Rủi ro biến động dòng vốn đầu tư từ xung đột thương mại Mỹ- Trung

Căng thăng thương mại Mỹ- Trung đã tác động mạnh đến dòng vốn đầu tư của 2 quốc gia này cũng như các quốc gia khác có liên quan.

Lý do Trump cứng rắn với Trung Quốc

Trong tháng 3 và đầu tháng 4, căng thẳng Mỹ- Trung thực tế đã được đẩy cao với việc Mỹ tăng thuế đánh vào 50 tỷ USD hàng hóa nhập từ Trung Quốc, chủ yếu là hàng điện tử, công nghệ và ngay lập tức sau đó là biện pháp trả đũa của Trung Quốc cũng với 50 tỷ USD hàng hóa Mỹ, chủ yếu là nông sản, ô tô và máy bay. Không dừng lại, Mỹ tiếp tục nhắm đến 100 tỷ USD tiếp theo hàng hóa của Trung Quốc. Động thái nay cho thấy, Donald Trump có thể đưa ra một cuộc chiến “tổng lực” đánh vào hầu hết hàng hóa của Trung Quốc.

Năm 2017,  xuất khẩu vào Mỹ của Trung Quốc là 505 tỷ USD, trong khi nhập khẩu của Trung Quốc từ Mỹ chỉ là 130 tỷ USD, tạo ra thâm hụt thương mại 375 tỷ USD, gấp 5 lần thâm hụt thương mại với quốc gia thứ 2 là Mexico (71 tỷ USD).

Hiện tại vẫn còn hy vọng cho các cuộc đàm phán giữa Mỹ và Trung Quốc để giảm bớt căng thẳng trước khi sắc thuế mới có hiệu lực thực sự. Tuy vậy, theo SSI, có 3 lý do để ông Donald Trump duy trì một cách tiếp cận cứng rắn với Trung Quốc:

Thứ nhất, cứng rắn với Trung Quốc đang giúp Donald Trump củng cố các thông điệp trong kỳ tranh cử giữa nhiệm kỳ, từ đó tăng tỷ lệ ủng hộ đối với ông tại Mỹ.

Thứ hai, các nhiệm kỳ trước Donald Trump, dù biết nhưng đã không có biện pháp hữu hiệu để ngăn cản việc các công ty Mỹ phải hy sinh công nghệ và cổ phần để đổi lấy thị phần tại thị trường Trung Quốc.

Thứ ba, sáng kiến “Made in China 2025” với mục tiêu Trung Quốc trở thành cường quốc công nghệ là một mối đe dọa trực tiếp đến lợi ích của Mỹ.

Phản ứng của thị trường tài chính

Trong con mắt của giới đầu tư, cuộc chiến thương mại là không tốt cho cả Mỹ và Trung Quốc, thậm chí nó còn gây ảnh hưởng đến các quốc gia đang tham gia vào chuỗi sản xuất ở 2 nước này.

Đến nay, dòng vốn bị rút mạnh ra khỏi các quỹ đầu tư cổ phiếu của Mỹ sau khi kế hoạch tăng thuế của 2 quốc gia này được công bố chi tiết. Sự tháo chạy của dòng vốn đầu tư đã diễn ra 3 tuần liên tiếp với tổng giá trị 50,4 tỷ USD, cùng thời gian này dòng vốn chảy vào các quỹ Money Market Fund của Mỹ là 13,5 tỷ USD. Điều này cho thấy, giới đầu tư đang chuyển sang các tài sản an toàn.  

Tuy nhiên, dòng vốn tại Trung Quốc không có dấu hiệu bị rút ra. Vào tuần danh sách chi tiết 50 tỷ USD hàng Trung Quốc bị đánh thuế được công bố, dòng vốn đầu tư chảy ra khỏi Trung Quốc không đáng kể, trong khi dòng vốn đầu tư vào quốc gia này lại diễn ra liên tục. Dẫu vậy, SSI cho rằng, dữ liệu dòng vốn trong giai đoạn này của Trung Quốc không thực sự đáng tin cậy. Bởi vì, Trung Quốc có lịch sử can thiệp vào thị trường chứng khoán, từ các biện pháp hành chính cho đến việc huy động tiền từ các doanh nghiệp ở nước ngoài đổ về “cứu” thị trường.

