạnh cải cách từ phía cơ quan quản lý, bản thân các ngân hàng thương mại cũng phải nâng cao năng lực quản trị rủi ro và năng lực tài chính. Việc xóa bỏ hạn mức tín dụng sẽ buộc các ngân hàng phải thay đổi tư duy, từ chỗ dựa vào sự điều tiết của NHNN sang chủ động xây dựng chiến lược kinh doanh và quản trị rủi ro dài hạn.