Đề cương Văn hóa thu hút lực lượng tinh hoa, trí thức quốc gia

>>Bản sắc văn hoá “chống lại” sự xâm lăng văn hóa

Lực lượng đó có thể nằm ở trong nhiều tầng lớp xã hội khác nhau như quan lại, thượng lưu và cho đến tầng lớp bình dân, đặc biệt lực lượng thanh niên - lực lượng tinh hoa của nền văn hóa mới. Chính họ là lực lượng rất quan trọng trong việc tập hợp quần chúng nhân dân.

Ví dụ, một lực lượng tham gia tích cực vào thời kỳ tiền khởi nghĩa đó là lực lượng truyền bá quốc ngữ. Từ những chủ trương đúng của Đảng cộng sản Đông Dương, đội ngũ trí thức đã thành lập lực lượng truyền bá quốc ngữ và tạo được uy tín rất lớn, giúp tập hợp được Nhân dân.

Tập hợp đội ngũ trí thức

Chúng ta có thể thấy, trong cuộc cách mạng tháng 8/1945 như ở Hà Nội, những lực lượng năng động nhất bên cạnh hạt nhân lãnh đạo của những người chiến sĩ cộng sản, hay những người trên mặt trận Việt Minh, cùng với các lực lượng chính trị, xã hội khác thì đó là lực lượng truyền bá quốc ngữ như hướng đạo sinh, tổng hội sinh viên.

Sau Đề cương Văn hóa Việt Nam, các tổ chức đã tập hợp được đội ngũ trí thức này. Đặc biệt là các tổ chức nằm trong văn hóa cứu quốc được thành lập như tờ báo Tiền phong nhằm hô hào, phát động đến Nhân dân.

Vào thời kỳ đầu, những hoạt động văn hóa nghệ thuật đã trở thành động lực để tập hợp nhân dân. Những bài hát, vở kịch của các nghệ sĩ đã tập trung vào không khí xã hội lúc đó, sau này có những tác phẩm trở thành tiền thân, tiền đề của âm nhạc cách mạng Việt Nam.

Có thể nói, trong thời gian rất ngắn, nhưng bản Đề cương về Văn hóa Việt Nam đã đi vào trong đời sống thực tiễn. Cố Tổng Bí thư Trường Chinh đã từng nhắc lại, văn kiện đó chỉ 1.500 chữ, dù chưa có nhiều điều kiện để nghiên cứu, nhận thức đầy đủ nhưng đã được đặt trên cơ sở nền tảng, tư tưởng chính trị của thời kỳ đó, động lực lớn nhất đó là cuộc cách mạng giải phóng dân tộc.

Cho nên, nguyên tắc đầu tiên được đưa ra trong văn kiện này đó là mục tiêu dân tộc, trong đó gồm cả tình yêu đất nước và cả xây dựng nên văn hóa mới như thế nào khi đất nước giành được độc lập.

>>Tìm lại vị thế văn hóa dân tộc

>>Xây dựng đội ngũ những con người làm văn hóa chuẩn mực

Linh hoạt vận dụng những nguyên tắc cơ bản

Đề cương cũng đã phát huy ngay lập tức kể cả trong quá trình chúng ta giành chính quyền và xây dựng chính quyền mới. Một trong những sự kiện chính trị quan trọng đó là Hội nghị Văn hóa toàn quốc lần đầu tiên được tổ chức sau một năm khi cách mạng thành công, điều đó cho chúng ta thấy được tầm quan trọng của Văn hóa đối với sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc, xây dựng đất nước.

Đề cương về Văn hóa Việt Nam đã đúc kết nguyên tắc cơ bản của nền Văn hóa Việt Nam đó là "Dân tộc - Khoa học - Đại chúng". Tuy nhiên, tôi cho rằng đến thời điểm này chúng ta cũng cần phải linh hoạt hơn trong việc vận dụng những nguyên tắc cơ bản đó.

Bởi, thuật ngữ và ngôn từ như vậy nhưng nó cũng phải trưởng thành, thay đổi theo kịp thời đại. Tôi nghĩ đến bây giờ, bản đề cương vẫn không cũ, chỉ có điều chúng ta hiểu dân tộc như thế nào trong thời kỳ mà chúng ta đã giành được độc lập.

Suốt 80 năm qua, chúng ta đã phải bảo vệ những nguyên tắc đó bằng biết bao xương máu để xây dựng chế độ xã hội mới với mục tiêu làm cho đất nước hùng cường, văn minh. Nhưng khi chúng ta hội nhập với thế giới thì nhận thức về vấn đề dân tộc sẽ được hiểu như thế nào. Rõ ràng, nội hàm của dân tộc đã không còn như buổi ban đầu nữa.

Về vấn đề đại chúng, có thể thấy rằng đại chúng là văn hóa của người dân, do người dân làm nên, cho nên rõ ràng hạt nhân là tinh thần dân chủ, làm thế nào cho người dân vừa là chủ nhân vừa là người hưởng thụ, phải làm cho văn hóa trở thành sự nghiệp của nhân dân. Tôi cho rằng những nguyên tắc đó không có gì là cũ cả, vẫn còn nguyên giá trị.

Hay như với tính khoa học, chúng ta đã chứng kiến nhiều sự thay đổi trên toàn cầu. Chúng ta phải theo kịp, ứng biến, thích nghi với nó nhưng đồng thời vẫn phải sáng tạo, xây dựng cái riêng cho mình.