Buông xả phiền não

NGUYỄN HỮU MINH - Trung tâm nghiên cứu Phật học miền Bắc, Viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam• 14/08/2021 05:00

Chỉ khi nào tâm hồn không còn khắc khoải mong cầu hay chống đối, chấp nhận và tùy thuận mọi hoàn cảnh, ta mới nếm được chất liệu bình yên và hạnh phúc chân thật.

Trên con đường nhân sinh, phiền não là điều dĩ nhiên, hãy bình thản đón nhận thì tâm sẽ an yên, biết buông xả thì sẽ được giải thoát. Thay vì mang theo ba ngàn phiền não, chi bằng nhặt lấy cành hoa và nở nụ cười… Bởi Đức Phật từng nói: một nhánh hoa là một thiên đường, một ngọn cỏ là một thế giới; một cành cây một bồ đề, một miếng đất một Như Lai; một phương hướng một Tịnh Độ, một nụ cười một trần duyên. Và phiền não của con người thường xoay quanh 12 chữ: Buông không đành/Nghĩ không thông/Nhìn không thấu/Quên không được.

CUỘC ĐỜI NGẮN LẮM

Đức Phật từng khẳng định: “Nhất thiết duy tâm tạo” - tâm ta như thế nào thì ta sẽ cảm nhận thế giới xung quanh như thế ấy. Đẹp - xấu, cao - thấp, sang - hèn, thuận nghịch… vốn không phải bản chất của thực tại. Tất cả đều do tham - sân - si của con người dệt lên.

Khi đức Phật còn tại thế, Ngài có đặt một câu hỏi cho một vị Sa môn là: "Tuổi thọ của con người thường kéo dài trong bao lâu?". Sau đó, một vị Sa môn đã trả lời là: "Chỉ dài bằng một hơi thở". Đức Phật nói: "Đúng vậy. Ông là người hiểu đạo" (trích trong Kinh Tứ Thập Nhị Chương). Cuộc sống mỗi con người chúng ta chỉ tồn tại trong một hơi thở vậy tại sao chúng ta cứ để tâm mình mãi luẩn quẩn trong "u mê" và "phiền não"?
Cuộc đời này ngắn lắm, chúng ta không thể quyết định được chiều dài của sinh mệnh, nhưng có thể tùy ý sử dụng chiều sâu của sinh mệnh, nhìn thế giới một cách thông suốt, giữ cho tâm không phê phán, hơn thua.

Một điều dễ nhận diện là khi tâm trạng vui vẻ, chúng ta nhìn ai cũng thấy dễ chịu, gặp chuyện gì cũng dễ thứ tha. Chúng ta có thể mỉm cười trước những trò nghịch ngợm của lũ trẻ, đủ khoan thứ để nhẫn nại một lời nói khó nghe, những chuyện tưởng chừng khó chấp nhận, thì chúng ta cũng dễ dàng thỏa hiệp. Những lúc ấy, dường như cả thế giới đều trở nên hòa ái, mọi chuyện trôi qua một cách nhẹ nhàng.

Vậy mà, chỉ cần một chút lo lắng dâng lên trong lòng, những muộn phiền về quá khứ, nỗi sợ hãi về tương lai sẽ lập tức khiến cho cái thế giới vốn đang đẹp đẽ nhường kia liền biến thành một chốn đầy những chuyện xấu xa, phiền phức. Khi ấy những tiếng hò hét cười đùa của lũ trẻ sẽ trở thành những âm thanh khó chịu, một lời nói không vừa ý dễ dàng khiến cho ta sân giận hoặc tổn thương…

Năng lượng bình yên của mỗi người luôn rất cần thiết cho gia đình, xã hội, thế giới và cả vũ trụ.

