Không nên “cấm” sử dụng bản sao di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia vì mục đích lợi nhuận

Tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, chiều 23/10, Quốc hội xem xét, thảo luận về Dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi). Theo đó, sau tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện, Dự thảo Luật (sửa đổi) gồm 09 Chương, 100 Điều, giảm 02 Điều so với Dự thảo trình tại Kỳ họp thứ 7.

Mặc dù đã cho thấy nhiều điểm tích cực sau tiếp thu, chỉnh lý, tuy nhiên, nội dung Dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) được trình ra Kỳ họp này vẫn còn những tồn tại, hạn chế cần tiếp tục được xem xét, hoàn thiện.

Tham gia thảo luận và góp ý Dự thảo, đại biểu Nguyễn Hải Dũng - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Nam Định cho rằng, đoạn 2 khoản 2 Điều 52 của Dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) về bản sao di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia quy định: Bản sao di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia không được sử dụng vì mục đích lợi nhuận cần được xem xét lại, bởi:

Thứ nhất, về lý luận quan điểm, phát triển kinh tế là khai thác tối đa các nguồn lực cho đầu tư phát triển. Do đó, khi đưa các bản sao di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia để trưng bày cho khách tham quan, chiêm ngưỡng có thu phí là phù hợp với quan điểm này.

Thứ hai, về thực tế, khi bảo tàng, phòng trưng bày có trưng bày bản sao di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia mở cửa có bán vé tham quan là hoạt động có thể có lợi nhuận sẽ bị cấm. Vậy bảo tàng, phòng trưng bày phải cất những bản sao di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia này đi kéo theo khách sẽ không đến nữa hoặc đến ít đi vì không có đối tượng để tham quan. Từ đó kéo theo hệ quả là bảo tàng sẽ không phát huy được vai trò của mình.

Bên cạnh đó, bảo tàng không có hoặc là không tăng được nguồn thu, ảnh hưởng đến sự tồn tại và tăng trưởng của mình.

Để khắc phục những vướng mắc đã nêu, đại biểu Nguyễn Hải Dũng đề nghị, không nên quy định không được sử dụng bản sao di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia vì mục đích lợi nhuận như Dự thảo Luật (sửa đổi) đề xuất tại đoạn 2 khoản 2 Điều 52.

Còn theo đại biểu Thạch Phước Bình – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Trà Vinh, Dự thảo Luật (sửa đổi) cần làm rõ hơn trách nhiệm quản lý nguồn lực tài chính.

Cụ thể, tham gia góp ý vào một số nội dung của Dự thảo, đại biểu Thạch Phước Bình cho rằng, Dự thảo Luật đã đưa ra các khái niệm cụ thể về di sản văn hóa phi vật thể và vật thể. Tuy nhiên, để đảm bảo tính bao quát, đề nghị làm rõ khái niệm “di sản văn hóa phi vật thể có nguy cơ mai một, thất truyền”; nguy cơ mai một cần được quy định cụ thể hơn, chẳng hạn như số lượng nghệ nhân giảm mạnh, không gian văn hóa liên quan bị xâm phạm hoặc biến mất… để tạo cơ sở vững chắc cho việc áp dụng các biện pháp bảo vệ khẩn cấp.

Về quyền và trách nhiệm của cộng đồng đối với di sản văn hóa, Dự thảo Luật đã quy định rõ vấn đề này tại Điều 5. Tuy nhiên, cần bổ sung các biện pháp hỗ trợ cộng đồng; đặc biệt là ở các vùng dân tộc thiểu số, miền núi, hải đảo, nơi có nhiều di sản văn hóa có nguy cơ bị mai một, thất truyền. Cộng đồng cần được hỗ trợ kinh phí, cơ sở vật chất và được tham gia vào các chương trình đào tạo nâng cao năng lực bảo vệ di sản.

Bên cạnh đó, về trách nhiệm của Nhà nước trong bảo vệ di sản văn hóa, theo đại biểu, Dự thảo Luật đã thể hiện rõ vai trò, trách nhiệm chủ đạo của Nhà nước trong việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa tại Điều 7. Thế nhưng, cần làm rõ hơn trách nhiệm của Nhà nước về quản lý nguồn lực tài chính cho các hoạt động bảo vệ di sản.

Theo đó, cần có quy định rõ ràng về việc phân bổ ngân sách và huy động các nguồn lực xã hội từ các tổ chức phi chính phủ, tư nhân và cộng đồng để tăng cường nguồn lực cho công tác này.

Đồng thời, về cơ chế bảo vệ di sản văn hóa quốc tế, Dự thảo Luật cần quy định rõ ràng hơn về trách nhiệm của các cơ quan chuyên môn trong việc phối hợp với cộng đồng, chủ thể để lập hồ sơ khoa học; ngoài ra cần có cơ chế hợp tác với các tổ chức quốc tế để bảo vệ và phát huy các di sản đã được ghi danh.