“Cực chẳng đã”, Dự án cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận buộc phải dừng điểm kỹ thuật?

Những nỗ lực "cuối cùng"

Theo đó, ngày 24/7, các nhà đầu tư, nhà thầu và cả đại diện UBND tỉnh Tiền Giang phối hợp nghiên cứu phương án để dừng các điểm kỹ thuật  do không còn vốn để thực hiện dự án. Điều này dẫn đến phản ứng của nhà thầu phụ, gói thầu XL13, là Công ty TNHH Thành Nơi, khi đã đột ngột cho dừng thi công, giăng băng rôn đòi nợ chủ thầu vào sáng 23/7.

Trao đổi tại buổi giao ban, đại diện Công ty Thành Nơi, bức xúc: “Hơn ba tháng qua, chúng tôi đã cùng nhà thầu và các nhà đầu tư nỗ lực không ngừng, dù khó khăn nhưng tất cả các gói thầu đều rầm rộ thi công. Chúng tôi huy động vốn của từ gia đình, bạn bè, họ hàng... để làm và với mong muốn hoàn thành phần nhiệm vụ của mình. Nhưng nay chúng tôi đã kiệt sức, nợ nần chồng chất và đang lâm vào cảnh tiến thoái lưỡng nan, chết dở sống dở, vỡ nợ tới nơi. Việc giăng băng rôn đòi nợ và dừng mọi công việc thi công trên công trường là việc bất đắc dĩ ” - Đại diện Công ty Thành Nơi nói.

Tương tự, đại diện Nhà đầu tư Tuấn Lộc, bức xúc nói: “Chúng tôi đã đầu tư vào dự án này hơn 500 tỉ đồng. Từ 3 tháng qua, chúng tôi đã rất tin tưởng, cùng các doanh nghiệp triển khai dự án, các nhà thầu nỗ lực thi công không ngừng nghỉ, công trường luôn sôi động, anh em công nhân cũng có niềm tin mà làm việc. Nhưng giờ đây, sau bao nhiêu nỗ lực, mỗi ngày chi cả tỉ đồng nhưng nguồn vốn Nhà nước cấp cho dự án, nguồn vốn tín dụng ngân hàng hứa cho vay cũng chưa thấy".

"Chúng tôi đã kiệt sức, kiệt tiền, đời sống cán bộ - nhân viên đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Chúng tôi luôn biết Dự án đường cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận đã rất khó khăn nên tin tưởng cùng doanh nghiệp dự án và Chính phủ chung vai gánh vác. Thế nhưng, chúng tôi chuyển động mà không thấy Nhà nước chuyển động nên thật sự chúng tôi vô cùng tuyệt vọng…”.

Ông Ngô Bá Hùng, đại diện Nhà đầu tư và Nhà thầu B.M.T. (doanh nghiệp góp 10% trong dự án), cho biết: “Việc các nhà đầu tư, nhà thầu bỏ tiền vào đây và "sa lầy" là điều không ai mong muốn. Sau tái cấu trúc, chúng tôi đã lao vào công việc bằng niềm tin và sự hăng say. Nhưng bây giờ thực tế không hoàn toàn như vậy".

"Không chỉ ngày hôm qua một nhà thầu phụ đình công, giăng băng rôn đòi nợ mà nếu ngày mai, ngày kia các nhà thầu khác cũng đồng loạt làm như vậy thì chúng tôi cũng thật sự không biết phải làm sao, điều này thật sự ngoài khả năng của chúng tôi…” - ông Hùng nói.

Cùng chung nỗi niềm, các nhà đầu tư và nhà thầu khác cũng đồng kêu khổ và bày tỏ sự thất vọng khi họ đã chi tiền ứng trước,  nỗ lực huy động vốn thực hiện dự án nhưng vẫn chìm trong mòn mỏi. Họ cho rằng, nếu không được rót vốn, sau khi làm hết phần vốn tự có, không chỉ các nhà đầu tư, nhà thầu lâm cảnh nợ nần khi bắt buộc dự án phải xác định điểm dừng kỹ thuật.

Ông Lưu Xuân Thuỷ - Phó Chủ tịch HĐQT BOT Trung Lương - Mỹ Thuận, bày tỏ: “Chúng tôi không muốn điều này xảy ra, vì đó sẽ ảnh hưởng rất lớn đến tiến độ. Tuy nhiên, với tinh thần trách nhiệm với dự án, với nhà thầu, các nhà đầu tư, đặc biệt với người dân, trong tình thế “cực chẳng đã” buộc xác định thời điểm để dừng kỹ thuật, tránh rơi vào tình huống lỗi hẹn”.

