Chiến sự Nga - Ukraine: “Vén màn” trật tự thế giới mới

NHI NGUYỄN• 17/02/2023 04:00

Chiến sự Nga- Ukraine đã và đang diễn biến phức tạp, làm thay đổi nhiều vấn đề trong trật tự thế giới.

Chiến sự Nga- Ukraine ngày càng diễn biến phức tạp.

>> "Hé lộ" trật tự thế giới mới

Tại nhiều quốc gia, các vấn đề quan trọng của năm 2022 không liên quan nhiều đến chiến sự Nga - Ukraine. Đối với họ, chiến sự Nga- Ukraine chỉ liên quan đến tương lai của châu Âu, mà ảnh hưởng tới tương lai của trật tự thế giới. Tuy nhiên trên thực tế, đối với nhiều quốc gia trên thế giới, chiến sự Nga- Ukraine đã đẩy trật tự thế giới ra xa hơn, đặt ra những câu hỏi mới về cách giải quyết những thách thức xuyên quốc gia.

Chiến sự Nga- Ukraine đã làm suy yếu trật tự thế giới theo hai hướng. Đầu tiên, kết hợp với những tác động liên tục của đại dịch và nguy cơ suy thoái kinh tế toàn cầu, chiến sự Nga- Ukraine đã làm suy giảm sức mạnh và uy tín của tất cả các cường quốc, nhất là đối với nước Nga.

Đối với Mỹ, chiến sự Nga- Ukraine cũng khiến quốc gia này không còn quan tâm nhiều đến những khu vực khác, đặc biệt ở Trung Đông và Châu Phi. Việc Mỹ rút quân nhanh chóng khỏi Afghanistan vào năm 2021 cũng đặt ra câu hỏi về khả năng duy trì sức mạnh của Mỹ tại khu vực này. Đối với châu Âu, chiến sự Nga- Ukraine đã hạn chế khả năng đóng một vai trò toàn cầu rộng lớn hơn.

Không giống như các thành viên thường trực khác của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, Trung Quốc đã không đóng một vai trò chính trị hoặc quân sự có ý nghĩa nào trong chiến sự Nga- Ukraine. Những mối quan tâm trong nước của quốc gia này đã khiến Trung Quốc không thể tìm ra giải pháp thương lượng cho các tranh chấp song phương hoặc đóng một vai trò có ý nghĩa đối với các vấn đề xuyên quốc gia.

Ông Shivshankar Menon, nguyên Cố vấn an ninh Quốc gia Ấn Độ, cho biết kể từ Đại hội đảng lần thứ 20, Trung Quốc dường như đang cố gắng khôi phục lại sự cân bằng trong các mối quan hệ quan trọng với Úc, Châu Âu và Mỹ. Nhưng các mệnh lệnh trong nước của Bắc Kinh nhằm vực dậy tăng trưởng kinh tế và kiểm soát hậu quả chính trị và xã hội do chính sách zero- COVID gây ra, có thể sẽ được ưu tiên và hạn chế các hành động của họ ở vùng biển châu Á và biên giới đất liền với Ấn Độ.

>> Nga- Trung Quốc xích lại gần nhau để thúc đẩy trật tự thế giới mới

Chiến sự Nga- Ukraine đã ảnh hưởng đến quan hệ giữa các cường quốc nhiều như thế nào, thì tác động của một trật tự thế giới đang suy yếu cũng rất sâu sắc đối với các quốc gia bên ngoài phương Tây. Sau 1 năm chiến sự, các quốc gia này tìm kiếm những giải pháp thay thế cho trật tự hiện tại, nhưng một giải pháp thứ ba rõ ràng, dù là về kinh tế hay chính trị, vẫn chưa xuất hiện. Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế, một cuộc khủng hoảng nợ ngày càng gia tăng đã ảnh hưởng đến hơn 50 quốc gia ở Châu Phi, Châu Á và Châu Mỹ Latinh kể từ trước đại dịch. Điều này hạn chế khả năng của thế giới đang phát triển trong việc đạt được một con đường kinh tế độc lập.

Với việc giữ chức Chủ tịch G20 vào năm 2023, Ấn Độ có thể cố gắng làm trung gian hòa giải giữa Ukraine và Nga

“Về mặt chính trị cũng vậy. Một sự khác biệt quan trọng là ngày nay không có trật tự lưỡng cực. Thay vào đó là một thế giới, trong đó sự kình địch không phải giữa hai siêu cường mà giữa nhiều bên tham gia. Kết quả là, sự cạnh tranh nhiều bên và sự kình địch giữa các cường quốc đã khiến nhiều quốc gia ở Nam bán cầu tách rời khỏi trật tự hiện tại và tìm kiếm các giải pháp độc lập thay vì tìm một cách tiếp cận thay thế”, ông Shivshankar Menon nhấn mạnh.

Sự cạnh tranh giữa các cường quốc làm phức tạp thêm nhiệm vụ giải quyết những vấn đề nóng trên toàn cầu. Ví dụ, trong việc giải quyết nợ của Sri Lanka, phương Tây miễn cưỡng trả tiền để Sri Lanka thanh toán các khoản nợ cho Trung Quốc. Về phần mình, Bắc Kinh đang chờ phần còn lại của cộng đồng quốc tế hành động, lo ngại rằng nếu họ tiến hành gia hạn nợ cho Sri Lanka, sẽ tạo tiền lệ cho các quốc gia khác đã nhận các khoản vay đáng kể trong Sáng kiến Vành đai và Con đường.

Theo ông Shivshankar Menon, chiến sự Nga- Ukraine và sự cạnh tranh ngày càng tăng giữa Trung Quốc và Mỹ đã tạo ra một tình huống không ổn định cho các quốc gia bên ngoài Mỹ và Châu Âu. Đối với một số cường quốc tầm trung có những cơ hội mới trong thế giới không chắc chắn này. Nhưng nhiều quốc gia nhỏ hơn dễ bị tổn thương hơn bao giờ hết.

“Với việc giữ chức Chủ tịch G20 vào năm 2023, Ấn Độ có thể cố gắng làm trung gian hòa giải giữa Ukraine và Nga, mặc dù điều đó dường như không mang lại kết quả vào lúc này. Một cách hiệu quả hơn phía trước sẽ là Ấn Độ đưa các mối quan tâm của Nam bán cầu lên hàng đầu trong chương trình nghị sự quốc tế. Tuy nhiên, hiện tại, có vẻ như trật tự thế giới sẽ còn nhiều biến động. Trong bối cảnh chiến tranh kéo dài và sự cạnh tranh giữa các cường quốc tiếp tục diễn ra, khó có thể chứng kiến nhiều hơn những bước tiến trong việc giải quyết các vấn đề cấp bách đang khiến phần lớn thế giới đang phát triển phải bận tâm”, ông Shivshankar Menon nhận định.