Sụt lún đất tại Cần Thơ diễn ra nhanh hơn nhiều địa phương khác

Theo số liệu khảo sát của Bộ TN-MT: Sụt lún đất đang xảy ra tại TP. Cần Thơ thể hiện qua các tác động đến cơ sở hạ tầng của thành phố ở mức độ mà người dân có thể nhận thấy những thay đổi. Tốc độ sụt lún do Bộ TNMT đo lường tăng lên 4,37 cm / năm từ năm 2005-2017. Khảo sát  bằng phương pháp giao thoa (InSAR) từ năm 2015-2019 cho thấy TP. Cần Thơ là điểm nóng về sụt lún với tốc độ vượt quá 5 cm / năm ở hầu hết các khu vực.

Một trong những nguyên nhân gây ra sụt lún là do khai thác nước ngầm quá mức. Cần Thơ có dân số tăng nhanh và sự phát triển khu công nghiệp dẫn đến nhu cầu nước (ngầm) cao. Việc gia tăng cơ sở hạ tầng làm trầm trọng thêm tình trạng sụt lún đất ở các khu vực đô thị. Ngập lụt gia tăng khi triều cường ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống đô thị và các khu công nghiệp như tại Trà Nóc và Thốt Nốt. Một số vùng của Cần Thơ có thể mất toàn bộ độ cao so với mực nước biển nếu không giảm thiểu việc khai thác nước ngầm.

Tình trạng ngập lụt gia tăng khi triều cường tác động tiêu cực đến nhiều mặt đời sống của các đô thị. Các huyện có khu công nghiệp như Trà Nóc, Thốt Nốt cũng đang gánh chịu tình trạng này.

Tăng tải trọng cơ sở hạ tầng làm trầm trọng thêm tình trạng sụt lún đất ở các khu vực đô thị. Mặc dù lượng nước mặt có sẵn khá lớn, nhưng chất lượng nước mặt đang suy giảm do ô nhiễm gây ra bởi thâm canh nông nghiệp. Kết quả là chi phí xử lý nước mặt phải tăng lên đáng kể kéo theo việc sử dụng nước ngầm cũng tăng lên.

Đánh giá của Bộ TN-MT từ năm 2010 cho thấy tại Cần Thơ, tổng lưu lượng khai thác nước ngầm là 188.844 m3 / ngày đêm. Phần lớn nước ngầm được khai thác cho mục đích sinh hoạt (53%). Lượng nước cho nông nghiệp và công nghiệp sử dụng lần lượt 23% và 24% tổng lượng nước ngầm được khai thác. Tại TP. Cần Thơ, các khu công nghiệp sử dụng rất nhiều nước. Ví dụ, ở huyện công nghiệp Trà Nóc, một lượng lớn nước ngầm được khai thác, đây có thể là nguyên nhân chính làm giảm mực nước ngầm. Mực nước ngầm ở Trà Nóc giảm nhanh từ năm 2000 đến năm 2015 do việc khai thác quá mức nước ngầm ở hầu hết các doanh nghiệp trong khu vực. Do tốc độ khai thác nước ngầm ở TP. Cần Thơ lớn hơn tốc độ bổ sung nước ngầm, các đầu thủy lực (tức là áp lực nước ngầm) trong các tầng chứa nước hạn chế đã liên tục giảm trong những thập kỷ qua. Các giếng quan trắc ở Cần Thơ cho thấy các cột thủy lực đã đạt mức thấp nhất kể từ khi bắt đầu quan trắc năm 1991, với các mức thay đổi từ -9 đến -14 mét giữa các tầng chứa nước hạn chế. Nhìn chung, các đo đạc và tính toán khác nhau về sụt lún đất ở Cần Thơ cho thấy sụt lún là một vấn đề cấp bách. Tình trạng sụt lún ở Cần Thơ diễn ra với tốc độ đáng kể trên 5 cm / năm, đặc biệt tại TP.Cần Thơ, một điểm nóng về sụt lún. Do hiện tượng sụt lún trên diện rộng này, lũ lụt theo mùa rất có thể sẽ trở nên trầm trọng hơn.

