Cân nhắc kỹ lưỡng về thuế thu nhập từ thừa kế, quà tặng

Bộ Tài chính cho biết, tại khoản 9, khoản 10 Điều 3, Điều 18 Luật Thuế thu nhập cá nhân hiện hành mới chỉ quy định thu thuế đối với tài sản thừa kế, quà tặng là chứng khoán, phần vốn trong các tổ chức kinh tế, cơ sở kinh doanh, bất động sản và tài sản khác phải đăng ký sở hữu hoặc đăng ký sử dụng mà không thu thuế thu nhập cá nhân đối với một loại tài sản thừa kế mà nhiều quốc gia trên thế giới đã áp dụng. Chẳng hạn, tại Thái Lan, tài sản chịu thuế thừa kế gồm bất động sản, chứng khoán, tài sản tài chính, tài khoản tiền gửi ngân hàng hoặc các loại tiền khác có tính chất tương tự. Hàn Quốc, Nhật Bản quy định đánh thuế cá nhân với tất cả tài sản được thừa kế.

Do đó, để đảm bảo tính bao quát, công bằng trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế đối với cùng một loại thu nhập, phù hợp với pháp luật dân sự hiện hành về thừa kế và các hình thức thừa kế, Bộ Tài chính đề xuất rà soát, nghiên cứu bổ sung quy định về thu nhập từ thừa kế, quà tặng tại luật Thuế thu nhập cá nhân cho phù hợp với thực tế. Luật Thuế thu nhập cá nhân hiện nay quy định thuế suất từ thừa kế, quà tặng khi nộp thuế thu nhập cá nhân là 10%, riêng thừa kế giữa những người trong gia đình được miễn thuế.

Trước đề xuất trên, PGS, TS Phan Hữu Nghị, Phó Viện trưởng Viện Ngân hàng - Tài chính, Đại học Kinh tế Quốc dân cho biết, theo thông lệ quốc tế, phần lớn các nước đều áp thuế với thừa kế nhằm đảm bảo công bằng và tránh thất thu ngân sách. Xu hướng hiện nay của các nước là tách riêng quản lý thuế đối với giới siêu giàu. Nước ta có chi cục thuế quản lý doanh nghiệp lớn vì vậy với thuế thu nhập cá nhân cũng cần nghiên cứu quản lý tài sản của giới siêu giàu. Nguyên nhân do nhóm này chiếm số ít nhưng lại chiếm phần lớn tài sản trong xã hội và các tài sản có giá trị lớn.

"Để điều chỉnh phù hợp với thông lệ quốc tế, có thể xem xét áp dụng mức thuế suất 15-20% đối với tài sản thừa kế lớn, tương tự như thuế suất áp dụng ở một số quốc gia phát triển", vị này đề xuất.

Theo ông Nghị, cần có ngưỡng giá trị để miễn thuế hoặc áp dụng thuế suất thấp đối với các tài sản có giá trị nhỏ, không lớn để tránh tác động đến những hộ gia đình không thuộc nhóm thu nhập cao nhưng có tài sản thừa kế cho tặng.

“Một số quốc gia áp dụng chính sách ưu đãi thuế đối với người thừa kế đã trực tiếp chăm sóc, nuôi dưỡng cha mẹ hoặc người thân trong nhiều năm. Nếu Việt Nam áp dụng chính sách này, người thừa kế có thể được giảm xuống mức thuế suất còn 5-10%, hoặc miễn thuế hoàn toàn trong một số trường hợp đặc biệt như người già yếu, người khuyết tật… Việc mở rộng cơ sở thuế và đối tượng nộp thuế đối với thu nhập từ thừa kế và quà tặng không chỉ giúp đảm bảo công bằng trong hệ thống thuế, mà còn hạn chế tình trạng lách thuế, tích lũy tài sản bằng mọi cách cho thế hệ sau, đồng thời tăng nguồn thu cho ngân sách và đảm bảo sự minh bạch trong khai báo tài sản”, chuyên gia này nhấn mạnh.

Đồng tình với quan điểm cần thiết đánh thuế thu nhập từ thừa kế, quà tặng, song Luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch Công ty Luật TNHH Trương Anh Tú (TAT Law Firm) cho rằng, vấn đề đặt ra là nếu mở rộng thuế đối với cả thừa kế và quà tặng trong phạm vi gia đình trực tiếp (cha mẹ - con cái, ông bà - cháu), điều này liệu có hợp lý hay không? Đối với nhiều người, tài sản để lại từ cha mẹ không phải là một khoản thu nhập ngẫu nhiên mà là sự tích lũy qua nhiều năm lao động vất vả, với mục đích để con cái có cuộc sống ổn định hơn. Việc đánh thuế lên số tài sản này có thể tạo cảm giác bất công, nhất là khi người dân đã chịu rất nhiều loại thuế khác trong suốt quá trình sở hữu và giao dịch tài sản.

Theo Luật sư Trương Anh Tú, thay vì áp dụng cứng nhắc thuế thừa kế trên diện rộng, có thể xem xét một số giải pháp linh hoạt hơn như miễn thuế đối với thừa kế trong phạm vi gia đình trực tiếp (cha mẹ - con cái, ông bà - cháu). Chỉ áp dụng thuế đối với tài sản có giá trị rất lớn, chẳng hạn trên 10 tỷ đồng. Áp dụng mức thuế suất linh hoạt, tránh đánh đồng mọi loại tài sản. Tăng cường kiểm soát các giao dịch tặng cho có dấu hiệu trốn thuế, thay vì đánh thuế tất cả các khoản thừa kế, quà tặng.

“Một hệ thống thuế hiệu quả không chỉ đơn thuần là công cụ thu ngân sách, mà còn phải đảm bảo sự công bằng, tính khuyến khích phát triển và tạo động lực tích lũy tài sản hợp pháp. Khi hệ thống phúc lợi chưa đủ mạnh và gánh nặng thuế phí vẫn còn lớn, việc áp dụng thuế thừa kế chưa chắc đã là bước đi đúng đắn vào thời điểm này”, luật sư này bày tỏ.