Chiến lược tìm nguồn cung ứng tại Việt Nam

Trong bối cảnh chi phí sản xuất tại Trung Quốc ngày càng tăng và những bất ổn về địa chính trị, Việt Nam đang nổi lên như một trung tâm sản xuất và là nơi tìm nguồn cung ứng hấp dẫn, trở thành một phần quan trọng trong chiến lược đa dạng hóa chuỗi cung ứng hay còn gọi là “Trung Quốc cộng một”.

Việt Nam mang đến những lợi thế đáng kể, nhưng đồng thời cũng đặt ra không ít thách thức mà các nhà đầu tư nước ngoài cần hiểu rõ và chuẩn bị kỹ lưỡng để thành công, ông Guillaume Rondan – nhà sáng lập kiêm giám đốc Move to Asia – nhận xét tại chủ đề hội thảo “Chiến lược tìm nguồn cung ứng tại Việt Nam: Bài học thực tế dự án thành công và thất bại” tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Theo ông Guillaume đánh giá, một trong những lợi thế cạnh tranh rõ rệt nhất của Việt Nam là chi phí lao động thấp hơn đáng kể so với Trung Quốc, ước tính khoảng 20-25%. Sự chênh lệch này còn rõ nét hơn ở miền Trung Việt Nam, ví dụ như khu vực Đà Nẵng, nơi chi phí có thể thấp hơn khoảng 7% so với các tỉnh miền Nam.

Bên cạnh đó, người lao động Việt Nam được đánh giá là rất tận tâm, chăm chỉ và kiên cường. Họ sẵn sàng thử nghiệm những phương thức làm việc mới khi thấy lợi ích chung.

Năng lực sản xuất tại Việt Nam cũng đang dần được cải thiện. Ngày càng có nhiều nhà máy nhận thức được tầm quan trọng của việc đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế và đã trang bị các chứng nhận phù hợp. Đặc biệt, các nhà máy tham gia các sự kiện thương mại (trade show) thường đã có kinh nghiệm làm việc với khách hàng xuất khẩu, có chứng nhận cần thiết và sẵn sàng đầu tư để đáp ứng các yêu cầu cụ thể của khách hàng mới. Sự năng động này cho thấy tiềm năng phát triển và khả năng tiếp thu các yêu cầu khắt khe từ thị trường nước ngoài. Cảnh quan sản xuất Việt Nam đã nâng tầm đáng kể, với nhiều nhà máy có khả năng tư vấn cho khách hàng và làm mẫu nhanh chóng.

Tuy nhiên, bức tranh về sản xuất tại Việt Nam không chỉ toàn màu hồng. Thị trường này được xem là chưa thực sự trưởng thành như Trung Quốc, ông Guillaume đánh giá.

Việc tìm kiếm một nhà cung cấp phù hợp ở Việt Nam vẫn có thể là một quá trình khó khăn. Trong khi Trung Quốc có hàng trăm nhà máy có khả năng đáp ứng các yêu cầu xuất khẩu, thì Việt Nam chỉ có vài chục nhà máy như vậy. Không phải tất cả đều có đủ trang thiết bị hoặc chứng nhận tiêu chuẩn nước ngoài.

Thông tin về nhà máy ở Việt Nam cũng khó tìm kiếm trên mạng. Điều đòi hỏi nhà đầu tư phải thực sự "lăn lộn" tại địa phương để xác định và thẩm định.

Việc kết nối làm quen bằng email đến các nhà máy Việt Nam có đến khoảng 90% khả năng không nhận được phản hồi. Theo ông Guillaume thì không phải vì các nhà máy Việt Nam không muốn hợp tác mà thường là do thiếu quy trình hoặc nhân sự phù hợp để xử lý những việc như vậy.

Một thách thức lớn khác là yêu cầu số lượng đặt hàng tối thiểu (MOQ) thường cao. Các nhà máy thường yêu cầu ít nhất một container cho một mã hàng (SKU) hoặc một container hỗn hợp. Việc bắt đầu với đơn hàng nhỏ để thử nghiệm thị trường thường không được các nhà máy Việt Nam mặn mà đón nhận.

Ông Guillaume lưu ý một sự khác biệt về văn hóa làm việc ở Việt Nam. Công nhân Việt Nam thường có xu hướng trở về nhà với gia đình sau giờ làm, không giống như mô hình ký túc xá gần nhà máy phổ biến ở Trung Quốc. Điều này có thể dẫn đến sự kém ổn định hơn trong sản xuất, đặc biệt vào các dịp lễ tết khi công nhân về quê.