Bản đồ sụt lún cho thấy TP. Cần Thơ là một điểm nóng về sụt lún. Đây là nơi dễ thấy hiện tượng sụt lún nhất. Các tòa nhà cao tầng như trung tâm thương mại và mua sắm gây ra tải trọng cho cơ sở hạ tầng, kết hợp với việc khai thác nước ngầm tràn lan dẫn đến tỷ lệ sụt lún cao. Hiện nay, ngập theo mùa đã làm ngập nửa TP.Cần Thơ mỗi năm. Thiệt hại trực tiếp và gián tiếp được tính là gần 650 đô la Mỹ cho mỗi hộ gia đình mỗi năm, tương đương 11% thu nhập trung bình của hộ gia đình (Ngân hàng Thế giới, 2019).

Nhóm chuyên gia đưa ra cảnh báo: Nếu việc khai thác nước ngầm tiếp tục không suy giảm, phần lớn TP. Cần Thơ sẽ nằm dưới mực nước biển vào năm 2080. Việc mất độ cao này sẽ làm trầm trọng thêm tình trạng ngập lụt khi triều cường, vốn đã gây gián đoạn lớn cho cuộc sống đô thị, ảnh hưởng đến việc di chuyển và vệ sinh.

Theo đại diện Sở TN-MT TP.Cần Thơ: địa phương đã triển khai thực hiện Nghị định 167/2018 / NĐ-CP về việc hạn chế khai thác nước ngầm. TP.Cần Thơ thực hiện nghiêm túc việc quản lý cấp phép khai thác nước ngầm dưới 10-3.000m3/ ngày,  trên 3.000m3/ngày phải được Bộ TN-MT cấp phép, khối lượng khai thác nước ngầm đều nằm trong sự kiểm soát của địa phương. Tuy nhiên, khó khăn hiện nay là địa phương chưa có quy hoạch tổng hợp tài nguyên nước để làm cơ sở pháp lý cho việc quản lý. Nguyên nhân chậm trể trong việc quy hoạch là do Theo luật Tài nguyên nước trước đây quy hoạch nước mặt, nước ngầm được giải quyết riêng biệt nhưng sau khi địa phương đã thực hiện xong thì Cục Tài nguyên nước cho biết theo quy định mới cần phải có quy hoạch tích hợp chung cho nước mặt và nước ngầm, chính vì sự thay đổi chính sách nên đến nay vẫn chưa thể hoàn thành quy hoạch tổng hợp tài nguyên nước cho địa phương.

Hội thảo “Quản trị sụt lún đất và quản lý nước ngầm tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long” nằm trong khuôn khổ Dự án là sự tiếp nối những nỗ lực của dự án hợp tác nghiên cứu Hà Lan – Việt Nam Rise and Fall (NWO-WOTRO tài trợ bởi Đại học Utrecht, Deltares, Đại học Cần Thơ và các đối tác Việt Nam) về sụt lún đất và quản lý nước ngầm tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Mục tiêu chính của dự án nhằm tăng cường hiểu biết và kiến thức về quản lý sụt lún và nước ngầm cho các nhà hoạch định chính sách cấp tỉnh và các bên liên quan thông qua việc xây dựng chính sách dựa trên các cơ sở khoa học, đồng thời hỗ trợ các nhà hoạch định chính sách cấp tỉnh những bước đầu tiên trong việc xây dựng các chính sách quản trị để giải quyết các thách thức trong quản trị sụt lún và quản lý nước ngầm. Dự án này được thực hiên trong 15 tháng kể từ tháng 1/2020 tại 4 địa phương của vùng đồng bằng sông Cửu Long là Cần Thơ, Kiên Giang, Bến Tre và Sóc Trăng.