Dừng kỹ thuật... “lỗi do ai”?

Tại hội nghị giao ban, ông Mai Mạnh Hồng - Tổng Giám đốc BOT Trung Lương - Mỹ Thuận, phân tích: Dự án đã được liên danh các ngân hàng (đứng đầu là Vietinbank) thoả thuận cho vay tín dụng từ tháng 6/2018. Tuy nhiên đến nay, với những điều kiện giải ngân khắc nghiệt và vô lý đã khiến không có đồng vốn nào được giải ngân dù các nhà đầu tư đã tự ứng ra gần 2.500 tỉ đồng và nhà thầu khoảng 500 tỉ đồng để thi công.

Chưa hết, do xử lý những hậu quả của các nhà đầu tư cũ để lại, sau khi vào tiếp quản dự án, doanh nghiệp thầu dự án đã trình hồ sơ điều chỉnh tổng thể, nên có những hạng mục thay đổi, như: phương án xử lý, gia cố nền đất yếu thay đổi, tăng tốc thời gian thi công theo yêu cầu của Thường trực Chính phủ làm thay đổi tổng mức đầu tư…

Hồ sơ điều chỉnh dự án đã được Hội đồng Nghiệm thu nhà nước, Viện Kinh tế - Bộ Xây dựng và cả Bộ Giao thông vận tải thẩm định và thông qua nhưng Cơ quan nhà nước có thẩm quyền là UBND tỉnh Tiền Giang hiện chưa phê duyệt điều chỉnh dự án, chưa ký phụ lục hợp đồng điều chỉnh dự án. Do đó, nếu phần vốn NSNN hỗ trợ hoàn thành thì tiếp đến nguồn vốn tín dụng cũng sẽ  bị tắc bởi các việc cung cấp hồ sơ điều chỉnh dự án để Ngân hàng thẩm định cũng chưa được đáp ứng.

"Cùng với đó, ngặt nghèo hơn nữa là nguồn vốn 2.186 tỷ Nhà nước hỗ trợ cho nhà đầu tư dự án đến giờ phút này chưa biết bao giờ mới được giải ngân dù Chính phủ đã có chủ trương thông qua" - ông Hồng cho biết.

Phát biểu tại cuộc họp, ông Trần Văn Dũng - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Tiền Giang, chia sẻ: “Chúng tôi hiểu khó khăn lớn nhất của dự án và các nhà đầu tư, nhà thầu là về vốn. Bản thân tôi có 9 năm làm lĩnh vực đầu tư nên chúng tôi không lạ gì quy trình…”.

Cũng theo ông Dũng, cuộc giao ban này là chia sẻ với các nhà đầu tư, nhà thầu... “Chúng ta không mong muốn phải dừng điểm kỹ thuật, chúng ta đến đây là để cùng bàn giải pháp tháo gỡ…”. Và chìa khoá của giải pháp đó đang nằm trong tay của của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền bao gồm: UBND tỉnh Tiền Giang, các Bộ Nghành liên quan" - Ông Dũng nói.

Chia sẻ tại buổi giao ban, PGS-TS Trần Chủng (nguyên Cục trưởng Cục Kiểm định chất lượng các công trình Xây dựng - Bộ Xây dựng), chia sẻ: bài toán quan trọng với hạ tầng giao thông ĐBSCL là thiết kế, gia cố, xử lý nền đất yếu. Đây chính là yếu tố phải điều chỉnh Dự án mà BOT Trung Lương - Mỹ Thuận. Do đó, UBND Tỉnh phải nhanh chóng tham vấn cho những cơ quan liên quan khẩn trương thông qua điều chỉnh dự án để làm cơ sở thúc đẩy việc giải ngân cho dự án.

Về “điểm dừng kỹ thuật", theo PGS-TS Trần Chủng: “Trong trường bất khả kháng phải dừng dự án, tôi đánh giá cao trách nhiệm của các nhà đầu tư. Nếu có dừng kỹ thuật là dừng ở thời điểm nào đó mà các hạng mục đã thi công ít bị ảnh hưởng, ít bị tác động đến kết cấu công trình. Nhờ đó, ít ảnh hưởng nhất, ít tổn thất nhất khi thi công trở lại. Về điểm này, tôi đánh giá rất cao trách nhiệm của các nhà đầu tư và đề nghị đơn vị tư vấn giám sát theo dõi sát sao việc xác định điểm dừng kỹ thuật phù hợp”.