Đài Loan, nước có chuỗi sản xuất gắn chặt với Trung Quốc bị rút vốn 5 tuần liên tiếp trước khi có lại dòng vốn đầu tư vào quốc gia này vào tuần đầu tháng 4. Ngược lại, Hàn Quốc, một đối thủ cạnh tranh của Trung Quốc trong lĩnh vực điện tử, công nghệ có dòng vốn chảy vào quốc gia này trong 3 tuần gần nhất.

Đối với các thị trường mới nổi, nhìn một cách tổng thể gần như không có phản ứng tiêu cực trước căng thẳng Mỹ - Trung. Tổng các quỹ ở các thị trường mới nổi tại Châu Á có dòng vốn chảy vào trong 3 tuần liền kể từ khi danh sách đánh thuế của Mỹ được công bố. Trong đó, các quỹ GEM đã có dòng chảy vào 13 tuần liên tiếp.

Xét về điểm số của các thị trường chứng khoán, mức độ ảnh hưởng của giai đoạn chiến tranh thương mại cuối tháng 3 không lớn như giai đoạn số liệu tăng trưởng lương tại Mỹ vào đầu tháng 2. Ngay cả với Đài Loan, dòng vốn đầu tư liên tục chảy ra quốc gia này nhưng chỉ số TWSE vẫn tăng 3/5 tuần gần nhất. Trong khi đó, Mỹ, nơi khởi xướng chiến tranh thương mại, lại là nơi chịu ảnh hưởng nhiều nhất với chỉ số S&P500 đã giảm xấp xỉ 10% kể từ mức đỉnh đầu tháng 2. 

Dòng vốn ngoại tại Việt nam

Theo SSI, nguy cơ cuộc chiến thương mại Trung- Mỹ đã có ảnh hưởng nhất định đến dòng vốn nước ngoài tại Việt nam. Theo thống kê của EPFR Global, xu hướng rút vốn khỏi các quỹ đầu tư cổ phiếu của Việt nam đã bắt đầu vào tuần thứ 2 của tháng 2, cùng thời điểm với sự sụt giảm của chứng khoán toàn cầu và kéo dài cho đến cuối tháng 3. Tuần đầu tháng 4, dòng vốn đầu tư đã chảy vào Việt Nam, nhưng với số lượng không nhiều, tương đồng với dòng vốn đầu tư gia tăng ở khu vực các thị trường mới nổi ở Châu Á và các quỹ GEM.

Thống kê dòng vốn của EPFR Global có sự liên hệ khá rõ với dòng vốn ở 3 quỹ ETF chính của Việt nam. Tăng mạnh trong tháng 1 và bắt đầu giảm dần kể từ tháng 2. Tuy vậy, xét về quy mô thì giá trị dòng vốn rút từ các ETF không lớn bằng giá trị bán ròng của nhà đầu tư nước ngoài trên 2 sàn chứng khoán.  

Tính từ ngày 8/2/2018, ước tính đã có 1,3 nghìn tỷ rút khỏi 3 quỹ ETF của VFM, Vaneck và DB, con số này bằng 36% tổng lượng vốn đổ vào 3 quỹ ETF từ đầu năm tính đến 7/2/2018, tương ứng 3,85 nghìn tỷ đồng. Trong khi đó, giá trị mua, bán ròng khớp lệnh của nhà đầu tư nước ngoài trên 2 sàn HSX và HNX ở cùng giai đoạn là lần lượt là +5,3 nghìn tỷ đồng và -3,7 nghìn tỷ đồng. Cộng thêm giao dịch thỏa thuận, các con số nói trên lần lượt là +9,5 nghìn tỷ đồng và -3 nghìn tỷ đồng (đã loại giao dịch thỏa thuận đột biến trong ngày 7/2/2018).

Như vậy có thể thấy có sự liên hệ khá rõ giữa dòng vốn, giá trị mua-bán ròng tại Việt nam với các diễn biến trên thị trường thế giới. Vẫn biết rằng, câu chuyện của từng quốc gia là khác nhau, nhưng dường như trong thời gian qua câu chuyện Việt nam không còn đủ sức nặng. Ngược lại, Thailand và Nam Phi đang đi ngược xu hướng, thu hút thêm vốn trong bối cảnh dòng vốn ở các quốc gia khác giảm sút.