Làn sóng dịch COVID-19 thứ 4 tại nước ta đánh dấu bằng ca bệnh 2857 ở Yên Bái vào ngày 27/4. 28 ngày sau, dịch đã lan ra 31 tỉnh, thành phố với 2.348 ca lây nhiễm trong nước, trong khi 3 tháng đợt dịch lần 3 Việt Nam mới ghi nhận 910 ca trong nước.

Điểm khác biệt trong đợt dịch lần này, Việt Nam phải ứng phó cùng lúc với 2 biến chủng đến từ Ấn Độ và Anh, trong đó hầu hết các ổ dịch lớn tại Bắc Giang, Bắc Ninh, Hà Nội… đều nhiễm biến chủng Ấn Độ.

Biến chủng B.1.167 từ Ấn Độ mang đột biến kép nên vừa có khả năng lây lan nhanh, vừa có khả năng chống lại hiệu quả của vắc xin. Đến nay, dù chưa rõ lây nhanh hơn các chủng cũ bao nhiêu %, song người ta nhận thấy biến chủng Ấn Độ lan tràn nhanh hơn hẳn.

PGS.TS Trần Đắc Phu, Cố vấn cao cấp Trung tâm Đáp ứng khẩn cấp Sự kiện y tế công cộng đánh giá: “Chủng mới lây lan rất nhanh, chỉ sau 1-2 ngày đã bùng lên như ổ dịch ở xã Mão Điền, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh".

Qua theo dõi các chùm ca bệnh, GS Nguyễn Quang Tuấn, Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai cũng kết luận, biến chủng mới có tốc độ lây nhiễm rất nhanh.

Biến chủng nCoV mới, ca bệnh Việt Nam hơn 1 ngày đã dương tính

"Trong báo cáo của Bộ Y tế, có những trường hợp mới tiếp xúc ca bệnh 1-2 ngày đã có triệu chứng, nồng độ virus trong hầu họng nhân lên đủ lớn để xét nghiệm ra dương tính”, GS Tuấn nói.

Bằng chứng, 2 ca bệnh 3669 và 3674 ở Hà Nội có thời gian ủ bệnh chỉ hơn 24 tiếng. Đây là 2 F1 của bệnh nhân 3634, cựu giám đốc Hacinco.

Sáng 11/5, 2 bệnh nhân cùng tham gia buổi giới thiệu dự án bất động sản mới với bệnh nhân 3634. Đến chiều 12/5, 2 người được lấy mẫu, tối cùng ngày cho kết quả dương tính với SARS-CoV-2. 2 ca bệnh 3669 và 3674 được Bộ Y tế công bố vào sáng 13/5. Kết quả giải trình tự gene mẫu bệnh nhân của cựu giám đốc Hacinco nhiễm biến chủng Ấn Độ.

GS Nguyễn Văn Kính, Chủ tịch Hội truyền nhiễm Việt Nam cho biết, thời kỳ ủ bệnh trung bình của SARS-CoV-2 từ 3-7 ngày, một số trường hợp kéo dài hơn.

“Tuy nhiên nếu xuất hiện ca bệnh dương tính chỉ sau hơn 1 ngày cũng là điều đáng lưu ý. Dù vậy các dữ kiện sẽ cần thế giới cùng nghiên cứu và thống kê thêm”, GS Kính nói.

Còn theo PGS.TS Nguyễn Viết Nhung, Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương, một bệnh nhân cho kết quả dương tính với SARS-CoV-2 chỉ sau hơn 24 giờ tiếp xúc với nguồn lây là điều rất hiếm. Trong trường hợp này này cần xem xét thêm một số yếu tố.

Thứ nhất, không loại trừ trường hợp bệnh nhân có thể lây từ nguồn khác ngoài cộng đồng.

Thứ hai, bệnh nhân có thể từng tiếp xúc với ca bệnh 3634 từ trước nhưng không nhớ.

“Trường hợp này để có câu trả lời chính xác cần giải trình tự gene cả 3 ca bệnh. Nếu lây nhiễm từ nhau thì kết quả sẽ phát hiện ra ngay, chính xác như khi chúng ta giải trình tự ADN để xác định thân nhân”, PGS Nhung phân tích.

Ông Nguyễn Thành Phong - Chủ tịch UNND TP.HCM cũng cho biết, thành phố cùng lúc phải đối phó với 2 biến thể từ Anh và Ấn Độ. Biến thể rất khó lường, nguy hiểm và lây lan nhanh nên yêu cầu các địa phương, cơ quan, đơn vị và người dân phải hết sức lưu ý, không được phép lơi lỏng.

“Biến thể Ấn Độ rất khó lường, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, khuyến cáo người trên 60 tuổi hạn chế đi ra đường, bởi ca lây nhiễm ở quận 3 vừa rồi, nguồn lây là người con từng đi Đà Nẵng nhưng người mẹ lại phát bệnh trước vì có thể lớn tuổi, kháng thể yếu hơn”, ông Phong nói.