Rào cản ngôn ngữ cũng là một vấn đề nan giải, ngay cả trong bộ phận bán hàng, khiến việc giao tiếp và tìm kiếm thông tin trở nên khó khăn. Chủ nhà máy thường rất bận rộn và có thể không có đủ nguồn lực để liên tục tương tác với người mua.

Việt Nam vẫn phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu nguyên liệu thô, đặc biệt trong ngành dệt may (từ Trung Quốc, Hàn Quốc, Thái Lan). Tuy có nguồn gỗ tự nhiên cho đồ nội thất, phần lớn vẫn cần nhập khẩu. Điều này khiến giá thành sản phẩm phụ thuộc vào biến động giá nguyên liệu toàn cầu.

Việc đàm phán giá tại Việt Nam đòi hỏi một phương pháp tiếp cận khác biệt. Người châu Á không thích bị "mất mặt" khi đàm phán công khai, đặc biệt là trực tiếp. Đàm phán mặt đối mặt thường hiệu quả hơn so với qua email hay tin nhắn. Việc đẩy giá xuống quá thấp ngay từ đầu có thể gây ra bất tiện trong quá trình sản xuất sau này.

Kiểm soát chất lượng và quy trình sản xuất cũng là một vấn đề cần chú trọng. Thị trường Việt Nam mạnh về OEM (sản xuất theo thiết kế gốc), nghĩa là nhà máy sẽ sản xuất chính xác theo thông số kỹ thuật do khách hàng cung cấp. Việc kiểm tra và kiểm toán nhà máy là điều bắt buộc. Giai đoạn tăng cường sản xuất (ramp-up) rất quan trọng và cần được quản lý chặt chẽ để đảm bảo quy trình được áp dụng đúng. Cần có quy trình kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt, bao gồm thử nghiệm đóng gói (drop test), đặc biệt quan trọng với mô hình thương mại điện tử.

Dựa vào kinh nghiệm thực tế, ông Guillaume đưa ra lời khuyên, để thành công trong việc tìm nguồn cung ứng và sản xuất tại Việt Nam, nhà đầu tư cần thực hiện thẩm định và kiểm toán nhà máy một cách kỹ lưỡng, và bắt buộc phải thăm nhà máy trực tiếp để xây dựng mối quan hệ và phá vỡ rào cản ban đầu.

Việc có đội ngũ hoặc đại lý tìm nguồn cung ứng am hiểu địa phương là rất cần thiết để hỗ trợ giao tiếp, đàm phán, tìm nhà máy, kiểm soát chất lượng và quản lý chuỗi cung ứng, đặc biệt trong việc hợp nhất hàng hóa. Cần đa dạng hóa chuỗi cung ứng ngay trong Việt Nam bằng cách làm việc với nhiều nhà cung cấp tiềm năng. Khi đàm phán giá, nên tiếp cận theo giai đoạn, bắt đầu với mức giá nhà máy thoải mái và đàm phán lại khi số lượng tăng trưởng ổn định. Bắt đầu với đơn hàng thử nghiệm nhỏ là hợp lý cho người mới, nhưng cần đảm bảo nhà máy hiểu rõ kế hoạch tăng trưởng dài hạn của bạn. Nếu là một khách hàng nhỏ, cần nhận thức rủi ro đơn hàng bị giảm ưu tiên và cân nhắc tìm nhà máy có quy mô phù hợp.

Việt Nam mang lại cơ hội đáng kể với chi phí cạnh tranh và lực lượng lao động tiềm năng, là một lựa chọn hấp dẫn cho chiến lược đa dạng hóa chuỗi cung ứng. Tuy nhiên, thị trường này vẫn đang phát triển và đi kèm với những thách thức về sự trưởng thành của ngành, khác biệt văn hóa, quy trình và rủi ro địa chính trị.

”Thành công đòi hỏi sự cẩn trọng, đầu tư vào quá trình thẩm định, xây dựng mối quan hệ bền chặt và tận dụng sự hỗ trợ từ đội ngũ tại địa phương để điều hướng thị trường đầy tiềm năng nhưng cũng phức tạp này”, ông Guillaume kết luận.