Chốt lại cuộc giao ban, ông Lưu Xuân Thuỷ, cho rằng: Rất ghi nhận nỗ lực của các nhà đầu tư, nhà thầu, các tư vấn giám sát và UBND tỉnh Tiền Giang thời gian đã đồng cam cộng khổ, tăng khối lượng thi công, ứng vốn thi công và giải phóng mặt bằng. “Tuy nhiên, việc các nhà đầu tư, nhà thầu đã chi ra trên dưới 3.000 tỉ đồng và đến nay đã đi quá khả năng chịu đựng của những người thi công. Cần phải xác định điểm dừng kỹ thuật để tránh tổn thất, đó là trách nhiệm của những nhà đầu tư, nhà thầu và trách nhiệm với 20 triệu dân ở ĐBSCL”.

Để xác định điểm dừng kỹ thuật, ông Thuỷ cũng yêu cầu các bên phải quay phim, chụp hình hiện trường dự án, lập biên bản xác định điểm dừng kỹ thuật. Đồng thời, các nhà thầu phải cam kết khi có điều kiện thuận lợi sẽ thi công trở lại với một tinh thần trách nhiệm và yêu cầu Ban điều hành dự án tiếp tục phối hợp UBND tỉnh Tiền Giang để thúc đẩy tháo gỡ các khó khăn đến khi xác định rõ ràng thì triển khai tiếp.

Đề nghị UBND tỉnh Tiền Giang sớm kết thúc việc phê duyệt điều chỉnh dự án, làm cơ sở để ngân hàng thẩm định cho vay, sớm làm việc với các cơ quan Trung ương để xác định thời điểm giải ngân vốn NSNN tham gia Dự án cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận.

“Hiện nay, hình thức hợp tác công - tư (PPP) đã không như mong đợi của các Nhà đầu tư, Ngân hàng tài trợ vốn, hàng loạt các bất cập và tranh chấp xảy ra không rõ hồi kết thúc. Tuy nhiên trong thực tế, mọi người thường bàn tán soi xét đến năng lực của Nhà đầu tư… nhưng không ai xem xét đến khả năng tham gia và thực hiện cam kết của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền và các Ngân hàng tài trợ vốn”, ông Thủy nói.

Dự án cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận là một trong những tuyến đường huyết mạch, giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong kết nối vùng Tây Nam Bộ với TP.HCM và khu vực kinh tế trọng điểm phía Nam. Dự án được khởi công lần đầu tháng 11-2009. Sau hơn 5 năm rơi vào bế tắc, đến ngày 7-2-2015 dự án được tái khởi động bởi liên danh các nhà đầu tư gồm Tuấn Lộc - Yên Khánh - BMT - Thắng Lợi - Hoàng An - Công ty CP đầu tư cầu đường CII. Theo kế hoạch, dự án sẽ hoàn thành vào quý 2-2020. Sau khi tái khởi động, dự án lại gặp nhiều khó khăn, vướng mắc và được đánh giá là không có cơ sở đảm bảo đúng tiến độ như yêu cầu của Chính phủ. Vướng mắc lớn nhất tại dự án này là phương án tài chính bị phá vỡ, lãi suất giữa vốn vay của hợp đồng dự án và lãi suất vay ngân hàng có sự chênh lệch lớn dẫn đến không giải ngân được vốn vay tín dụng. Bên cạnh đó, do những thay đổi của Luật quản lý tài sản công nên nguồn doanh thu thu phí tại trạm TP.HCM - Trung Lương để hỗ trợ tuyến cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận theo phương án tài chính ban đầu không thực hiện được. Nhằm tháo gỡ các vướng mắc trên, Công ty cổ phần BOT Trung Lương - Mỹ Thuận đề xuất Bộ GTVT chấp thuận mời Tập đoàn Đèo Cả vào tham gia quản trị, điều hành dự án. Sau khi tham gia vào dự án, Tập đoàn Đèo Cả đã tích cực triển khai nhiều giải pháp tháo gỡ và dự án được tái khởi động vào tháng 4-2019 với quyết tâm thông tuyến dự án vào cuối năm 2020 như chỉ đạo của Chính phủ. Sau một thời gian rầm rộ thi công nhằm đạt mục tiêu hoàn thành 50-60% khối lượng trong năm 2019, đến nay dự án sẽ phải chững lại vì các gặp khó khăn về nguồn vốn (NSNN hỗ trợ và vốn vay tín dụng).