Biến thể mới lây qua không khí

Theo BS Nguyễn Trung Cấp, Phó Giám đốc BV Bệnh nhiệt đới trung ương, Việt Nam đang đối mặt với làn sóng dịch Covid-19 thứ 4 có tốc độ lây nhiễm nhanh, tấn công vào BN mắc nhiều bệnh lý nền. "Đây là một điều quan ngại cho công tác điều trị tại Việt Nam khi có khá nhiều BN nặng, nguy kịch. Song, khi mắc COVID-19, ở mọi lứa tuổi, sức khỏe BN đều có khả năng diễn biến nặng và có thể tử vong" - BS Cấp nói.

Phân tích về yếu tố bệnh lý, BS Cấp cho biết thêm: "Tỉ lệ tử vong ở người già khi nhiễm COVID-19 đương nhiên sẽ cao hơn người trẻ do mắc nhiều bệnh lý, diễn biến sức khỏe cũng phức tạp và điều trị khó khăn hơn người trẻ tuổi". Thống kê trên 64.781 BN mắc Covid-19 nặng tại 592 BV tại Mỹ năm 2020 cho thấy tỉ lệ tử vong chung khoảng 20,3%. Ở nhóm 100 BN nặng trong độ tuổi trẻ thì có khoảng 20 người tử vong, còn nhóm 100 BN trên 80 tuổi thì có số tử vong là khoảng 80. Cùng lứa tuổi, nhóm bình thường tử vong 20 người thì nhóm có bệnh đái tháo đường sẽ tử vong khoảng 32 người.

Tuy nhiên, theo BS Nguyễn Trung Cấp, thực tế ngay từ đầu đại dịch, tại Vũ Hán - Trung Quốc đã ghi nhận BS Lý Văn Lượng tử vong khi mới 34 tuổi. Sau đó, một loạt người nổi tiếng khỏe mạnh mắc COVID19 đã tử vong như: nữ cầu thủ Elham Sheikhi 23 tuổi (Iran), lực sĩ Victor Luna 37 tuổi (Brazil), lực sĩ đa tài Dmitriy Stuzhuk 33 tuổi (Ukraine).

Theo chuyên gia này, nguy cơ tử vong của BN mắc COVID-19 phụ thuộc nhiều yếu tố: cơ địa, tuổi tác, các bệnh lý kèm theo, khả năng miễn dịch giúp cơ thể chống đỡ bệnh tật và phụ thuộc diễn biến, độc lực của từng chủng virus. "Đặc điểm diễn biến bệnh do chủng virus mới này còn đang cần tiếp tục nghiên cứu. Nhưng để hạn chế tỉ lệ tử vong, các bác sĩ điều trị không chỉ lưu tâm đến nhóm BN có tuổi, có bệnh nền mà còn phải bảo đảm việc điều trị tốt cho cả nhóm người trẻ, khỏe" - BS Cấp nói.

Kết quả giải trình tự gien SARS-CoV-2 mẫu BN đợt dịch lần này tại nhiều địa phương cho thấy hầu hết BN nhiễm biến chủng SARS-CoV-2 của Ấn Độ. Chủng virus Ấn Độ được cho là có những biến thể làm lây lan nhanh hơn (đặc tính của chủng biến thể Anh) và có dấu hiệu làm giảm tác dụng của vắc-xin (đặc tính của chủng virus Nam Phi), nên được gọi là chủng virus biến thể kép. Phân tích cách thức lây truyền của SARS-CoV-2, nhiều chuyên gia cho biết virus không chỉ lây truyền thông qua giọt bắn (tức là mầm bệnh nằm trong các giọt bắn từ đường hô hấp tiết ra) mà còn có khả năng lây truyền qua không khí. Đặc biệt, trong môi trường lưu thông không khí kém như phòng kín, khoang máy bay, ôtô, hội trường, quán bar, karaoke... 

Theo Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long, biến chủng SARS-CoV-2 của Anh lây lan nhanh gấp 1,7 lần chủng virus trước nhưng biến chủng của Ấn Độ còn nhanh hơn, đặc biệt khả năng lây nhiễm trong môi trường không khí. “Như vậy, đúng như bối cảnh dịch bệnh ở Việt Nam, những trường hợp tiếp xúc trong không khí, đặc biệt môi trường kín lây lan rất nhanh” - Bộ trưởng nhận định thêm.

Thực tế, virus SARS-CoV-2 biến đổi không ngừng, hiện đã xác định được hơn 4.000 biến thể. Khi dịch càng lan rộng, khả năng virus đột biến càng cao. Dù vậy, virus có đột biến ra sao thì việc ngăn chặn dịch từ người này sang người kia bằng cách tuân thủ 5K + vắc xin vẫn là yếu tố quyết định.

Tin mừng nữa là vắc xin Pfizer, Moderna và AstraZeneca đều có thể chống được các biến chủng đến từ Anh, Ấn Độ.