NHỮNG PHIỀN NÃO TRÊN ĐƯỜNG TU TẬP

Như phương pháp đức Phật đã chỉ dạy trong Tứ Diệu Đế: trước hết, mình nhận diện khổ đau (khổ đế) và nguyên nhân của nó (tập đế), sau đó, mình xem căn bệnh này có trị được hay không (diệt đế) và phương cách nào để trị (đạo đế).

Trong kinh Trung Bộ số 64 - phẩm Đại kinh Man đồng tử, Phật dạy về 5 hạ phần kiết sử (thân kiến, nghi, giới cấm thủ, tham dục, và sân), là 5 sự buộc ràng khiến chúng ta không thể thành tựu được các quả vị từ tu-đà-hoàn đến a-la-hán. Chỉ khi nào chúng ta tự mình cởi trói, triệt tiêu 5 món buộc ràng này, thì mới thực sự được giải thoát.

Rõ ràng, những phiền muộn, ưu phiền, lo âu, sân hận, ganh ghét, đố kỵ, thất tình,... là những tâm hành sinh ra những hạt mầm khiến đau khổ đâm chồi, và cũng chính những hạt mầm này nếu bị hủy thì hạnh phúc, an lạc sẽ nảy sinh.

Khổ đau tức hạnh phúc hay phiền não tức bồ đề. Nghĩa là, muốn thành tựu bồ đề chúng ta phải thấu hiểu phiền não vì phiền não, khổ đau vốn là ‘mặt trái’ của tâm bồ đề. Do vậy, việc đối diện, tiếp cận, hay kinh qua những phiền não là điều không thể tránh được nếu chúng ta muốn giác ngộ, giải thoát.

Trên đường đời, chúng ta gặp những chuyện phiền não, dễ dàng bị cuốn vào những mớ bòng bong rắc rối khó gỡ, tựa như có rất nhiều thứ không thể thông suốt. Nhưng nếu đặt những chuyện rắc rối đó qua một bên, đợi đến khi bản thân đã bình tâm trở lại để phân tích thật kỹ càng, thay đổi cách suy nghĩ, đưa ra kết luận, lúc này chúng ta sẽ thật sự thấu hiểu được cái gì gọi là “bừng tỉnh”.

Thế giới có nhiều chuyện phiền não, đa phần đều là do chúng ta nghĩ không thông. Chỉ cần bản thân nghĩ thông suốt, bạn sẽ phát hiện ra, vốn dĩ thế giới này không có tốt xấu tuyệt đối, chỉ cần tìm đúng vị trí của bản thân, tìm đúng thứ thích hợp với mình là tốt nhất.

NĂNG LƯỢNG BÌNH YÊN TRONG TA

Từ tuệ giác sâu sắc, đức Phật cũng từng nhấn mạnh: “Tâm bình thế giới bình”. Dù thế giới xung quanh ta còn nhiều xáo động, nếu tâm ta bình yên, sẽ không bị nó làm cho xáo động theo. Trái lại, năng lượng bình yên trong ta sẽ lên đường xâu kết với những năng lượng bình yên khác đang bàng bạc khắp nơi trên thế giới. Đến khi hội đủ điều kiện, nó sẽ trở thành hiệu ứng vĩ đại - thế giới bình yên.

Thật ra, vạn vật trên khắp hành tinh vốn rất bình yên, chỉ có con người mới không bình yên và đã làm đảo lộn mọi thứ. Nhưng bản chất con người cũng rất bình yên, chỉ vì họ đã để cho những năng lượng tham cầu và chống đối lấn át đi vẻ tự nhiên hiền hòa mà trời đất đã ban tặng.

Cho nên, không ai có thể làm cho mọi người trên thế giới này bình yên được cả, đó là vấn đề của mỗi người. Tuy nhiên, năng lượng bình yên trong mỗi người có tính tương tác rất lớn. Nó sẽ giúp cho điều kiện đi tới sự bình yên trong mọi người dễ dàng xảy ra.

Vì vậy, năng lượng bình yên của mỗi người luôn rất cần thiết cho gia đình, xã hội, thế giới và cả vũ trụ.